Uwagi o polszczyźnie jako języku religijnym na Wschodzie (ze szczególnym uwzględnieniem Litwy)

• Authors: Halina Karaś

Title variants

EN

Observations on Polish as a religious language in Eastern Europe (with focus on Lithuania)

Abstracts

EN

The paper discusses Polish as a religious language in Eastern Europe, particularly in Lithuania, and – to a lesser extent – Belarus and Ukraine. The author focuses on language changes within the sphere of religion concerning the use of Polish and other languages in the Roman Catholic Church. The process of depolonizing the Roman Catholic Church along with its Belarusization in Belarus and Ukrainization in Ukraine has been observable. Moreover, the article overviews the response of the Church members to the eradication of Polish as a religious language and replacing it with Belarussian and Ukrainian. With respect to Lithuania, the analysis based on field research (informants) depicts the current situation of the Polish language as its usage has come to be limited and as it has begun to be eradicated from the Church in two Polish-speaking enclave communities that are disintegrated today (the Kaunas region and the Zarasai region).

PL

Artykuł dotyczy polszczyzny jako języka religijnego na Wschodzie, zwłaszcza na Litwie, w mniejszym stopniu na Białorusi i Ukrainie. Uwagę skupiono na zmianach językowych w sferze religijnej, w użyciu polszczyzny i innych języków w Kościele rzymskokatolickim. Zasygnalizowano proces depolonizacji Kościoła rzymskokatolickiego: białorutenizacji na Białorusi i ukrainizacji na Ukrainie i omówiono postawy wiernych wobec usuwania polszczyzny z funkcji języka religijnego na rzecz języka białoruskiego i ukraińskiego. W odniesieniu do Litwy przedstawiono sytuację języka polskiego i proces ograniczania użycia polszczyzny i rugowania jej z Kościoła w dwóch enklawach polskojęzycznych, dziś zdezintegrowanych (Kowieńszczyzna i rejon jezioroski) na podstawie badań terenowych (wypowiedzi informatorów).

Keywords

PL

język religijny; polszczyzna kresowa; funkcje języka; postawy wobec języka; Polska

EN

religious language; Polish language in the Eastern Borderlands; language functions; attitudes towards language; Poland

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
• Journal: Studia Elbląskie
• Year: 2019
• Volume: 20
• Pages: 147-159

Dates

published

2019

Contributors

author

Halina Karaś

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000343839626

References

• Dzwonkowski R. (2012), Dramat Polaków w Kościele katolickim na Kresach, Warszawa [w:] http://wspolnotapolska.org.pl/wydarzenia/dramat-polakow-w-kosciele-katolickim-na-kresach/.
• Dzwonkowski R., Gorbaniuk O., Gorbaniuk J. (2001), Postawy katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie wobec języka polskiego. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Dzwonkowski R., Gorbaniuk O., Gorbaniuk J. (2004), Postawy katolików obrządku łacińskiego na Białorusi wobec języka polskiego, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Golachowska E. (2012), Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, Wydawnictwo Agade.
• Kabzińska I. (1999), Wśród „kościelnych Polaków”. Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Kabzińska I. (2004), Czy zmierzch stereotypu Polak – katolik?, w: A. Kuczyński, M. Michalska (red.). Kultura i świadomość etniczna Polaków na Wschodzie, Wrocław: Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej, s. 35 – 48.
• Karaś H. (2002), Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Warszawa  –  Puńsk: Wydawnictwo Aušra.
• Karaś H. (2015), Odrodzenie polszczyzny czy jej zanik? O sytuacji języka polskiego na dawnych Kresach Wschodnich, „Poradnik Językowy” 8, s. 18 – 35.
• Karaś H. (2017), Język polski pogranicza litewsko-łotewsko-białoruskiego w świetle frekwencji cech językowych, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Rieger J. (1996/2019), Identyfikacja narodowa i religijna Polaków na Ukrainie, w: tegoż, Język polski na Kresach, Warszawa 2019: Wydawnictwo DiG, s. 23 – 40 (przedruk artykułu opublikowanego w 1996 roku).
• Smułkowa E. (2002), Rozwój Kościoła katolickiego w republice Białorusi – problemy społeczno-polityczne i językowe, w: tejże, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 501 – 508.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2147939