Katolicy elbląscy w pierwszym ćwierćwieczu XVIII w. w świetle księgi zgonów parafii staromiejskiej

• Authors: Katarzyna Kurasz

Title variants

EN

The Catholics of Elbląg in the first quarter of the 18th century in the light of the death book of the Old Town parish

Abstracts

EN

Royal Prussia was the most developed region of the Republic of Poland in the 18th century. Elbląg, along with Gdańsk and Toruń, was the largest city in Royal Prussia. The beginning of the 18th century was full of negative events for this city and the whole state. Already in 1700 the Northern War broke out, which lasted until 1721. At the same time, a plague epidemic broke out in Europe. In some areas it even reached several dozen percent. The aim of this article is to present the environment of the Catholics of Elbląg and to analyse the mortality rate in this group on the basis of the death book of the Old Town parish of St. Nicholas.

PL

Prusy Królewskie w XVIII wieku stanowiły najbardziej rozwinięty region Rzeczypospolitej. Elbląg obok Gdańska i Torunia był największym miastem Prus Królewskich. Początek XVIII wieku obfitował w negatywne dla tego ośrodka miejskiego i całego państwa wydarzenia. W 1700 r. wybuchła wojna północna, która trwała aż do 1721 r. Równolegle przez Europę przetoczyła się również epidemia dżumy. W niektórych rejonach sięgnęła nawet kilkudziesięciu procent. Celem artykułu jest przedstawienie środowiska elbląskich katolików oraz przeanalizowanie poziomu śmiertelności w tej grupie w oparciu o księgę zgonów parafii staromiejskiej św. Mikołaja.

Keywords

PL

Elbląg; Prusy Królewskie; parafia św. Mikołaja; księga zgonów; metrykalia; katolicy; pochówki; śmiertelność; epidemia dżumy; wojna północna

EN

Elbląg; Prusy Królewskie; parafia św. Mikołaja; księga zgonów; metrykalia; katolicy; pochówki; śmiertelność; epidemia dżumy; wojna północna

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
• Journal: Studia Elbląskie
• Year: 2022
• Volume: 23
• Pages: 69-85

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Kurasz

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000158770321

References

• Archiwum Diecezji Elbląskiej, M Elbląg 15.
• Baniak K., Elbląg w polityce wewnętrznej Stefana Batorego, w: Rocznik Elbląski, t. 27, 2016, s. 51 – 86.
• Czaja R., Nawrolski T., Pierwotny Elbląg, w: Historia Elbląga, Tom I (do 1466 r.), red. S. Gierszewski, A. Groth, Gdańsk 1993, s. 60 – 130.
• Gierszewski S., Elbląg. Przeszłość i teraźniejszość, Gdańsk 1970.
• Józefczyk M., Elbląskie duchowieństwo katolickie na tle dziejów miasta 1246 – 1945, Elbląg 2005.
• Józefczyk M., Z problematyki wyznaniowo-demograficznej Elbląga w latach 1675 – 1874, w: Między Wileńszczyzną a Prusami. Polityka. Społeczeństwo. Kultura (XIII – XX w.), red. J. Włodarski, Gdańsk 1998, s. 135 – 143.
• Kizik E., Denkmahl der Pestilentz – pomnik zarazie wystawiony przez historyków, w: Dżuma, ospa, cholera. W trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708 – 1711, red. E. Kizik, Gdańsk 2012, s. 9 – 12.
• Kizik E., Gdańsk i Elbląg w czasach zarazy 1709 – 1710 roku, w: Dżuma, ospa, cholera. W trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708 – 1711, red. E. Kizik, Gdańsk 2012, s. 99 – 111.
• Kizik E., Speculum mortalitatis. Pogrzeby w Elblągu w XVI – XVIII w., w: 750 lat praw miejskich Elbląga, red. A. Groth, Gdańsk 1996, s. 157 – 178.
• Kizik E., Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI – XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej, Gdańsk 1998.
• Mikulski K., Urzędnicy Prus Królewskich XV – XVIII wieku, Wrocław 1990.
• Pawlak M., Reformacja i kontrreformacja. Kościoły i wyznania, w: Historia Elbląga, Tom II, cz. 1 (1466 – 1626), red. A. Groth, Gdańsk 1996, s. 173 – 194.
• Szczuczko W., Polityczno-gospodarcze przesłanki rozwoju miasta, w: Historia Elbląga, Tom II, cz. 1 (1466 – 1626), red. A. Groth, Gdańsk 1996, s. 5 – 17.
• Szczuczko W., W nurcie polityki, w: Historia Elbląga, Tom II, cz. 1 (1466 – 1626), red. A. Groth, Gdańsk 1996, s. 276 – 301.
• Szorc A., Rywalizacja katolików z luteranami o kościół św. Mikołaja w Elblągu 1520 – 1621. Źródła do dziejów reformacji w Prusach Królewskich, Olsztyn 2002.
• Tandecki J., Rozwój przestrzenny miasta i jego stosunki ludnościowe, w: Historia Elbląga, Tom II, cz. 1 (1466 – 1626), red. A. Groth, Gdańsk 1996, s. 18 – 29.
• Tandecki J., Zmiany terytorialne i demograficzne, w: Historia Elbląga, Tom II, cz. 2 (1626 – 1772), red. A. Groth, Gdańsk 1997, s. 66 – 79.
• Wałdoch S., Początki reformacji w Elblągu i jego regionie, w: Rocznik Elbląski, t. 4, 1969, s. 14 – 18.
• Włodarski J., Losy polityczne (1626 – 1772), w: Historia Elbląga, Tom II, cz. 2 (1626 – 1772), red. A. Groth, Gdańsk 1997, s. 5 – 65.
• Zawadzki W., Katolickie księgi metrykalne diecezji elbląskiej, w: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 84, 2005, s. 373 – 393.
• Zawadzki W., Luterańska hegemonia wyznaniowa w nowożytnym Elblągu, w: Dysydenci czy decydenci? Protestanci w obu częściach Prus i Koronie w XVI – XVIII wieku, red. W. Zawadzki, Elbląg 2018, s. 171 – 180.
• Zawadzki W., Ożenki katolickie jako element ruchu migracyjnego w nowożytnym Elblągu, w: Życie lokalnych społeczności w Prusach Królewskich wpisane w księgi metrykalne, red. W. Zawadzki, Elbląg 2016, s. 195 – 205.
• Zawadzki W., Proces marginalizacji katolików w protestanckim Elblągu na przełomie XVI i XVII wieku, w: Państwo i Kościół wobec wolności obywatelskich oraz wyznaniowych mieszkańców we wczesnonowożytnej Europie, red. Z. Hundert, D. Milewski, Warszawa 2018, s. 78 – 88.
• Zawadzki W., Przeszłość Elbląga w katolickich księgach metrykalnych zapisana, w: RE, t. 26, 2015, s. 19 – 30.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2154370