Sejmik preński (1791–1794)

• Authors: Monika Jusupović

Title variants

EN

Dietines of Prienai (1791–1794)

Abstracts

EN

The Great Diet (1788–1795) introduced many reforms, one of them was reform of the administrative structure of the Polish-Lithuanian Commonwealth. One of the results of this change was separation of the Prienai district from the district of Kaunas. Origin of this district had administrative causes, but it contributed to the ending of frequent and fierce conflicts in the dietines of Kaunas. New assemblies were established in Prienai and elected two envoyes to the parliament and one deputy to the Tribunal. Dietine of Prienai gathered for the first time on 15 February 1792, when its main activity was supporting the Third May Constitution. Next assembly in Prienai gathered in entirely different political circumstances, after foundation of the confederation of Targowica. The purpose of these assemblies was election of envoyes to the diet, which was established to accept the second partition of the Commonwealth. The purpose of this article is analysis of the history of dietines of Prienai and edition of previously unpublished records of this assmebly. Among them there are laudum and instruction of the assembly of 1792 and note and letter presenting the course of this dietine. Edition of these records will supplement the earlier editions of acts of the Kaunas dietines and will be published following similar editorial instruction. Records of the next Prienai assembly, which gathered in 1793, are already published, but we analized them to find information about dietines of Prenai.

PL

Sejm Wielki przeprowadził reformę administracyjną, w ramach której utworzono w Rzeczpospolitej nowe powiaty i wyznaczono miejsca obradowania sejmików. W wyniku tego z powiatu kowieńskiego wydzielono powiat preński, który funkcjonował do upadku Rzeczpospolitej. Jego powstanie miało powody administracyjne, ale przyczyniło się też do zakończenia konfliktów, które często i z dużą siłą wybuchały na sejmiku kowieńskim. W Prenach odbywać się miały osobne sejmiki z prawem do wyboru dwóch posłów na sejm i jednego deputata na Trybunał. Pierwszy raz sejmik preński zebrał się w lutym 1792 r., wówczas przede wszystkim zajął się wyrażaniem poparcia dla Konstytucji 3 Maja i jej zaprzysiężeniem. Kolejny raz sejmik preński zebrał się w zupełnie innej sytuacji politycznej, po zawiązaniu konfederacji targowickiej. Zadaniem tego sejmiku był wybór posłów na sejm grodzieński, który miał zatwierdzić drugi rozbiór. Celem artykułu jest omówienie dziejów sejmików preńskich oraz wydanie niepublikowanych dotąd akt tegoż sejmiku. Należą do nich laudum i instrukcja na sejmik 1792 oraz notatka i list relacjonujący przebieg tego sejmiku. Stanowią one uzupełnienie wydanych wcześniej akt sejmiku kowieńskiego z czasów dwóch ostatnich władców i wydane są przy zastosowaniu podobnych zasad edytorskich. Akta dotyczące kolejnego zgromadzenia tego sejmiku w 1793 r. zostały już wcześniej opublikowane, ale również wykorzystano je dla zbadania dziejów tegoż sejmiku.

Keywords

EN

dietines; records of dietines; district of Prenai; reforms of the Great Diet

PL

sejmik; akta sejmikowe; powiat preński; reformy Sejmu Wielkiego

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 1
• Pages: 287-304

Dates

published

2022

Contributors

author

Monika Jusupović

• Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000271172104

References

• Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego, 1697–1794, red. A. Rachuba, Warszawa 2004.
• Gordziejew J., Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie Sejmu Czteroletniego (1789–1792), Kraków 2010.
• Iłowajski D.I., Sejm grodzieński – ostatni sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1872.
• Jurgaitis R., Nuo bajoriškosios savivaldos iki parlamentarizmo: Vilniaus seimelio veikla 1717–1795 m., Vilnius 2016.
• Jusupović M., Funkcjonowanie kowieńskich sejmików gospodarskich po reformach Sejmu Niemego, „Kwartalnik Historyczny” 2020, t. 128, nr 4.
• Jusupović M., Prowincjonalna elita litewska w XVIII wieku. Działalność polityczna rodziny Zabiełłów w latach 1733–1795, Warszawa 2014.
• Lord R.H., Drugi rozbiór Polski, Warszawa 1984.
• Stroynowski A., Reforma królewszczyzn na Sejmie Czteroletnim, „Acta Universtitatis Lodziensis. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, Seria I „Nauki Humanistyczno-Społeczne. Folia Historica” 1979, nr 69.
• Šmigelskytė-Stukienė R., Lietuvos Didžosios Kunigaikštystės Konfederacjios susidarymas ir veikla 1792–1793 metais, Vilnius 2003.
• Šmigelskytė-Stukienė R., Už ar prieš reformas: Ketverių metų seimo nutarimų įgyvendinimas Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės pavietuose 1789–1792 metais, „Istorija” 2009, 2.
• Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kraków 1897.
• Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku, Łódź 1994.
• Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, red. A. Rachuba, t. 2, Warszawa 2009.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27298629