Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2016 | XVII (LXVIII) | 4 (258) | 141-151

Article title

Rejestr pospolitego ruszenia powiatu poznańskiego z 28 sierpnia 1649 r.

Content

Title variants

EN
Register of the Poznan county’s mass levy of 28 August, 1649
RU
Реестр народного ополчения Познаньского повета с 28 августа 1649 года

Languages of publication

Abstracts

EN
In 1649, facing the attack of the joint forces of the Cossack hetman Bohdan Chmielnicki and the khan İslâm III Giray on Zbarazh, the fortress of prince Jeremi Wiśniowiecki, the king, with the parliament’s consent, decided to organize a mass levy expedition. Appropriate universals were sent out to all land sejmiks to make them begin preparations for the expedition. In July the documents reached the voivodeships of the Greater Poland: the Poznan and Kalisz voivodeships. An appropriate document was also issued by the Poznan voivode Krzysztof Opaliński, who summoned the gentry for the mass levy. He set the date of the general display near Poznań on 25–29 August 1649. Nobles from the voivodeship districts came to the display. Presented registers concern the composition of the two groups from the district of Poznań. Unfortunately, the expedition never managed to leave the territory of the Greater Poland voivodeships due to sluggish organization. While the preparations were in progress in the voivodeships, the king concluded a truce that ended military activities. It was announced by an appropriate universal, which stopped the expedition of mass levy.
RU
В 1649 г. в свете нападения объединённых сил казацкого гетмана Богдана Хмельницкого и хана Исламa Гирея III на крепость Збараж князя Иеремии Вишневецкого, король, с согласия сейма, решил созвать народное ополчение. Соответствующие запросы были разосланы во все земские сеймики, чтобы они начали готовиться к экспедиции. В июле эти документы достигли великопольских воеводств – Познаньского и Калишского. Также соответствующий документ издал Познаньский воевода Кшиштоф Опалинский, который призывал шляхту в народное ополчение. Генеральный смотр он назначил на 25–29 августа 1649 г. под Познанью. На смотр собрались округа воеводства. Реестры касаются личного состава двух групп из Познаньского округа. К сожалению, экспедиции не удалось выйти за пределы великопольских воеводств, в связи с нерасторопностью организации. В то время как в воеводствах велись приготовления к походу, король заключил перемирие с прекращением военных действий, что было объявлено соответствующим указом, который прервал экспедицию народного ополчения.
PL
W 1649 r. w obliczu ataku połączonych sił hetmana kozackiego Bohdana Chmielnickiego i chana Islama Gireja III na fortecę księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, Zbaraż, król za zgodą sejmu postanowił zwołać wyprawę pospolitego ruszenia. Odpowiednie uniwersały zostały rozesłane po wszystkich sejmikach ziemskich, by rozpoczęły przygotowania do wyprawy. W lipcu dokumenty te dotarły do województw wielkopolskich: poznańskiego i kaliskiego. Odpowiedni dokument wystawił też wojewoda poznański Krzysztof Opaliński, który wzywał szlachtę na pospolite ruszenie. Termin popisu generalnego wyznaczył na dni 25–29 sierpnia 1649 r. pod Poznaniem. Na popis przybyły powiaty z województwa. Rejestry dotyczą składu osobowego dwóch grup z powiatu poznańskiego. Niestety, wyprawa nie zdołała opuścić terytorium województw wielkopolskich ze względu na opieszałość organizacji. Podczas gdy w województwach trwały przygotowania do wyprawy, król zawarł rozejm kończący działania zbrojne, co zostało obwieszczone stosownym uniwersałem, który przerywał wyprawę pospolitego ruszenia.

Year

Volume

Issue

Pages

141-151

Physical description

Dates

published
2016

Contributors

  • Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

  • 6 Rejestr pospolitego ruszenia powiatu sandomierskiego z 1621 r., wyd. J. Pielas, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2004.
  • Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego (dalej: ASWPiK), t. 1: 1572–1632, cz. 2: 1616–1632, Poznań 1962.
  • Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: (1572–1620), Kraków 1932.
  • Akta sejmikowe ziemi chełmskiej 1572–1668, oprac. W. Bondyra, H. Gmiterek, J. Ternes, Lublin 2013.
  • Bielecka J., Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich wielkopolski XIV–XVIII w., Poznań 1965.
  • Czaplewski P., Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Królewskich: 1454–1772 [w:] Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Toruń 1921.
  • Dworzaczkowa J., Sprawy wojskowe na sejmikach wielkopolskich w latach 1648–1661 [w:] Pax et Bellum, red. K. Olejnik, Poznań 1993.
  • Gerlach J., Pospolite ruszenie i obrona za Zygmunta I [w:] Księga pamiątkowa ku czci Władysława Abrahama, t. 2, Lwów 1931.
  • Gmiterek H., Rejestry szlachty ziemi chełmskiej z lat 1669–1672, „Rocznik Chełmski” 1996.
  • Goszczyński A., „Szlachty przemyskiej kwiat zgubiony”. Regestr pospolitego ruszenia powiatu przemyskiego pod regimentem skarbnika lwowskiego Zygmunta Przedwojewskiego [w:] Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 4, red. Z. Hundert, J. J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2015.
  • Hahn K., Pospolite ruszenie wedle uchwał sejmikowych ruskich od XVI do XVIII wieku, „Pamiętnik Historyczno-Prawny” 1928.
  • Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
  • Kozyrski R., Popisy (okazowania) szlachty w Rzeczypospolitej w II połowie XVII wieku. Popis Chełmian z 7 sierpnia 1649 roku, „Rocznik Chełmski” 2001.
  • Leitgeber S., Spis szlachty powiatu kcyńskiego z 1621 roku, „Genealogia” 1995, nr 5.
  • Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1653, oprac. R. Pollak, M. Pełczyński, A. Sajkowski, Wrocław 1957.
  • Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013.
  • Nagielski M., Pospolite ruszenie szlachty w świetle kampanii zborowskiej i beresteckiej przeciwko Kozakom (1649–1651), „Studia Historyczno-Wojskowe” 2009.
  • Niesiecki K., Herbarz Polski, t. 1–10, Lipsk 1839–1846.
  • Okazowania szlachty stężyckiej z lat 1648–1649, „Res Historica” 2007.
  • Ostrowski B., Pospolite ruszenie szlachty smoleńskiej w XVII wieku, „Acta Baltico-Slavica” 1980.
  • Popis pospolitego ruszenia szlachty województwa lubelskiego z 1649 roku, wyd. J. Kus, „Region Lubelski” 1994–1996, nr 8.
  • Popis powiatu chęcińskiego z 1621 roku, wyd. Z. Trawicka, „Kieleckie Studia Historyczne” 1985.
  • Popis szlachty ziemi stężyckiej z 1696 roku, „Res Historica” 2004.
  • Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Wawelski, t. II, Warszawa 1881.
  • Spieralski Z., Wymiar służby w pospolitym ruszeniu, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, nr 1.
  • Teki Dworzaczka. Biblioteka Kórnicka PAN, Regesty z wielkopolskich ksiąg grodzkich i ziemskich, ksiąg metrykalnych, gazet XVIII–XIX w. i testamentów, a także Zapisek Trybunału Piotrkowskiego, http://teki.bkpan.poznan.pl (dostęp: 13 VI 2017).
  • Uchwała sejmiku przedsejmowego województw poznańskiego i kaliskiego w Środzie 31 VIII 1627 r., Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. 1, cz. 2.
  • Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku, oprac. A. Bieniaszewski, Wrocław–Warszawa–Krakow–Gdańsk–Łódź 1987.
  • Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku, oprac. A. Bieniaszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
  • Volumina Constitutionum, t. III: (1611–1640), vol. 1: 1611–1626, Warszawa 2010.
  • Wierzbicki L., Pospolite ruszenie w Polsce w drugiej połowie XVII wieku. Ostatnie wyprawy z lat 1670–1672, Lublin 2011.
  • Wierzbicki L., Uczestnicy wypraw pospolitego ruszenia koronnego w czasach panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego [w:] Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 4: Społeczeństwo a wojsko, red. A. Karpiński et al., Warszawa 2015.
  • Wierzbicki L., Wici na pospolite ruszenie w Koronie w latach 1669–1673, „Res Historica” 2008.
  • Wilamowski J., Przyczynek do dziejów okazowań i pospolitego ruszenia w województwie płockim za Zygmunta III Wazy, „Studia Historyczno-Wojskowe” 2007.
  • Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1648–165, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960.
  • Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., wyd. 2, Oświęcim 2013.
  • Wyczański A., Z dziejów reform skarbowo-wojskowych za Zygmunta I. Próby relucji pospolitego ruszenia, „Przegląd Historyczny” 1952, nr 2.
  • Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. 1: Rejestry pospolitego ruszenia szlachty sandomierskiej z XVII wieku, wstęp i oprac. J. Pielas, Kielce 2009.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

Biblioteka Nauki
1921472

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-issn-1640-6281-year-2016-volume-XVII__LXVIII_-issue-4__258_-article-8724d22a-5420-3344-9ef1-93d78abc1f69
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.