O sejmikach XVIII w. uwag kilka

• Authors: Adam Lityński

Title variants

EN

Some Comments About the Noble Parliamentary Assemblies of the 18th Century

Abstracts

EN

The author studied noble parliamentary assemblies for many years. He knows a lot of their documents and he wrote a lot of works on noble parliamentary assemblies. Currently, two large volumes on noble parliamentary assemblies have been published. One is printed noble parliamentary assemblies’ documents from 18th century. The other is a Poznan noble parliamentary assembly’s monograph concerning the years 1764–1793. In connection to this, the author shares his thoughts on 18th century noble parliamentary assemblies. The author states that in general there are more works on 17th and the beginning of 18th century noble parliamentary assemblies. This is because this was the period of the greatest importance of noble parliamentary assemblies. The years 1764–1793 received less attention. Therefore the two volumes published recently are even more valuable. The aim of the article is to confront the author’s former findings with the content of the two published volumes regarding the noble parliamentary assemblies of the 18th century; in particular, when it comes to the Poznan noble parliamentary assembly’s monograph concerning the years 1764–1793. The author emphasized that until year 1764 there existed not many legal acts regulating the organization and functioning of the assemblies. This changed in the period of numerous reforms between 1764 and 1793. The author points out that liberalism and noble democracy in the Republic (Rzeczpospolita) were mainly realized to a large extent through the noble assemblies. Therefore, the noble parliamentary assemblies are a key research problem of the old Republic. The author points out that it was not only a state institution, but also a political idea. The noble parliamentary assemblies were an important part of the Polish political culture.

PL

Autor wiele lat badał sejmiki ziemskie. Zna liczne dokumenty sejmików i napisał na temat sejmików sporo prac. Aktualnie ukazały się dwa duże tomy dotyczące sejmików. Jeden to wydane drukiem dokumenty sejmikowe z XVIII w. Drugi to obszerna monografia sejmiku poznańskiego dotycząca lat 1764–1793. W związku z tym autor przekazuje swoje przemyślenia na temat sejmików XVIII w. Stwierdza, że generalnie przeważają prace o sejmikach dotyczące XVII stulecia i ewentualnie początków wieku XVIII. Był to bowiem okres największego znaczenia zgromadzeń ziemskich (sejmików). Okresowi lat 1764–1793 poświęcono mniej uwagi. Tym cenniejsze są przeto dwa wydane ostatnio tomy. Celem artykułu jest konfrontacja dawnych ustaleń autora z treścią obecnie wydanych dwóch tomów dotyczących sejmików XVIII w. W szczególności odnosi się to do monografii sejmiku poznańskiego z lat 1764–1793. Autor podkreślił, że do 1764 r. niewiele było aktów prawnych regulujących ustrój (organizację i funkcjonowanie) sejmików. Zmieniło się to w okresie licznych reform w latach 1764–1793. Autor podkreśla, że liberalizm i demokracja szlacheckiej Rzeczypospolitej realizowały się w znacznym stopniu poprzez zgromadzenia szlacheckie. Toteż sejmiki stanowią kluczowy problem badawczy dawnej Rzeczypospolitej. Autor zwraca uwagę, że to była nie tylko instytucja państwowa, ale też pewna idea polityczna. Sejmiki były ważnym fragmentem polskiej kultury politycznej.

Keywords

EN

Poland of the 18th century; the nobility; the liberalism and democracy; local noble parliamentary assemblies

PL

Polska XVIII w.; szlachta; liberalizm i demokracja; sejmiki

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 1
• Pages: 405-416

Dates

published

2022

Contributors

author

Adam Lityński

• Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu

• https://orcid.org/0000000308999130

References

• Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1696–1772 (1792), wyd. M. Zwierzykowski i R. Kołodziej, Kraków 2021.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, dział: Archiwum Sejmu Czteroletniego, sygn. 5.
• Diariusz sejmu ordynaryjnego pod związkiem konfederacji generalnej Obojga Narodów w podwójnym składzie zgromadzonego w Warszawie od dnia 16 grudnia roku 1790, wyd. A. Siarczyński, cz. II, Warszawa 1791.
• Diariusz sejmu walnego ordynaryjnego odprawionego w Warszawie roku 1766, Warszawa 1767.
• Kodeks Stanisława Augusta. Zbiór dokumentów, wyd. S. Borowski, Warszawa 1938. Volumina Legum, Kraków 1889, t. 9.
• Czapliński W., Wiek siedemnasty w Polsce, [w:] W. Czapliński, O Polsce siedemnastowiecznej. Problemy i sprawy, Warszawa 1966.
• Glabisz G., Sejmiki Wielkopolski w latach 1794–1793, Poznań 2022.
• Lityński A., O reformach sejmikowania w latach 1764–1793, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1985, t. 37, z. 2.
• Lityński A., Problem prawa nieposesjonatów do sejmikowania w dyskusji na forum Sejmu Czteroletniego, [w:] Cztery lata nadziei. 200 rocznica Sejmu Wielkiego, red. H. Kocój, Katowice 1988.
• Lityński A., Problem szlacheckiego prawa zgromadzeń ziemskich w Polsce w XVII i XVIII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, t. 26, z. 1.
• Lityński A., Samorząd szlachecki w Polsce XVII–XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1992, z. 4.
• Lityński A., Sejmik jako instytucja demokracji szlacheckiej 1764–1793. Tradycje – mity – nowości – utopie, [w:] Parlamentaryzm i prawodawstwo przez wieki. Prace dedykowane Prof. Stanisławowi Płazie w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. J. Malec, W. Uruszczak, Kraków 1999.
• Lityński A., Sejmiki ziemskie 1764–1793. Dzieje reformy, Katowice 1988.
• Pawiński A., Rządy sejmikowe w Polsce 1572–1795 na tle stosunków województw kujawskich, oprac. i wstęp H. Olszewski, Warszawa 1978.
• Płaza S., Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), Warszawa – Kraków 1984.
• Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 maja, Warszawa 1966.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27298871