Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2023 | 24 | 19-29

Article title

Kult Najświętszej Marii Panny w mieście Malbork w średniowieczu

Content

Title variants

EN
The cult of the Blessed Virgin Marry in the city of Malbork in the Middle Ages

Languages of publication

Abstracts

EN
The origins and development of the Marian cult in medieval Malbork were not only linked to the Teutonic Order and its Malbork main house, but also to the city. It was probably originally called the city of Saint Mary (civitas Santae Mariae, German: Marienstadt), but this name was eventually replaced by that of the castle (civitas castri Santae Mariae). The parish church also originally bore a Marian invocation, attested in 1416, and the co-patron was most probably St John the Evangelist (1669). A very important element of the Malbork Marian cult was the chapel at the Carriage Gate, also later known as St Mary’s Gate, first mentioned in 1443 and endowed in 1448 by Grand Master Konrad von Erlichshausen. The patronage of this chapel was transferred to the city (1448). The genesis of this foundation is probably linked to an event described in a letter from Malbork craftsmen and suburban residents to the Grand Master dated 24 December 1443. According to the letter’s authors, prayers and petitions addressed to God through the intermediary of the Blessed Virgin Mary saved the suburb, and above all the city itself, from destruction by fire. However, the source records available today do not make it possible to establish whether there was a Marian chapel in the southern suburb of Malbork earlier.
PL
Powstanie i rozwój kultu maryjnego w średniowiecznym Malborku związane były nie tylko z zakonem krzyżackim i jego malborskim domem głównym, ale też z miastem. Zapewne pierwotnie nazywało się ono miastem Świętej Marii (civitas Santae Mariae, niem. Marienstadt), ale ostatecznie nazwa ta została zastąpiona przez nazwę zamku (civitas castri Santae Mariae). Także kościół parafialny nosił pierwotnie wezwanie maryjne, poświadczone w 1416 r., a współpatronem był najprawdopodobniej św. Jan Ewangelista (1669). Bardzo ważnym elementem malborskiego kultu maryjnego była kaplica na Bramie Przewozowej, zwanej też później Bramą Mariacką, wzmiankowana po raz pierwszy w 1443 r., a uposażona w 1448 r. przez wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausena. Patronat nad tą kaplicą został przekazany miastu (1448). Geneza tej fundacji wiąże się najpewniej z wydarzeniem opisanym w liście rzemieślników malborskich i mieszkańców przedmieścia z dnia 24 grudnia 1443 r., skierowanym do wielkiego mistrza. W opinii autorów listu modlitwy i prośby kierowane do Boga za pośrednictwem Najświętszej Marii Panny uratowały bowiem przedmieście, a przede wszystkim samo miasto, od zniszczenia przez pożar. Natomiast dostępne dzisiaj wzmianki źródłowe nie pozwalają na ustalenie, czy wcześniej na południowym przedmieściu Malborka znajdowała się kaplica maryjna.

Year

Volume

24

Pages

19-29

Physical description

Dates

published
2023

Contributors

  • Uniwersytet Gdański

References

  • Archiwum Państwowe w Gdańsku, archiwum miasta Malborka, 508, 1328.
  • Geheimes Staatsarchiv, Preussische Kulturbesitz, Berlin-Dahlem, XX. HA., Staatsarchiv Königsberg, Pergamenturkunden, Schieblade XV, 34, 35, XIV, 4.
  • Das Ausgabebuch des Marienburger Hauskomtur für die Jahre 1410–1420, hg. v. W. Ziesemer, Königsberg 1911.
  • Codex diplomaticus Warmiensis oder Urkunden und Regesten zur Geschichte Ermlands, hg. v. C.P. Woelky, Bd. III, Braunsberg 1874.
  • De primordiis ordinis Theitonici narratio, w: Scriptores rerum Prussicarum, hg. v. T. Hirsch, M. Töppen, E. Strehlke, Bd. I, Leipzig 1861.
  • Johann von Posilge, Chronik des Landes Preussen (von 1360 an, fortgesetzt bis 1419) zugleich mit des auf Preussen bezuglichen Abschnitten aus der Chronik Detmar’s von Lübeck, hg. v. E. Strehlke, w: Scriptores rerum Prussicarum, Bd. III, Leipzig 1866, s. 13–399.
  • Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409, hg. v. [E.] Joachim, Königsberg Pr. 1896.
  • Preussisches Urkundenbuch, Bd. I, 1, hg. v. [R.] Phillipi, [C.P.] Woelky, Königsberg i. Pr. 1882.
  • Preussisches Urkundenbuch, Bd. I, 2, hg. v. A. Seraphim, Königsberg Pr. 1909.
  • Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preußen im 15. Jahrhundert, Bd. II, 1438–1467, hg. v. E. Weise, Marburg 1955.
  • Bender J., Ueber Zantir, ZGAE 2(1861–1863), s. 192–226.
  • Biskup M., Labuda G., Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka – Społeczeństwo – Państwo – Ideologia, Gdańsk 1988.
  • Biskup M., Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466, Warszawa 1967.
  • Bludau A., Gab es im Ermland eine husitische Bewegung, ZGAE 22(1926), s. 39–60.
  • Długokęcki W., Elita władzy miasta Malborka w średniowieczu, Malbork 2004.
  • Długokęcki W., Kaplica i wikaria Najświętszej Marii Panny na Bramie Przewozowej w Malborku w średniowieczu, w: Mieszczanie, wasale, zakonnicy, pod red. B. Śliwińskiego, „Studia z dziejów średniowiecza” nr 10, Malbork 2004, s. 61–73.
  • Dygo M., O kulcie maryjnym w Prusach Krzyżackich w XIX–XV w., ZH 52/2(1987), s. 237–268.
  • Eichhorn A., Geschichte der ermländischen Bischofswahlen, ZGAE 1(1860), s. 93–190.
  • Górnowicz H., Toponimia Powiśla Gdańskiego, Gdańsk 1980.
  • Gumowski M., Haisig M., Mikucki S., Sfragistyka, Warszawa 1960.
  • Herrmann Ch., Mittelalterliche Architektur im Preusssenland. Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -geographie, Petersberg 2007.
  • Kwiatkowski S., Klimat religijny w diecezji pomezańskiej u schyłku XIV i w pierwszych dziesięcioleciach XV wieku, Toruń 1990.
  • Labuda A.S., Zaginione, nieodnalezione. O obrazie Matki Boskiej Pokornej z Malborka oraz o predelli ołtarza św. św. Piotra i Pawła z kościoła Mariackiego w Gdańsku, w: „Żeby wiedzieć”. Studia dedykowane Helenie Małkiewiczównie, red. W. Walamus, M. Walczak, J. Wolańska, Kraków 2008, s. 81–91.
  • Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, pod red. M. Biskupa, R. Czai, Warszawa 2008.
  • Powierski J., Chronologia początków Malborka, ZH 44/2(1980), s. 5–32.
  • N.N., Kirchliche Altertümer von Marienburg, „Pastoralblatt für Diöcese Ermland” 38(1906). Rosenberg B.M., Marienlob im Deutschordenslandes Preussen. Beiträge zur Geschichte der Marienverehrung im Deutschen Orden bis zum Jahre 1525, w: Acht Jahrhunderte Deutscher Orden im Einzeldarstellungen, hg. v. K. Wieser OT, Bad Godesberg 1967, s. 321–337.
  • Rozynkowski W., Omnes Sancti et Sanctae Dei. Studium nad kultem świętych w diecezjach pruskich państw zakonu krzyżackiego, Malbork 2006.
  • Szczepański S., Pomezania pruska. Dzieje osadnictwa w XIII–XV wieku, Olsztyn 2016.
  • Schmid B., Die Befestigunganlagen der Marienburg, „Altpreussische Forschungen” 5(1928), s. 51–78.
  • Tidick E., Beiträge zur Geschichte der Kirchen-Patrozinien im Deutschordenslande Preussen bis 1525, ZGAE 22(1926), s. 343–364.
  • Voigt J., Geschichte Marienburgs, Königsberg Pr. 1824.
  • Zachara M., Maryja: VI. Kult, w: Encyklopedia katolicka, t. XII, Lublin 2008, k. 33–37.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

Biblioteka Nauki
22878185

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-issn-1507-9058-year-2023-volume-24-article-5462412f-b087-3ee0-93da-3f6c9ed4ad8e
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.