Verités mensongères et mensonges apparents :les « stratagèmes de l'intention» à l'âge de Tartuffe

• Authors: Florence Dumora

Title variants

PL

Nieprawdziwe prawdy i pozorne kłamstwa w wieku Tartuffe'a

Abstracts

PL

W kulturze XVI i XVII wieku obecna jest refleksja dotycząca wypowiedzi, które charakteryzują się swoistą grą prawdą i kłamstwem. Jednym z takich przykładów jest I scena z III aktu Świętoszka, kiedy Tartuffe mówi prawdę, ale umyślnie mówi tak, jakby kłamał, gdyż nie chce, aby mu wierzono. W ten sposób mówiąc prawdę, kłamie. Przeciwnym przykładem jest wypowiedź, która zawiera nieprawdę, aby zasugerować prawdę. Jest to wypowiedź z pozycji słabszego, którego status nie pozwala mu na deklaracje wprost. Tak wypowiadał się w swoich bajkach niewolnik Ezop. Bajka jest wypowiedzią, która stanowi obronę przed nadużywaniem siły. Trzecim przykładem wypowiedzi, która nie wyraża bezpośrednio intencji mówcy, jest kaznodziejstwo, które ma być reakcją na "subtelną zarazę zagrażającą ze strony świata". Kaznodziejstwo funkcjonuje w sposób przeciwny do aluzyjnej perswazji bajki lub maksymy. Kaznodzieja, według określenia Bossueta, mówi "górnie": wyraża swoje oburzenie na grzeszny świat, a jego celem jest kierowanie duszami tak, by je nawrócić, dlatego nie naprowadza słuchaczy do prawdy, którą chce wyrazić za pomocą aluzji, ale formułuje expressis verbis i podkreśla prawdy, które zostały zapomniane. Kaznodziejstwo nie unika jednak pewnej paradoksalności: to nie tylko mówiący kieruje słuchaczami, oni z kolei poprzez nadmiar uwagi skierowanej na formalny aspekt kazania sprowadzają wyrażoną prawdę na poziom "teatru i fikcji". Dlatego kaznodziejstwo powinna cechować absolutna przejrzystość antyretoryki; kaznodzieja nie powinien swoją sztuka odgradzać człowieka od słowa Bożego.

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica
• Year: 2008
• Issue: 006
• Pages: 87-102

Dates

published

2008

Contributors

author

Florence Dumora

Identifiers

Biblioteka Nauki

19322491