Pedagogika w poszukiwaniu Innego rozumu. Ku krytyce pojęcia rozumu instrumentalnego

• Authors: Magdalena Archacka

Title variants

EN

Pedagogy in Searching for Other Reason. Towards the Critique of Instrumental Reason

Abstracts

EN

The aim of the article is to seek the genesis of the concept of instrumental reason in pedagogy. Considering a radical critique of the reason conducted by the Frankfurt School an intellectual paradigm of the second half of the 20th century, I reconstruct and analyse philosophical concepts of the “instrumental reason” and Other reason, following the footprints first of T. Adorno and M. Horhheim and then of the second generation of Frankfurters: J. Habermas and H. Schnädelbach. My considerations are accompanied by also by the thought of the Polish philosopher M.J. Siemek. I ponder on the construction of modern social myths and show the way in which the analysed concepts become narrativistic means of building a mythological story, first in philosophy and then in pedagogy. I emphasise the necessity of opening a pedagogical dispute, which will allow to oppose the counter-enlightment tendencies visible in contemporary educational practice.

PL

Celem artykułu jest poszukiwanie genezy pojęcia rozumu instrumentalnego w pedagogice. Przyjmując radykalną krytykę rozumu prowadzoną przez Szkołę Frankfurcką za intelektualny paradygmat drugiej połowy XX wieku, rekonstruuję i analizuję przejęte przez pedagogikę filozoficzne pojęcia „rozumu instrumentalnego” i Innego rozumu, poruszając się tropem wyznaczonym najpierw przez T. Adorno i M. Horkheimera, a następnie drugiego pokolenia frankfurtczyków: J. Habermasa i H. Schnädelbacha. Moim rozważaniom towarzyszy także myśl polskiego filozofa M.J. Siemka. Podejmuję rozważania nad konstrukcją współczesnych mitów społecznych i ukazuję, w jaki sposób analizowane pojęcia stają się narratywistycznymi środkami budowania mitycznej opowieści, najpierw w filozofii, a później w pedagogice. Podkreślam konieczność podjęcia pedagogicznego sporu, który pozwoli na przeciwstawienie się kontroświeceniowym tendencjom widocznym we współczesnej praktyce edukacyjnej.

Keywords

PL

rozum instrumentalny; Inne rozumu; teoria krytyczna; mit społeczny; władza i panowanie; Oświecenie; racjonalność

EN

instrumental reason; Other reason; critical theory; social myth; power and rule; Enlightenment; rationality

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2018
• Volume: 21
• Issue: 4(84)
• Pages: 7-28

Dates

published

2018

Contributors

author

Magdalena Archacka

• Akademia Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej

References

• ADORNO T., HORKHEIMER M., 1994, Dialektyka Oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFIS PAN, Warszawa.
• BENTON T., CRAIB I., 2003, Filozofia nauk społecznych. Od pozytywizmu do postmodernizmu, tłum. L. Rasiński, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław.
• HABERMAS J., 2000, Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. M. Łukasiewicz, TAiWPN Universitas, Kraków.
• HABERMAS J., 1998, Modernizm – niedokończony projekt, tłum. M. Łukasiewicz, [w:] R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków.
• HABERMAS J., 1999, Teoria działania komunikacyjnego, t. I, tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• HEIDEGGER M., 2001, Pytanie o rzecz. Przyczynek do Kantowskiej nauki o zasadach transcendentalnych, tłum. J. Mizera, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• KINCHELOE J., MCLAREN P. (ed.), 2008, Critical Pedagogy: Where Re We Now?, Peter Lang Publishers, New York.
• KWAŚNICA R., 2007, Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej TWP, Wrocław.
• KWAŚNICA R., 2014, Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego. O potrzebie refleksyjności, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej TWP we Wrocławiu, Wrocław.
• KWAŚNICA R., 2015, O szkole poza kulturową oczywistością. Wprowadzenie do rozmowy, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu, Wrocław.
• MÖRCHEN H., 1999, Władza i panowanie u Heideggera i Adorna, tłum. M. Herer, R. Marszałek, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• ROUSSEAU J.J., 1956, Trzy rozprawy z filozofii społecznej, tłum. H. Powiadowska-Kowalewska, BKF, PWN, Warszawa.
• SCHNÄDELBACH H., 2001, Próba rehabilitacji animal rationale, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• SIEMEK M., 1994, Posłowie, [w:] Dialektyka Oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFIS PAN, Warszawa.
• SIEMEK M., Ku krytyce „nie-instrumentalnego rozumu”, http://hegel-marks.pl/downloads/teksty-siemek05.pdf, [dostęp: 16.07.2018].

Identifiers

Biblioteka Nauki

2183525