Jak dawniej dbano o broń – z historii piechoty polskiej czasów saskich (część I)

• Authors: Tomasz Karpiński

Title variants

EN

How firearms used to be maintained – from the history of Polish infantry in the Saxon times (part 1)

RU

Уход за оружием в давние времена – из истории польской пехоты в первой половине XVIII века – часть 1

Abstracts

EN

The article concerns mid-18th century methods of firearms maintenance used in the Polish infantry as presented in archival sources. It is divided into two parts, the first of which describes the reasons and soldiers’ methods to protect their weapons. It also describes misfires and other issues occurring when shooting with 18th-century muskets and pistols. The second part contains original excerpts from unpublished sources of the time, mainly military regulations, listings and calculations, on which the first part of the article has been based. This part is going to be published in the next issue of the PHW. Some aspects discussed in the first part were not presented clearly enough in the base sources, and therefore the author reached for comparisons and sources mainly of Prussian origin.

RU

В статье описываются методы ухода за огнестрельным оружием, используемым в польских пехотных формированиях в середине XVIII века, на основе сведений из архивных источников. Текст состоит из двух частей. Первая часть охватывает способы, поводы и солдатские методы защиты оружия. Также в этой части содержится описание различных проблем, появляющихся в процессе стрельбы из мушкетов и пистолетов XVIII века – например, осечек. Вторая часть статьи содержит фрагменты оригинальных, неопубликованных источников той эпохи, в основном – регламентов, счетов и иных документов, связанных с расчетами в военной сфере, на основе которых была написана первая часть статьи. Данная часть статьи будет опубликована в следующем номере журнала. Основные источники не всегда ясно показывали некоторые аспекты, затронутые в первой части, и по этой причине автор обратился к источникам преимущественно прусского происхождения.

PL

Artykuł opisuje metody konserwacji i dbania o broń palną stosowane w formacjach polskiej piechoty w połowie XVIII w. w świetle przedstawień prezentowanych przez źródła archiwalne. Tekst składa się z dwóch części, z których pierwsza obejmuje sposoby, powody i żołnierskie metody ochrony broni. Ta część zawiera również opis kwestii niewypałów oraz innych problemów pojawiających się w trakcie strzelania z osiemnastowiecznych muszkietów i pistoletów. Druga część artykułu zawiera fragmenty oryginalnych niepublikowanych źródeł z epoki, głównie regulaminów, ale także wyliczeń i rachunków o charakterze wojskowym, na podstawie których pierwsza część artykułu została oparta. Ta część artykułu zostanie opublikowana w kolejnym numerze PHW. Podstawa źródłowa nie zawsze jasno pokazywała niektóre aspekty omawiane w części pierwszej, z tego powodu autor sięgnął do porównań i źródeł pochodzenia głównie pruskiego.

Keywords

PL

karabin skałkowy; grajcar; czyszczenie; czarny proch; konserwacja; handgryfy; gewermantel

EN

flintlock musket; worm; cleaning; black powder; care; weapon maintenance; manuals; military bell tent

RU

кремневая винтовка; чистка; черный порох; уход; хандгрифф; гхевермантэль (палатка на оружие)

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2018
• Volume: XIX (LXX)
• Issue: 3-4 (265-266)
• Pages: 9-44

Dates

published

2018

Contributors

author

Tomasz Karpiński

• Wojskowy Sąd Garnizonowy w Poznaniu

References

• Bleckwenn R., Zelt und Lager im altpreussischen Heer, Osnabruck 1976.
• Bracker U., Żywot i prawdziwe przygody biednego człowieka z Tockenburga, przeł. Z. Fonferko, Warszawa 1979.
• Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, Warszawa 2009.
• Cleanliness [w:] H. Trenchard, The Private Soldier’s and Militia Man’s Friend, Oxford 1786.
• Cuthbertson B., System for the Compleat Interior Management and Oeconomy of a Battalion
• Edie G., A Treatise on English Shooting, London 1773.
• Hohrath D., The Uniforms of the Prussian Army under Frederick the Great from 1740 to 1786, t. 2, Vienna 2011.
• Jakubowicz A., Wiadomości ściągające się do woyskowey palney broni ręczney z dziełka rossyyskiego i innych z dodaniem taryfy naprawy broni i ryciną, Warszawa 1824.
• Jakubowski J., Nauka Artyleryi, Warszawa 1781.
• Karpiński T., Wrzosek J., Bitwa pod Sarbinowem (Zorndorf), pow. myśliborski, w świetle badań archeologicznych, „Archeologia Środkowego Nadodrza” 2013.
• Kling C., Allgemeine Geschichte der Bekleidung und Ausrustung des altpreussischen Heeres, Erste theil: Die Infanterie-Regimenter im Jahre 1806, Weimar 1902.
• Lugs J., Handfeuerwaffen: systematischer Uberblick uber die Handfeuerwaffen und ihre Geschichte, t. I, Berlin 1977.
• Muller R., Die Armee Augustus des Starken. Das Sachsische Heer von 1730 bis 1733, Berlin 1984.
• Reglement fur die Koniglich Preussische Infanterie, Berlin 1788.
• Reglement vor die Konigl. Preussische Infanterie von 1726. Faksimiledruck der Ausgabe 1726 mit einer Einleitung, oprac. H. Bleckwenn, Osnabruck 1968.
• Reglement vor die Konigl. Preussische Infanterie, Worin enthalten: Die Evolutions, das Manual und die Chargirung, und Wie der Dienst in Felde und in der Garnizon geschehen soll, Auch Wornach die Samtliche Officiers sich sonst zu verhalten haben, Berlin 1743.
• Reglement vor die Konigl. Preussische Infanterie, worinn enthalten: die Evolutions, das Manual und die Chargirung, und wie der Dienst im Felde und in der Garnison geschehen soll, auch wornach die samtliche Officiers sich sonst zu verhalten haben, Desgleichen wie viel an Tractament bezahlet und darvon abgezogen wird, auch wie die Mundirung gemacht werden soll. Ordnung halber in XII Theile, ein jeder Theil in gewisse Tituls, ein jeder Titul in gewisse Articels abgefusset, Berlin 1750, Theil XII, Titul IV, art. IV.
• Schmettau F. W. C., Einrichtung des Krieges-Wesens fur die Preusische Infanterie zu Friedens- Zeiten, oprac. M. Winter, Berlin 2012.
• Seydel S. F., Abhandlung uber Einrichtung und Gebrauch des kleinen Gewehrs, Berlin 1811.
• Simes T., The Regulator or Instructions to Form the Officer and Complete the Soldier, London 1780.
• Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny połnocnej, Warszawa 1956.
• Windsheimer B. A., Me fecit Potzdam. Altpreussische Blankwaffen des 18. Jahrhunderts, Bissendorf 2001.
• Wirtgen A., Die Preussischen Handfeuerwaffen. Modelle und Manufakturen 1700–1806, t. 1–2, Osnabruck 1976.
• Wirtgen A., Suplementband, Osnabruck 2007.
• Wirtgena A., Suplementband. 17 Die Kriege Friedrichs des Grossen, Th. 1: Der Erste Schlesische Krieg 1740–1742: die Besetzung Schlesien und die Schlacht bei Mollwitz, oprac. Grossen Generalstabe, Berlin 1890.
• Witzleben A., Aus alten Parolebuchern der Berliner Garnison zur Zeit Friedrichs des Grossen, Osnabruck b.d.w.
• Wrzosek J., Firearm Bullets from Pułtusk Battlefield, „Fasciculi Archaeologiae Historicae” 2012, fas. XXV.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1926935