Krótka historia terminu conscientização i o tym, jak Paulo Freire je porzucił

• Authors: Piotr Stańczyk

Title variants

EN

Brief History of Conscientization Category and why Paulo Freire Abandoned It

Abstracts

EN

This article is focusing on the crucial, for emancipatory pedagogy of P. Freire, category of conscientização. On the one hand this notion was the core part of Freirean philosophy of education, on the other, there was some important reasons of abandoning this category by P. Freire. In P. Freire’s opinion conscientização was overused or used in naive or even reactionary way. To reconstruct P. Freire’s reasons to abandon conscientização category this article contains analysis of two Freire’s text which delimit boundary between use and abandonment of this notion. The context of this article are hegemony of neoliberal discourse in education, knowledge-based society and economy and also appreciation of popular classes in educational emancipatory process.

PL

Artykuł ten koncentruje się na kluczowej dla emancypacyjnej pedagogii P. Freirego kategorii conscientização. Z jednej strony pojęcie to należało do rdzenia Freirowskiej filozofii wychowania, z drugiej zaś zaistniały ważne powody, dla których P. Freire zrezygnował z jego użycia. Zdaniem P. Freirego pojęcie conscientização było nadużywane lub używane w sposób naiwny bądź wręcz reakcyjny. W celu zrekonstruowania powodów rezygnacji P. Freirego z pojęcia conscientização artykuł ten zawiera analizę dwóch jego tekstów wyznaczających granicę użycia omawianego pojęcia. Kontekstem tego artykułu jest neoliberalna hegemonia w dyskursie edukacyjnym, społeczeństwo i gospodarka oparte na wiedzy, a także uznanie warstw ludowych w edukacyjnym procesie emancypacyjnym.

Keywords

PL

conscientização; konscientyzacja; Paulo Freire; pedagogia emancypacyjna

EN

conscientização; conscientization; Paulo Freire; pedagogy of emancipation

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2018
• Volume: 21
• Issue: 1(81)
• Pages: 7-23

Dates

published

2018

Contributors

author

Piotr Stańczyk

• Uniwersytet Gdański

References

• A Luta Continua. Segundo Caderno de Cultura Popular, 1978, Ministério de Educação Nacional e Desporto, São Tomé.
• Boryczko M., 2015, Paradoksalne funkcje szkoły. Studium krytyczno-etnograficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Crary J., 2015, 24/7. Późny kapitalizm i koniec snu, Karakter, Kraków.
• Czerepaniak-Walczak M., 2007, Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, GWP, Gdańsk.
• Freire P., 1967, Educação como prática da liberdade, Paz e Terra, Rio de Janeiro 1967, dhnet.org.br/direitos/militantes/paulofreire/livro_freire_educacao_pratica_liberdade.pdf (dostęp: 01.09.2017).
• Freire P., 1975, Pedagogia do Oprimido, Afrontamento, Porto.
• Freire P., 1979a, Conscientização. Teoria e prática da libertação: uma introdução ao pensamento de Paulo Freire, Cortez & Moares, São Paulo, http://www.dhnet.org.br/direitos/militantes/paulofreire/paulo_freire_conscientizacao.pdf (dostęp: 01.09.2017).
• Freire P., 1979b, Educação e mudança, Paz e Terra, Rio de Janeiro, http://www.dhnet.org.br/direitos/militantes/paulofreire/paulo_freire_educacao_e_mudanca.pdf (dostęp: 01.09.2017).
• Freire P., 1981, Ação Cultural para a Liberdade, Paz e Terra, Rio de Janeiro, http://forumeja.org.br/files/Acao_Cultural_para_a_Liberdade.pdf (dostęp: 01.09.2017).
• Freire P., 1989, A importáncia do ato de ler, Cortez, São Paulo, http://educacaointegral.org.br/wp-content/uploads/2014/10/importancia_ato_ler.pdf (dostęp: 01.09.2017).
• Freire P., 1997, Pedagogia da Esperança, Paz e Terra, Rio de Janeiro 1997, dhnet.org.br/direitos/militantes/paulofreire/paulo_freire_pedagogia_da_esperanca.pdf (dostęp: 01.09.2017).
• Freire P., 2000, „Bankowa” koncepcja edukacji jako narzędzie opresji, [w:] K. Blusz (red.), Edukacja i wyzwolenie, Impuls, Kraków.
• Freire P., Giroux H.A., 1993, Edukacja, polityka i ideologia, [w:] Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy. Część III, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Gadotti M., 2009, Economia solidária como práxis pedagógica, Ed,L, São Paulo.
• Gawlicz K., 2008, Konstruowanie nieudacznika. Praktyki normalizacji i wykluczania w przedszkoli, Zeszyty Etnografii Wrocławskiej, 1(10).
• Gawlicz K., Starnawski M., 2014, Jak edukacja może zmieniać świat? Demokracja, dialog, działanie, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• Grzybowski P.P., 2009, Edukacja i praca jako czynnik budzenia świadomości uciśnionych. Refleksja o działalności Instytutu Paula Freirego w Brazylii, [w:] R. Borzyszkowska, E. Lemańska-Lewandowska,
• P.P. Grzybowski (red.), Edukacja i praca, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
• Grzybowski P.P., 2014, Oczekiwania wobec szkoły w środowiskach defaworyzowanych. Freirowskie obrazki z Ameryki Łacińskiej, Studia Pedagogiczne, t. LXVII.
• Kopciewicz L., 2011, Pedagogiczne teorie i feministyczne rewizje – John Dewey, Paulo Freire, Forum Oświatowe, vol. 23, nr 2(45).
• Kostyło H., 2011, Przesłanie „Pedagogii uciśnionych” Paula Freire, Forum Oświatowe, vol. 23, nr 2(45).
• Kowzan P., 2013, Krytyczna czy bankowa? Edukacja ekonomiczna na uniwersytecie i poza nim, Praktyka Teoretyczna, 1(7).
• Kwieciński Z., 2007, Między patosem a dekadencją. Studia i szkice socjopedagogiczne, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
• Kwieciński Z., 2011, Cztery i pół. Preliminaria – liminaria – varia, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
• Laclau E., 2004, Emancypacje, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
• Laclau E., 2009, Rozum populistyczny, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
• Laclau E., Mouffe CH., 2007, Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
• Martins A., 2008, Desafios da economia solidária, Ed,L, São Paulo.
• Popper K.R., 1993, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, Warszawa.
• Popow M., 2016, Przedstawienia ubóstwa kobiet i mężczyzn w podręcznikach szkolnych [w:] I. Chmura--Rutkowska, M. Duda, M. Mazurek, A. Sołtysiak-Łuczak (red.), Gender w podręcznikach, t. I, Fundacja Feminoteka, Warszawa.
• Potulicka E., Rutkowiak J., 2010, Neoliberalne uwikłania edukacji, Impuls, Kraków.
• Rancière J., 1991, The Ignorant Schoolmaster. Five Lessons in Intellectual Emancipation, Stanford University Press, Stanford.
• Rudnicki P., 2008, Edukacja obezwładniająca i poszukiwania podmiotu w pedagogice, Forum Oświatowe (numer specjalny).
• Rutkowiak J., 2005, Czy istnieje edukacyjny program ekonomii korporacyjnej, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 3(31).
• Scocuglia A.C., 2005, Paulo Freire e a „conscientização” pós-moderna, Educação, Sociedade e Culturas, N° 29.
• Skorulski K., 2014, Od ideologicznej samotności do dialogicznego spotkania: F. Ebner, L. Althusser, P. Freire, Forum Oświatowe, vol. 26, nr 1(51).
• Stańczyk P., 2010, Milcząca zgoda, kultura ciszy i polityka głosu, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 3(51).
• Stańczyk P., 2012, Pedagogika krytyczna i badania zaangażowane: ideologia, interesy i naiwność, Ars Educandi, t. IX, 2012.
• Stańczyk P., 2016a, Pedagogika radykalna Paulo Freire wobec różnic społecznych: rzecz o edukacji ludowej, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 1(73).
• Stańczyk P., 2016b, Interesy, ekonomia i emancypacja. O powrocie pedagogiki krytycznej do zagadnień społeczno-ekonomicznych i pojęciu interwencji, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 2(74).
• Stańczyk P., 2016c, Ekonomia dla emancypacji: doktryny gospodarcze w Instytucie Paula Freirego, Forum Oświatowe, vol. 28, nr 1(55).
• Stańczyk P., 2017, A Luta Continua. Cadernos de Cultura Popular: podręcznik do alfabetyzacji i postalfabetyzacji dorosłych współautorstwa Paula Freire jako przykład emancypacyjnej edukacji ludowej, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 2(78).
• Starego K., 2012, „Ludzie-truskawki” i „niepomagalni” – wizerunek biednych w dyskursie prasowym tygodnika Polityka, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 2(58).
• Starego K., 2013, Biedny jako inny – orientalizacja i dehumanizacja biednych w procesie dyskursywnego konstruowania reprezentacji codzienności, Rocznik Pedagogiczny, 36.
• Starego K., 2014, Od politycznych żądań do politycznych rozwiązań – podstawy edukacji demokratycznej, [w:] K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• Starego K., 2016, Poza dyskurs kompetencji w edukacji krytycznej. „Trzeci termin” oraz Paula Freirego i Jacques’a Rancière’a idea dialogu „zapośredniczonego”, Forum Oświatowe, 28(1).
• Starego K., 2017, Czytając Miller Freirem – czyli o dwoistości i niewykorzystanym potencjale emancypacyjnym, [w:] M. Szczepsa-Pustkowska, E. Rodziewicz (red.), Więcej niż teatr. Sztuka zaangażowana i angażująca wychowawczo – Romany Miller inspiracje dla współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Starnawski M., 2012, Wyzysk ideologiczny, tożsamość i wyzwania pedagogiki emancypacyjnej, [w:] P. Rudnicki, M. Starnawski, M. Nowak-Dziemianowicz (red.), Władza, sens, działanie. Studia wokół związków ideologii i edukacji, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
• Starnawski M., 2015, Edukacja globalna – perspektywa Polski jako europejskiego kraju półperyferyjnego, [w:] M. Kuleta-Hulboj, M. Gontarska (red.), Edukacja globalna. Polskie konteksty i inspiracje, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• Szkudlarek T., 2001, Ekonomia i etyka: przemieszczenia dyskursu edukacyjnego, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja (numer specjalny).
• Szkudlarek T., 2017, On the Politics of Educational Theory, Routledge, New York–London.
• Szwabowski O., 2014, Uniwersytet metropolitarny, korupcja i wychowanie przez dług, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 68(4).
• Szwabowski O., 2016, W stronę „słabej utopii”, [w:] J. Gromysz, R. Włodarczyk (red.), Utopia a edukacja. O wyobrażeniach świata możliwego, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Szwabowski, O., 2017, Polityczność dydaktyki, Hybris, nr 36.
• Wach K., 2014a, Edukacja dla przedsiębiorczości: pomiędzy przedsiębiorczą pedagogiką a edukacją ekonomiczną i biznesową, Horyzonty Wychowania, vol. 13, nr 28.
• Wach K., 2014b, Edytorial: Przedsiębiorczy uniwersytet, Horyzonty Wychowania, vol. 13, nr 28.
• Zielińska (Kostyło) H., 2000, Paulo Freire i jego rozumienie sytuacji edukacyjnej, [w:] Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy. Część VI, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Zielińska-KostyłoH., 2004, Pedagogika emancypacyjna, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika, t. 1, PWN, Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2140745