Wielkie formy muzyczne dedykowane św. Józefowi

• Authors: Piotr Towarek

Title variants

EN

Great musical forms dedicated to St Joseph

Abstracts

EN

The submitted article presents in outline the great musical forms dedicated to St Joseph.They developed in the Church especially in the 16th and 17th centuries with the increase ofthe cult and veneration towards the person of the Guardian of the Holy Family (1621, PopeGregory V). This applies to the proprium Missae (introits, alleluias, sequences, communions) as well as to the Baroque ordinarium Missae (Zelenka, Bassani, Zumaya) and litanies (Biber, Wagner, Biechteler, Eberlin, Lolli). The heyday of the latter is especially associated with the establishment of St Joseph as the patron saint of the Habsburg state and monarchy (1676).To the musical heritage connected with St Joseph belong also the oratorios of the Italian Baroque period (Cazzati, Colonna, Alberici, Perti, Corradini, Conte, Fischietti), especially the work of G. B. Pergolesi (La fenice sul rogo, ovvero La morte di San Giuseppe). Traces of musical references to St Joseph can also be found in the Classical (Haydn brothers, Albrechtsberger) and Romantic (Elsner, Ravanello) eras. Compositions dedicated to the Saint in the 20th and 21st centuries include masses (Peeters, Tinel, Krężołek, Kern, Korczak, Di Rocco) and oratorio works (Frisina, Golinski, Pałka, Schmid). They are important contemporary testimonies of transforming faith into culture (Pope John Paul II).

PL

Przedłożony artykuł prezentuje w zarysie wielkie formy muzyczne dedykowane św. Józefowi. Rozwinęły się one na gruncie kościelnym zwłaszcza w XVI i XVII w. wraz ze wzrostem kultu i czci wobec osoby Opiekuna św. Rodziny (1621 r., papież Grzegorz V). Dotyczy to proprium Missae (introity, alleluja, sekwencje, communiones) a także barokowego ordinarium Missae (Zelenka, Bassani, Zumaya) oraz litanii (Biber, Wagner, Biechteler, Eberlin, Lolli). Rozkwit tych ostatnich związany jest zwłaszcza z ustanowieniem św. Józefa patronem państwa i monarchii habsburskiej (1676). Do muzycznego dziedzictwa związanego ze św. Józefem należą też oratoria okresu włoskiego baroku (Cazzati, Colonna, Alberici, Perti, Corradini, Conte, Fischietti), a zwłaszcza dzieło G. B. Pergolesiego (La fenice sul rogo, ovvero La morte di San Giuseppe). Ślady muzycznych odniesień do osoby św. Józefa odnajdujemy też w epoce klasycyzmu (bracia Haydn, Albrechtsberger), a także romantyzmu (Elsner, Ravanello). Do kompozycji dedykowanych świętemu w XX oraz XXI w. należą msze (Peeters, Tinel, Krężołek, Kern, Korczak, Di Rocco) oraz dzieła oratoryjne (Frisina, Goliński, Pałka, Schmid). Są one współczesnym świadectwem przekuwania wiary na kulturę (papież Jan Paweł II).

Keywords

PL

Święty Józef; liturgia; muzyka sakralna; msza; oratorium; motet; hagiologia

EN

St Joseph; liturgy; sacred music; mass; oratorio; motet; hagiology

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
• Journal: Studia Elbląskie
• Year: 2021
• Volume: 22
• Pages: 227-257

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr Towarek

• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej

• https://orcid.org/0000000258095060

References

• Anónimo, Misa a la Fuga de S. Joseph, ed. P. Nawrot, La Paz: Plural Editores, 2000.
• Baron P. J., Józef Elsner – twórca religijny, „Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education” 2(14)2016, s. 125 – 193.
• Białczak K., Kult liturgiczny św. Józefa w Polsce w świetle ksiąg liturgicznych, w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. II, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1976, s. 31 – 88.
• Biber H. I.F., Litaniae de Sancto Josepho zu 20 Stimmen, vorgelegt von E. Hintermaier, „Denkmäler der Musik in Salzburg” 9 = „Schriftenreihe des Salzburger Konsistorialarchivs” 4, Salzburg 1999.
• Bielińska-Galas E., Introity o świętych w polskiej tradycji średniowiecznej, Lublin 2017.
• Chomiński J., Wilkowska-Chomińska K., Wielkie formy wokalne, Kraków 1984.
• Colafranceschi C., San Giuseppe. Custode della Divina Misericordia, w: Święty Józef – Patron na nasze czasy. Akta X Międzynarodowego Kongresu Józefologicznego. Kalisz / Polska, 27 września – 4 października 2009, red. A. Latoń, Kalisz 2010, s. 835 – 838.
• Demaree R. W., Moses D. V., A New View of Haydn: A Twenty-first Century Reassessment of the Masses of Joseph Haydn, „The Choral Journal” 50(2009) nr 2, s. 38 – 51.
• De Rycke D., Mending the Choir: Newly-written Chant for St. Peter in Eighteen Century Mexico City Cathedral, w: Músicas coloniales a debate: procesos de intercambio euroamericanos, ed. Javier Marín López, Madrid 2018, s. 57 – 73.
• Elsner J., Motetto seu Offertorium de Sancto Josepho. Na chór mieszany i orkiestrę symfoniczną = for mixed chorus and symphony orchestra, [C-dur, op. 10], red. M. Zduniak, „Muzyka Polska XIX i XX wieku. Antologia”, Kraków 1997.
• Elsner J., Msza F-dur op. 41 = Mass in F major op. 41, kom. P. Maculewicz, Warszawa 2013.
• Fassnacht T. I., Contrafactum and alternatim praxis in two Eighteenth Century Requiem settings by Manuel de Sumaya, Dissertation, University of Illinois at Urbana-Champaign 2010, zob. file:///C:/Users/Piotr/Downloads/Fassnacht_Therese%20(2).pdf [dostęp 8. 10. 2021].
• Feder G., Webster J., Haydn (Franz) Joseph, w: Grove Music Online (2001), zob. https://www. oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10. 1093/gmo/9781561592630. 001. 0001/ omo-9781561592630-e-0000044593#omo-9781561592630-e-0000044593-div1 – 15 [dostęp 5. 10. 2021].
• Filas L. F., Nabożeństwo do św. Józefa w kościele zachodnim przed rokiem 1550, w: Święty Józef człowiek Jezusowi najbliższy, red. L. F. Filas, Kraków 1979, s. 244 – 272.
• Garnczarski S., „Nowenna ku czci świętego Józefa w pieśniach wraz z Litanią na chór 2-głosowy” autorstwa ks. Franciszka Walczyńskiego, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 33 (2013), s. 369 – 385.
• Gaumy Ch., Saint Joseph, le „très oublié” de la Sainte Famille dans la musiques sacrees occidentale et orientale, w: Święty Józef – Patron na nasze czasy. Akta X Międzynarodowego Kongresu Józefologicznego. Kalisz / Polska, 27 września – 4 października 2009, red. A. Latoń, Kalisz 2010, s. 839 – 844.
• Gaumy Ch., Święty Józef „Wielki Nieobecny” Świętej Rodziny w muzyce sakralnej Zachodu i Wschodu, „Kieleckie Studia Teologiczne” 8(2009 – 2010), s. 318 – 322.
• Grützmann Januario L. G., The Roman Catholic Ordinary Mass from circa 1750 to circa 1820: A Selected Bibliography, dyss., Morgantown: West Virginia University 2020, zob. https://researchrepository.wvu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=8819&context=etd [dostęp 5. 10. 2021].
• Helms M., Vorwort, w: J. Haydn, Missa in Es / E-flat major. In honorem Beatissimae Virginis Mariae. „Große Orgelsolomesse”, Hob. XXII:4, Partitur, Urtext der Joseph-Haydn-Gesamtausg, hrsg. J. Dack, M. Helms, Kassel (Bärenreiter-Verlag) 2002, s. III.
• Hintermaier E., Vorwort, w: Heinrich Ignaz Franz Biber, Litaniae de Sancto Josepho zu 20 Stimmen, vorgelegt von E. Hintermaier, „Denkmäler der Musik in Salzburg” 9 = „Schriftenreihe des Salzburger Konsistorialarchivs” 4, Salzburg 1999, s. VII – XI.
• Horn W., Vorwort, w: Jan Dismas Zelenka, Missa Sancti Josephi, Erstausgabe herausgegeben und rekonstruiert von W. Horn, Stuttgart 2018, s. III – V. Horn W., Die Dresdner Hofkirchenmusik 1720–1745. Studien zu ihren Voraussetzungen und ihrem Repertoire, Kassel – Stuttgart 1987.
• Isaack H., Opera Omnia X: Motets, Part I, E. R. Lerner, Corpus Mensurabilis Musicae 65, American Institute of Musicology, Neuhausen 2011.
• Jan Paweł II, List do artystów, OsRomPol nr 5 – 6(1999), s. 4 – 11.
• Jezierski J., Św. Józef w adhortacji apostolskiej Jana Pawła II „Redemptoris Custos”, w: Św. Józef w wierze, kulcie teologii i sztuce. Perspektywa regionalna i uniwersalna, red. J. Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Olsztyn 2012, s. 219 – 226.
• Kern A. A., Messe en l’honneur de St. Joseph, zob. https://www.musicanet.org/bdd/en/score/ /179720-messe-en-l-honneur-de-st-joseph-adolphe-antoine-kern [dostęp 7. 10. 2021].
• Korczak J. K., Missa Sancti Josephi, zob. https://en.schott-music.com/shop/missa-sancti-josephi-no375205.html [dostęp 20. 09. 2021].
• Kutrowski Ł., Twórczość wielogłosowa ku czci św. Józefa w muzykaliach krzeszowskich z XVIII wieku. Studium źródłoznawczo-muzykologiczne, Wrocław – Legnica 2020.
• Kutrowski Ł., Wstęp, w: Eustachius Wagner O. Cist., Lytaniae ex D de Sancto Josepho, opr. Ł. Kutrowski, „Studia Musica Grissoviensia” 2, Legnica – Krzeszów 2020, s. 7 – 14.
• Mason Ch., „Te, Joseph, Celebrent”: an examination and guide to Manuel de Sumaya’s Works for the feast of St. Joseph at the cathedral of Mexico city, 1714 – 1715, dissertation, University of Illinois Urbana-Champaign 2021, zob. https://www.ideals.illinois. edu/bitstream/handle/2142/110514/MASON-DISSERTATION-2021.pdf?sequence=1 (dostęp 8. 10. 2021).
• Misas de Manuel de Sumaya (Archivo musical de la Catedral de Oaxaca), rev., est. y trans. A. Tello, Tesoro de la Música Polifónica en México, vol. 8, Mexio 1997.
• Missa a la Fuga de San Joseph. Odrinario de la misa. Giovanni Battista Bassani, atr. Archivo Musical de Chiquitos. AMCh 031, Mi 01 para coro a cuatro, dos violines y continuo [+ Violín 1, Violín 2, Continuo]. ed. P. Nawrot, Santa Cruz de la Sierra (Bolivia) 2008.
• Mojżysz Z., Opera „Cleofide” (1731) Johanna Adolfa Hassego źródłem refleksji naukowej i badawczej, w: Wartości w muzyce, t. 3: Zarys współczesnych kierunków badań nad wartościami w muzyce, red. J. Uchyła-Zroski, Katowice 2010, s. 26 – 36.
• More Glagov J., Haydns Messen, w: J. Haydn, „Grosse Orgelsolomesse” – Missa in honorem BMV, „Heiligmesse” – Missa Sancti Bernardi von Offida, „Masses” vol. 5, Trinity Choir, Rebel Baroque Orchestra, J. Owen Burdick, broszura dołączona do płyty CD, Naxos Records 2010.
• Morelli A., La circolazione dell’oratorio italiano nel Seicento, „Studi Musicali” XXVI(1997), nr 1, s. 105 – 186.
• Nawrot P., Archivo Musical de Moxos. Antologiá, t. 1: Evangelización y música en las reducciones de Moxos, Santa Cruz de la Sierra 2004. Nawrot P., Indian Music to Celebrate Christmas in Moxo Jesuit Reductions, „Poznańskie Studia Teologiczne” 30(2016), s. 121 – 140.
• Nawrot P., Msze polifoniczne w redukcjach jezuickich Indian Moxo i Chiquito, „Liturgia Sacra” 37(2011), s. 95–106.
• Nawrot P., Muzyka instrumentem ewangelizacji w redukcjach Indian Chiquitos, „Teologia praktyczna”, 4(2003), s. 49–75. Nowak-Romanowicz A., Józef Elsner. Monografia, „Studia i Materiały do Dziejów Muzyki Polskiej” 4, Kraków 1957. Oratorium o św. Józefie Kaliskim, zob. https://www.swietyjozef.kalisz.pl/Aktualnosci/1063. html [21. 09. 2021].
• Pikulik J., Sekwencje polskie, „Musica Medii Aevi”, t. IV, red. J. Morawski, Kraków 1973, s. 7 – 128.
• Pikulik J., Sekwencje polskie, „Musica Medii Aevi”, t. V, red. J. Morawski, Kraków 1976.
• Pikulik J., Śpiewy Alleluia de sanctis w polskich rękopisach przedtrydenckich. Studium muzykologiczne, Warszawa 1995.
• Podobińska-Kraszewska K., Zumaya Manuel de, w: Encyklopedia muzyczna PWN. Część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 12 (w-ż), Kraków 2012, s. 381.
• Pośpiech R., Muzyka Józefa Elsnera ze zbiorów jasnogórskich, w: Józef Elsner (1769 – 1854). Msza polska d-moll op. 87. Missa Solemnis [Sancti Josephi] in F. op. 41, „Jasnogórska Muzyka Dawna / Musica Claromontana” vol. 32, (borszura płyty CD) Jasna Góra 2007.
• Rabczyński P., Postać św. Józefa w apokryfie „Żywot św. Józefa Cieśli”, w: Św. Józef w wierze, kulcie teologii i sztuce. Perspektywa regionalna i uniwersalna, red. J. Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Olsztyn 2012, s. 167 – 173.
• Scapin M., San Giuseppe in musica, gli oratori sul patrono dei moribondi, zob. https:// lanuovabq.it/it/san-giuseppe-in-musica-gli-oratori-sul-patrono-dei-moribondi [dostęp 1. 10. 2021].
• Schenk W., Le devotion a saint Joseph en Pologne au XVII siecle d’apprés les livres de prières des confréries de Carlmes Déchausses, „Cahiers de Josephologie” 29(1981), s. 915 – 927.
• Sinka T., Dzieje i charakterystyka polskich pieśni nabożnych ku czci świętego Józefa, RBL 34(1981) nr 3, s. 182 – 185.
• Smither H. E., A History of the Oratorio, Vol. 1: The Oratorio in the Baroque Era: Italy, Vienna, Paris, Chapel Hill 1977.
• Smither H. E., A History of the Oratorio, Vol. 3: The Oratorio in the Classical Era, Chapel Hill 1987.
• Spencer M. D., Św. Józef w pieśni kościelnej: kilka cech repertuaru pieśni z XX wieku ku czci św. Józefa, „Kieleckie Studia Teologiczne” 8(2009 – 2010), s. 323 – 335.
• Tello A., Introducción, w: Misas de Manuel de Sumaya (Archivo musical de la Catedral de Oaxaca), rev., est. y trans. A. Tello, Tesoro de la Música Polifónica en México, vol. 8, Mexio 1997, s. 1 – 5.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2146956