Warmińska Kapituła Katedralna. Zarys dziejów

• Authors: Andrzej Kopiczko

Title variants

EN

The Warmia Cathedral Chapter. Outline of history

Abstracts

EN

The Warmia Cathedral Chapter is one of the oldest in Poland. It was established in June 1260 in Braniewo but after 18 years the headquarters was moved to Frombork. As a remuneration, it received three bailiffs: Frombork, Pieniężno and Olsztyn, from which it derived income. Initially, it included 16 canons. Representatives of all states could become members but were required to complete their three-year university studies. After the inclusion of Warmia in 1772 to Prussia it was deprived of secular power and income from land, and in this place a state subsidy was granted. In 1821 the number of members was reduced to 10 and 4 honorable canons were established. Nicolaus Copernicus was among the most famous members of this community. The most difficult times were experienced by the Chapter during Nazism and at the end of World War II, when 4 canons lost their lives. Soon after, its activity was suspended. It was not until 1951 that the Polish primate completed its composition and in 1959 the number of real canons from 8 to 12 and honorable from 4 to 12 was increased. The Warmia Cathedral Chapter had a number of privileges and one of the most important was the right to choose a bishop. It also assisted in administration of the diocese, but its primary task was to celebrate the liturgy in the cathedral church.

PL

Warmińska Kapituła Katedralna należy do najstarszych w Polsce. Została utworzona w czerwcu 1260 r. w Braniewie, ale po 18 latach siedzibę przeniesiono do Fromborka. Jako uposażenie otrzymała trzy komornictwa: fromborskie, pieniężnieńskie i olsztyńskie, z których czerpała dochody. Początkowo należało do niej 16 kanoników. Członkami mogli zostać przedstawiciele wszystkich stanów, ale byli zobowiązani do ukończenia 3-letnich studiów uniwersyteckich. Po włączeniu Warmii w 1772 r. do Prus pozbawiono ją władzy świeckiej i dochodów z ziemi, a w to miejsce zapewniono dotację państwową. W 1821 r. zredukowano liczbę członków do 10 i ustanowiono dodatkowo 4 kanonie honorowe. Wśród najbardziej znanych członków tej wspólnoty był Mikołaj Kopernik. Najtrudniejsze czasy przeżyła Kapituła w okresie nazizmu i pod koniec II wojny światowej, kiedy życie straciło 4 kanoników. Niedługo potem jej działalność została zawieszona. Dopiero w 1951 r. prymas Polski uzupełnił jej skład, a w 1959 r. zwiększono liczbę kanoników rzeczywistych z 8 do 12 i honorowych z 4 też do 12. Warmińska Kapituła Katedralna posiadała szereg przywilejów, a jednym z najważniejszych było prawo do wyboru biskupa. Pomagała też w administracji diecezją, ale jej podstawowym zadaniem było sprawowanie Liturgii w kościele katedralnym.

Keywords

PL

Warmińska Kapituła Katedralna; diecezja warmińska; Frombork; kanonicy; duchowieństwo

EN

Warmia Cathedral Chapter; Frombork; diocese of Warmia; canons; clergy

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
• Journal: Studia Elbląskie
• Year: 2018
• Volume: 19
• Pages: 11-27

Dates

published

2018

Contributors

author

Andrzej Kopiczko

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000298342433

References

• Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, Archiwum Biskupie, A 1.
• Codex diplomaticus Warmiensis, t. 1, wyd. C. P. Woelky, J. M. Saage, Mainz 1860.
• Die Statuten des Domkapitels von Frauenburg aus dem Jahre 1532 und ihre Novellierungen, wyd. W. Thimm, A. Triller, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 1972, t. 36, s. 33–123.
• Borawska T., Życie umysłowe na Warmii w czasach Mikołaja Kopernika, Toruń 1996.
• Dittrich F., Der Dom zu Frauenburg, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 1913, t. 18, s. 549–708; 1916, t. 19, s. 1–172.
• Eichhorn A., Die Preuckische Stiftung in Rom, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 1863, t. 2, s. 271–319.
• Fox U., Die Auseinandersetzungen Bischof Maximilian Kallers mit dem Staat um die Besetzung der ermländischen Kanonikate (1931–1944), „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 2002, t. 50, s. 145–171.
• Góralski W., Kapituła, w: Encyklopedia Katolicka, t. 8 Lublin 2000, kol. 668–670.
• Józefczyk M., Translacja bulli „De salute animarum” i dokumentów korygujących granice diecezji warmińskiej w 1861 i 1922 roku, „Studia Elbląskie”, 2017, t. 18, s. 9–35.
• Keferstein H., Biblioteka kapituły Fromborskiej, „Rocznik Olsztyński”, 1981, t. 12/13, s. 49–66.
• Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525–1821, cz. 1, Olsztyn 2000.
• Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, cz. 1: Studium prozopograficzne, Olsztyn 2004.
• Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, cz. 2: Słownik, Olsztyn 2003.
• Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1945–1992, cz. 1: Studium prozopograficzne, Olsztyn 2009.
• Kopiczko A., Dzieje Warmińskiej Kapituły Katedralnej, t. 2: od 1821 roku, Olsztyn 2010.
• Kopiczko A., Kapituła katedralna, w: Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin 2014, kol. 215–217.
• Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525–1772, Olsztyn 1993.
• Kumor B., Wspólnoty kanonickie i kapituły, w: Historia Kościoła w Polsce, t. 1, cz. 1, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań – Warszawa 1974, s. 84–85.
• Obłąk J., Dzieje diecezji warmińskiej w okresie dwudziestolecia (1945–1965), „Nasza Przeszłość”, 1965, t. 22, s. 183–261.
• Obłąk J., Statuty warmińskiej kapituły katedralnej, „Warmińskie Wiadomości Diecezjalne”, 1961, nr 5 s. 45–48.
• Pawlak M., Dzieje fundacji Jana Preucka w XVII–XVIII w., Acta Universitatis Nicolai Copernici Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 158, Historia 20, s. 51–74.
• Pottel B., Domkapitel von Ermland im Mittelalter, Borna 1911.
• Schmeier A., Die Entwicklung der Diözese Ermland zur Apostolischen Visitatur in der Bundesrepublik Deutschland unter kirchenrechtlichem Aspekt, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 2005, t. 51, s. 125–171.
• Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn 1996.
• Szorc A., Dominium warmińskie 1243–1772.
• Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii, Olsztyn 1990.
• Szorc A., Dzieje Warmii 1454–1660. Stan badań i postulaty badawcze, Olsztyn 1999.
• Warmińska Kapituła Katedralna. Dzieje i wybitni przedstawiciele, red. A. Kopiczko, J. Jezierski i Z. Żywica, Olsztyn 2010.
• Wojtkowski J., Diecezja warmińska w latach 1945–1972, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1996, nr 1, s. 81–100.
• Wojtkowski J., Dzieje kapituły warmińskiej 1772–1945, „Studia Warmińskie”, 1995, t. 32, s. 25–92.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2147854