Pamięć – „stare”, „nowe” i „najnowsze” konteksty językowo-kulturowe

• Authors: Katarzyna Skowronek

Abstracts

PL

CEL NAUKOWY: Artykuł mieści się w lingwistycznym nurcie badań nad pamięcią. Autorka bada leksykalno‑semantyczną kategorię pamięci we współczesnej polszczyźnie, jej redefinicje i rekontekstualizacje. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Tekst jest kontynuacją i uzupełnieniem wcześniejszych analiz Anny Pajdzińskiej i Wojciecha Chlebdy. Na podstawie danych językowych pochodzących z wybranych słowników języka polskiego oraz badań tekstów internetowych autorka konstruuje model pamięci i wskazuje starsze, nowe i najnowsze konteksty leksykalne, w jakich to słowo się pojawia. Zauważa znaczne przeobrażenia w tym zakresie. Zmiany w funkcjonowaniu tego leksemu i jego semantyce są oznakami zmian we współczesnej kulturze. PROCES WYWODU: Autorka przypomina m.in. praindoeuropejską etymologię tego wyrazu, odnosząc ją nie tylko do ludzkiej dyspozycji mentalnej, ale i do aspektu (samo)świadomości. Ukazuje najważniejsze metafory pojęciowe (m.in. pamięć jako naczynie w umyśle), utrwalone w dawniejszych i współczesnych słownikach językach polskiego. Analizuje także obecne przemiany semantyczne i frazeologiczne dokonujące się w obrębie tego pojęcia, badając dwa typy tekstów internetowych: frazy w wyszukiwarce Google i elementy werbalne w ramach tzw. demotywatorów. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autorka wskazuje, że pamięć rozszerza obecnie swoje znaczenia, z jednej strony w stronę biologii/ psychologii i wysokiej technologii, z drugiej – w stronę potoczności, prywatności, dystansu i humoru.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Badanie tekstów internetowych pokazuje znaczne przemiany w obrębie domeny pamięci. Tworzone są nowe quasi‑definicje i nowe profile znaczeniowe tego słowa, te mniej istotne jeszcze kilka lat temu – obecnie stają się centralne. Artykuł pokazuje, w jaki sposób analizy językoznawcze mogą prowadzić do refleksji kulturoznawczej.

Keywords

PL

pamięć; lingwistyka; Internet; technologia; potoczność

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Wychowania
• Year: 2016
• Volume: 15
• Issue: 36
• Pages: 47-65

Dates

published

2016

Contributors

author

Katarzyna Skowronek

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Humanistyczny

References

• Assmann, A. (2015). Pamięć. W: tejże, Wprowadzenie do kulturoznawstwa. Podstawowe terminy, problemy, pytania. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 261-296.
• Brocki, M. (2003). Semioza pamięci etnograficznej. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 3-4, 92 94. Pozyskano z: cyfrowaetnografia.pl.
• Chlebda, W. (2007). Tezy o niepamięci zbiorowej. Prace Filologiczne LIII, 71-78.
• Chlebda, W. (2011). Szkice do językowego obrazu pamięci. Pamięć jako wartość. Etnolingwistyka, 23, 83-98. Pozyskano z: umcs.pl/pl/wersja elektroniczna,5558.htm.
• Chlebda, W. (2012). Pamięć ujęzykowiona. W: J. Adamowski i M. Wójcicka (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 109-120.
• Czachur, W. (2014). Pamięć, język a dyskursy medialne – rozmowa z prof. Astrid Erll, prof. Bożeną Witosz i prof. Robertem Trabą. Tekst i Dyskurs / Text und Diskurs, 7, 11-19. Pozyskano z: tekst dyskurs.eu/index.php/pl/lista zeszytow/ zeszyt-7-2014.
• Czachur, W. (2015). Dlaczego pamięć społeczna może być obiektem badań lingwistycznych? Pozyskano z: academia.edu/22173374/ Dlaczego_pamięć_społeczna_może_być_obiektem_badań_lingwistycznych.
• Czerwiński, M. (2014). Archiwum znaków – semiotyka pamięci kulturowej. Tekst i Dyskurs / Text und Diskurs, 7, 31-48. Pozyskano z: tekst dyskurs.eu/index. php/pl/lista zeszytow/zeszyt-7-2014.
• Czyżewski, M., Dunin, K. i Piotrowski, A. (red.). (1991). Cudze problemy. O ważności tego co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce. Warszawa: Ośrodek Badań Społecznych.
• Fiń, A. i Kapralska, Ł. (red.). (2015). Sieć pamięci. Cyfrowe postaci pamięci zbiorowej. Kraków: Nomos.
• Ilnicki, R. (2012). Wstręt do ciała. Transhumanistyczne scenariusze postgatunkowego bycia. Nowa Krytyka. Czasopismo Filozoficzne. Pozyskano z: nowakrytyka.pl/spip.php?article611.
• Kula, M. (2002). Nośniki pamięci historycznej. Warszawa: DIG.
• Makowska, M. (2013). Jakim językiem mówią tekst i obraz? O relacji tekst – obraz na przykładzie demotywatorów. Tekst i Dyskurs / Text und Diskurs, 6, 169-183. Pozyskano z: tekst dyskurs.eu/index.php/pl/lista zeszytow/zeszyt-6-2013.
• Nijakowski, L.M. (2008). Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Pajdzińska, A. (2007). Pamięć jako wartość. W: J. Mazur, A. Małyska i K. Sobstyl (red.), Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość? Lublin: Wydawnictwo UMCS, 253-261.
• Pajdzińska, A. (2012). Polszczyzna o pamięci. W: J. Adamowski i M. Wójcicka (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 97-108.
• Podemski, K. (2013). Badania polskiego dyskursu publicznego II RP, PRL i III RP. Przegląd zagadnień. Kultura i Społeczeństwo, 2, 27-66.
• Rancew‑Sikora, D. i Skowronek, K. (2015). O (nie)zbędności opowiadania. Refleksje teoretyczno‑krytyczne na temat badań narracyjnych i perspektywy storytelling. Studia Humanistyczne AGH, 1, 7-21.
• Wójcicka, M. (2014). Pamięć zbiorowa a tekst ustny. Lublin: Wydawnictwo UMCS. Pozyskano z: wydawnictwo.umcs.lublin.pl/pic/1832.pdf.
• Wójcicka, M. (2016). Toasty – konwencja i kreacja w przemianach gatunku. W: M. Karwatowska, R. Litwiński i A. Siwiec (red.), Konwencja i kreacja w tekstach kultury. Lublin: Wydawnictwo UMCS (w druku).
• ABa – Bańkowski, A. (2000). Etymologiczny słownik języka polskiego. T. I-II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• ABr – Brückner, A. (1985). Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Sfraz – Skorupka, S. (1985). Słownik frazeologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• SL – Słownik języka polskiego przez M. Samuela Bogumiła Linde. (1807-1814). Warszawa: Drukarnia XX. Pijarów.
• SStp – Urbańczyk, S. (red.). (1953-2002). Słownik staropolski. T. 1-11. Kraków: IJP PAN.
• WBor – Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1198453