Kielich z kościoła Bożego Ciała w Elblągu

• Authors: Michał F. Woźniak

Title variants

EN

Chalice from the Corpus Christi Church in Elbląg

Abstracts

EN

The chalice from the Corpus Christi hospital church in Elbląg is one of the most outstanding works of goldsmithing in the area of former Royal Prussia. On the basis of the goldsmith’s mark - which was still rare at the time - it is associated with the person of Dionisius Freymann, a goldsmith active in Elbląg since 1508. The chalice is distinguished by its meticulous workmanship, its high technical quality, but also by its high-class composition of form, using various means of artistic expression. It occupies a position of distinction in the entire abundant output of Prussian goldsmiths of the time. After 1945 it was thought to have been lost, donated to the Primate of Poland, Cardinal Stefan Wyszyński, after 1967 and given by him in 1970 to the Treasury of Gniezno Cathedral.

PL

Kielich z kościoła szpitalnego Bożego Ciała w Elblągu należy do najwybitniejszych dzieł złotnictwa na terenie dawnych Prus Królewskich. Na podstawie znaku złotniczego – co wówczas było jeszcze rzadkością – wiązany jest z osobą Dionisiusa Freymanna, złotnika czynnego w Elblągu od 1508 roku. Kielich wyróżnia się starannością wykonania, wysoką jakością techniczną, ale także wysokiej klasy kompozycją formy, przy zastosowaniu różnych środków wyrazu artystycznego. Zajmuje pozycję odrębną w całej obfitej wytwórczości ówczesnych złotników pruskich. Po 1945 roku uchodził za zaginiony, ofiarowany Prymasowi Polski kard. Stefanowi Wyszyńskiemu po 1967 i przekazany przez niego w 1970 do Skarbca katedry w Gnieźnie.

Keywords

PL

Prusy Królewskie; Elbląg; złotnictwo; zabytki przemieszczone

EN

Royal Prussia; Elbląg; goldsmithery; dislocated art monuments

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
• Journal: Studia Elbląskie
• Year: 2022
• Volume: 23
• Pages: 9-35

Dates

published

2022

Contributors

author

Michał F. Woźniak

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000269231910

References

• Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Acta Capituli, Protokolarz sesji, jedn. 1956 – 1980 (Acta Decretalia, vol. XXXIV), sygn. B 48.
• Czernik Zbigniew, Thesaurus Ecclesiae. Dziedzictwo artystyczne i historyczne kościoła warmińskiego w zbiorach Muzeum Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn: Muzeum Archidiecezji Warmińskiej 2021.
• Czihak Eugen von, Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preußen, Tl. 2: Westpreußen, Leipzig: Verlag Karl. W. Hiersmann 1908.
• Fritz Johann Michael, Gestochene Bilder. Gravierungen auf deutschen Goldschmiedearbeiten der Spätgotik, Köln – Graz: Böhlau Verlag 1966.
• Fritz Johann Michael, Goldschmiedekunst der Gotik in Mitteleuropa, München: Verlag C.H. Beck 1982.
• Fuchs Michael Gottlieb, Beschreibung der Stadt Elbing und ihres Gebietes in topographischer, geschichtlicher und statistischer Hinsicht, Bd. III, Abt. 1, Elbing, bei Friedrich Traugott Hartmann 1826.
• Gradowski Michał, Kasprzak-Miler Agnieszka, Złotnicy na ziemiach północnej Polski, cz. I: Województwo pomorskie, kujawsko-pomorskie i warmińsko-mazurskie, Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Wydawnictwo DiG 2002.
• Hauke Karl Stobbe, Horst, Die Baugeschichte und die Baudenkmäler der Stadt Elbing (Bauund Kunstdenkmäler des Deutschen Ostens, hrsg. Von Günther Grundmann, Reihe B,Bd. 6), Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag 1964.
• Herbst des Mittelalters. Spätgotik in Köln und am Niederrhein. [Kat. wystawy] Kunsthalle Köln 20. Juni bis 27. September 1970.
• Hipler Franz, Die ältesten Schatzverzeichnisse der ermländischen Kirchen, Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands, 8, 1886, s. 494 – 598.
• Józefczyk Mieczysław, Średniowiecze Elbląga. Z problematyki społeczno-religijnej, wyd. 2, Elbląg: Wydawnictwo Diecezjalne w Pelplinie 1996.
• Jóźwiak Wacław, Sprawozdanie kustosza zbiorów zabytkowych Archidiecezji gnieźnieńskiej na dzień 18 kwietnia 1983 roku, mpis.
• Kotlarz Marek H., Gietrzwałd – polskie Lourdes, Gdańsk: Exter 2007.
• Kowalski Krzysztof Maciej, Dawne inskrypcje pomorskie. Studia epigraficzne, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2001.
• Kowalski Krzysztof Maciej, Średniowieczne inskrypcje elbląskie, w: Z przeszłości Elbląga, red. Andrzej Groth, Koszalin: Wydawnictwo Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej 1999, s. 35 – 53.
• Kriegseisen Jacek, Złotnictwo elbląskie od XIV do końca XVIII wieku, w: Klejnot w koronie Rzeczypospolitej. Sztuka zdobnicza Prus Królewskich, Eseje, red. Czesława Betlejewska, Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku 2006, s. 72 – 79.
• Kriegseisen Jacek, Złotnictwo elbląskie od XIV do początku XIX wieku (do 1827 r.), mps pracy dokt., Gdańsk: Uniwersytet Gdański 2005.
• Lambacher Lothar, Der Heinersdorfwer Kelch – ein Meisterwerk spätgotischer Goldschmiedekunst und Zeugnis europäischer Kunstbeziehungen im 15. Jahrjundert, w: Im Dialog mit Raubrittern und Schönen Madonnen. Die Mark Brandenburg im späten Mittelalter, red. Clemens Bergstedt i in., Berlin: Lukas Verlag 2011, s. 376 – 380.
• Lübeck 1500. Kunstmetropole im Ostseeraum, Kirchen der Lübecker Innenstadt, 20.09.2015–10.01.2016, red. J.F. Richter, Petersberg: Michael Imhof Verlag 2015.
• Łakociński Zygmunt Polonica Svecana artistica (Źródła do dziejów sztuki polskiej, red. Andrzej Ryszkiewicz, t. XVII), Wrocław etc.: Ossolineum 1979.
• Łatak Kazimierz, Koronacja i rekoronacja obrazu Matki Bożej Gietrzwałdzkiej, KMW, 2008, nr 1 (259), s. 31 – 38.
• Nowak Władysław, Historia obrazu i kultu Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej, SW XIV, 1977, s. 109 – 136.
• Obłąk Jan, Gietrzwałd, Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 1979.
• Okulicz Małgorzata, Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku. Katalog wystawy, Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur 2006.
• Oliński Piotr, Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2008.
• Palewodziński Edmund, Skarbiec Katedry Gnieźnieńskiej w 1960 roku, Gniezno 1960, mps.
• Parzych-Blakiewicz Katarzyna, Teologia objawień maryjnych w Gietrzwałdzie, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Teologiczny 2019.
• Piskorska Józefa, Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku, cz. II: Ilustrowany katalog zachowanych dzieł, Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 2007.
• Regulska Grażyna, Gotyckie złotnictwo w Polsce. Katalog zabytków (Dzieje sztuki polskiej, t. II, cz. 4), Warszawa: Instytut Sztuki PAN 2015.
• Rosenberg, Marc, Der Goldschmiede Merzeichen, wyd. III, Bd. II, Frankfurt a.M.; Frankfurter Verlagsanstat 1923.
• Rosenberg Marc, Der Goldschmiede Merzeichen: 2000 Stempel auf älteren Goldschmiedearbeiten, Frankfurt a.M.: Verlag Heinrich Keller 1890.
• Ryłko Stefan CRL, Łaskami słynący obraz Matki Boskiej w Gietrzwałdzie, Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława 1995.
• Sanktuaria Archidiecezji Warmińskiej, red. Janina Bosko RM, Jacek Maciej Wojtkowski, Mirosław Gałęziewski, Olsztyn: Agencja Wydawnicza Remix 2009.
• Spätgotik am Oberrhein.Meisterwerke der Plastik und des Kunstgewerbes 1450 – 1530. Ausstellung im Karlsruher Schloß 4. Juli – 5. Oktober 1970, Badisches Landesmuseum Karlsruhe 1970.
• Spätgotik. Aufbruch in die Neuzeit, Gemäldegalerie – Staatliche Museen zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, 01. 05. – 05. 09. 2021, Berlin: Hatje Cantz Verlag 2021.
• Szczepkowska-Naliwajek Kinga, Złotnictwo gotyckie Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej i Warmii, Studia z historii sztuki, t. XL, Wrocław etc.: Ossolineum 1987.
• Szczepkowska-Naliwajek Kinga, Złotnictwo toruńskie w okresie gotyku, w: Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej 1233 – 1815. Materiały sesji naukowej zorganizowanej dla uczczenia jubileuszu 750-lecia Torunia w dniach 18 – 20 IV 1983, red. Józef Poklewski, Warszawa – Poznań – Toruń: PWN 1986.
• Święcicka Alicja, Objawienia gietrzwałdzkie a współczesne objawienia maryjne, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy 2017.
• Toeppen Max, Elbinger Antiquitäten. Ein Beitrag zur Geschichte des städtischen Lebens im Mittelalter, H. 2, Danzig 1872.
• Wanta Katarzyna Elbląski cech złotników od drugiej połowy XIX wieku do początku XIX w., RE XIX, 1995, s. 7 – 18.
• Woźniak Michał [F], Skarbiec katedry w Gnieźnie, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1990.
• Woźniak Michał F., Złotnictwo sakralne Prus Królewskich. Studium typologiczno-morfologiczne, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2012.
• Wyszyński Stefan, Pro memoria. Anno Domini 1967, mps.
• Zawadzki Wojciech, Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do 1945 roku, Studia Elbląskie XXII, 2021, s. 21 – 32.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2154366