Zmiany pamięci o II wojnie światowej w Polsce

• Authors: Jan Jerzy Milewski

Title variants

EN

Evolution of Memory About World War II in Poland

Abstracts

EN

The article is based on the results of surveys conducted for many years by public opinion research cen-ters (OBOP-CBOS) to a large extent. It emphasizes the change of collective memory after 1989, since the growing dissonance resulting from the belief that Poles contributed greatly to overcoming fascism (which had been especially emphasized earlier) and to take advantage of the fruit of this victory. The knowledge about the crimes committed by the Soviet Union (September 17, deportations, Katyn) and by representatives of other nations was also brought back to the general memory, which resulted in the removal of monuments of the Polish-Soviet brotherhood in arms. In the context of popularizing knowledge about the crimes in Volhynia, it is worth emphasizing that 64% of the respondents (2018) believed that reconciliation between Ukrainians and Poles was possible. The victims of different natio-nalities are also noticed more often, although in the case of the complicity of Poles, this knowledge is accepted with difficulties (Jedwabne). At the end of the article, regional differences in collective me-mory and between different social groups, especially the elite and the rest, are highlighted.

PL

Artykuł oparty jest w dużym stopniu na wynikach badań ankietowych prowadzonych od wielu lat przez OBOP–CBOS. Podkreślona jest w nim zmiana pamięci zbiorowej po 1989 r., od kiedy to następowało powiększanie się dysonansu wynikającego z przekonania o ogromnym wkładzie Polaków w pokonanie faszyzmu (co szczególnie podkreślano wcześniej) a korzystaniem z owoców tego zwycięstwa. Następowało też przywracanie do powszechnej pamięci wiedzy o zbrodniach popełnionych przez Związek Radziecki (17 września, deportacje, Katyń) oraz przez przedstawicieli innych narodów, co owocowało usuwaniem pomników polsko-radzieckiego braterstwa broni. W kontekście popularyzacji wiedzy o zbrodniach na Wołyniu warto jednak podkreślić, że 64 proc. ankietowanych (2018 r.) uważało, że pojednanie pomiędzy Ukraińcami a Polakami jest możliwe. Bardziej dostrzega się też ofiary wśród obywateli polskich różnych narodowości, choć w przypadku współudziału Polaków, wiedza ta jest przyjmowana z trudnościami (Jedwabne). W końcu artykułu sygnalizuje się regionalne różnice w pamięci zbiorowej oraz pomiędzy różnymi grupami społecznymi, zwłaszcza elitą i resztą.

Keywords

PL

II wojna światowa; pamięć; patriotyzm; opinia publiczna; „białe plamy”

EN

World War II; memory; patriotism; public opinion; "blank pages"

• Publisher: Muzeum Pamięci Sybiru ; Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Białymstoku
• Journal: Biuletyn Historii Pogranicza
• Year: 2022
• Issue: 22
• Pages: 4-21

Dates

published

2022

Contributors

author

Jan Jerzy Milewski

• Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000256893552

References

• 50. rocznica zakończenia II wojny światowej. Komunikat z badań CBOS, maj 1995;
• Chinciński T., Współczesny wymiar pamięci o II wojnie światowej. Kilka uwag na temat socjologicznych badań pamięci oraz narracji Muzeum II Wojny Światowej [w:] Narracje pamięci. Między polityką a historią, red. Kącka K. i in., Toruń 2015;
• Druga wojna światowa w świadomości historycznej społeczeństwa polskiego, Warszawa 1989 (wyniki badań CBOS z 1987 r.);
• „Gazeta Wyborcza”, 9 V 1995;
• Gębalski J., „Czterech śpiących” oczami młodych, „Biuletyn Informacyjny AK”, listopad 2012 (nr 11);
• Głódź S.L., Ojczyzna jest darem Boga. Z nauczania Biskupa Polowego Wojska Polskiego (1999–2002), t. 3, Warszawa 2003;
• Gross J.T., Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Sejny 2000;
• Komunikat OBOP, wrzesień 1975, nr 29/70;
• Kwiatkowski P.T., II wojna światowa w pamięci współczesnej społeczeństwa polskiego [w:] Od wojny do wolności. Wybuch i konsekwencje II wojny światowej 1939–1989, red. Andrzejewski M. i in., Gdańsk–Warszawa 2010;
• Ludzie i wydarzenia w historii Polski XX wieku. Komunikat z badań CBOS, nr 194/1999;
• Łubieński T., Wstyd wstydu nie przynosi, „Rzeczpospolita”, 30–31 VII 2005, dodatek „Plus – minus”;
• Milewski J.J., II wojna światowa w pamięci zbiorowej Polaków [w:] Rok 1945. Między wojną a pokojem, red. Achremczyk S., Kuklo C., Olsztyn 2008;
• Milewski J.J., Krajobraz po dyskusji, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 12;
• Milewski J.J., Kultura pamięci – pomiędzy współistnieniem a konkurencją [w:] Белорусская политология: многообразие в единстве, ч. 2, Гродно 2012;
• Milewski J.J., The polish memory of the Word war II: the national and social memory? (on the Podlaskie wojewodztwo exemple), „Homo Historicus” (Wilnia) 2008;
• Milewski J.J., Wtoraja mirowaja woina – smiena simwołow i miest pamiati w Polsze posle 1989g. [w:] Nacistskaja politika gienocida na okkupirowannych tierritorijach SSSR, Briest 2014;
• Narracje pamięci. Między polityką a historią, red. Kącka K. i in., Toruń 2015;
• „Nasz Dziennik”, 28 IV 2005;
• O historii lokalnej. Komunikat z badań CBOS, Warszawa 2018, nr 100;
• Obraz II wojny światowej w pamięci Polaków. Komunikat z badań OBOP, luty 2000;
• Opinia publiczna o tzw. białych plamach w historii. Komunikat z badań, 1987;
• Opinia publiczna o zbrodni w Katyniu. Komunikat z badań CBOS, lipiec 1988;
• Oświęcim w zbiorowej pamięci Polaków. Komunikat z badań CBOS, styczeń 1995;
• Pamięć o zbrodni katyńskiej i ocena jej znaczenia dla stosunków polsko-rosyjskich. Komunikat z badań CBOS, Warszawa 2008;
• Po obchodach 60. rocznicy wyzwolenia Auschwitz–Birkenau - obóz w Oświęcimiu w świadomości Polaków. Komunikat z badań CBOS, marzec 2005;
• Polacy o zbrodni w Jedwabnem. Komunikat z badań OBOP, grudzień 2002;
• Polska XX wieku w opiniach społeczeństwa. Komunikat z badań OBOP, listopad 1999;
• Postrzeganie II wojny światowej i poparcie domagania się reparacji od Niemiec. Komunikat z badań CBOS, 2019, nr 113;
• Radziecki pomnik na celowniku, „Gazeta Wyborcza. Stołeczna”, 12 II 2013;
• Rocznica zbrodni na Wołyniu – pamięć i pojednanie. Komunikat z badań CBOS, lipiec 2003;
• Świadomość historyczna Polaków. Komunikat z badań OBOP, kwiecień 1996;
• Wołyń 1943 – pamięć przywrócona, Komunikat z badań CBOS, Warszawa 2018, nr 84;
• Wysocki A., Stosunek społeczeństwa polskiego do przeszłości a tożsamość narodowa. Analiza badań sondażowych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Lublin 2018, vol. XLIII, 1;
• Расскажу вам о войне… Вторая мировая и Великая Отечественная войны в учебниках исознании школьников славянских стран, Москва 2012.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2177370