Czy twórczość Jana Kochanowskiego może być źródłem poznania prawa?

• Authors: Dariusz Makiłła

Title variants

EN

Can Jan Kochanowski’s Work Be a Source of Learning About the Law?

Abstracts

EN

The cognitive function of literary works is usually directly related to the social, historical or cultural context, reflecting, by means of literary fiction, the knowledge of what actually happened, or what could happen, being an expression of the projection of reality in the literary work. In this sense, it is possible for the creator of a literary work to relate to the actual reality in which he operated, legal and systemic relations, if their presentation in the presented work is important for the literary fiction that creates the work. Therefore, if we assume that a literary projection, even a fictional one, presents a sequence of events, and at the same time is embedded in a specific context, appropriate for the time of the work’s creation, in this case also covering legal and systemic relations relevant to the epoch, a literary work may thus fulfill a cognitive function. in the field of learning about the history of law or the political system. Based on these assumptions, the tragedy of Jan Kochanowski, The Greek Envoys, presented in 1578 in the presence of the royal couple during the wedding ceremonies of the then Crown Deputy Chancellor, Jan Zamoyski with Krystyna Radziwiłł, was examined. The current view that the work of J. Kochanowski reflected in the sphere of its literary fiction the course of the sessions of the former Polish Sejm from the second half of the 16th century, which its creator used to present political and ideological issues of that era, was verified in relation to the concept of the sources of learning about law. The result of examining the literary work of J. Kochanowski, especially those parts in which it was possible to demonstrate the Author’s reference to legal and systemic issues, is the recognition that the manner of their presentation can be treated as a special, historical source of learning about law, in which an important role, as an instrument for learning about it, it plays the historical as well as the political context, which is the basis of literary fiction.

PL

Poznawcza funkcja dzieł literackich pozostaje z reguły w bezpośrednim związku z kontekstem społecznym, historycznym czy kulturowym, stanowiąc odzwierciedlenie za pomocą fikcji literackiej wiedzy o tym, co miało rzeczywiście miejsce, względnie tego, co mogłoby zaistnieć, będąc w utworze literackim wyrazem projekcji rzeczywistości. W tym znaczeniu możliwe jest odniesienie się przez twórcę dzieła literackiego do właściwych rzeczywistości, w których działał, stosunków prawnych, ale także ustrojowych, jeśli ich przedstawienie w prezentowanym dziele ma znaczenie dla tworzącej je fikcji literackiej. Jeśli więc przyjąć, że projekcja literacka, nawet fikcyjna, przedstawia ciąg wydarzeń, a jednocześnie osadzona jest w określonych, właściwych dla czasu powstania utworu kontekście, w tym wypadku obejmującym także właściwe epoce stosunki prawne i ustrojowe, dzieło literackie może w ten sposób wypełniać funkcję poznawczą w zakresie poznania dziejów prawa czy ustroju. W oparciu o te założenia zbadaniu poddana została tragedia Jana Kochanowskiego Odprawa posłów greckich, zaprezentowana w 1578 r. w obecności pary królewskiej podczas uroczystości weselnych ówczesnego podkanclerzego koronnego, Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłł. Obowiązujący pogląd, że dzieło J. Kochanowskiego odzwierciedlało w sferze swojej fikcji literackiej przebieg obrad dawnego Sejmu polskiego z II poł. XVI w., który posłużył ich twórcy do prezentacji kwestii politycznych i ideowych ówczesnej epoki, został poddany weryfikacji w odniesieniu do koncepcji źródeł poznania prawa. Rezultatem badania dzieła literackiego J. Kochanowskiego, zwłaszcza tych części, w których można było wykazać odniesienie się przez autora do kwestii prawnych i ustrojowych jest uznanie, że sposób ich prezentacji może być potraktowany jako szczególne, historyczne źródło poznania prawa, w którym istotną rolę, na zasadzie instrumentu, służącego jego poznaniu, odgrywa kontekst historyczny, ale także polityczny, będący podstawą fikcji literackiej.

Keywords

EN

Polish Sejm of the 16th century; Jan Kochanowski; Greek envoys; sources of knowledge of law

PL

Sejm Polski XVI w.; Jan Kochanowski; Odprawa posłów greckich; źródła poznania prawa

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 2
• Pages: 63-75

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Makiłła

• Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie

• https://orcid.org/0000000307754617

References

• Bardach J., Sejm dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Dzieje Sejmu Polskiego, red. J. Bardach, Warszawa 1993.
• Bardach J., Sejm dawnej Rzeczypospolitej jako najwyższy organ reprezentacyjny, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 35, 1983, z. 1, s. 135-147
• Dubas-Urwanowicz E., Król i szlachta na sejmach batoriańskich. Konflikty i kompromisy, [w:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV – XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryń, Warszawa 1994.
• Dubas-Urwanowicz E., O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576-1586, Warszawa 2013.
• Dzięgielewski J., Kryzys staropolskiego parlamentaryzmu a regulacje proceduralne, w: Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i w czterdziestopięcielecie pracy naukowej, pod redakcją J. Dorobisza, Włodzimierza Kaczorowskiego, Opole 2004.
• Dzięgielewski J., Procesy destrukcyjne w ustroju mieszanym Rzeczypospolitej, w: Dziedzictwo Pierwszej Rzeczypospolitej w doświadczeniu politycznym Polski i Europy, red. J. Ekes, Nowy Sącz 2005.
• Dzięgielewski J., Sejmy elekcyjne. Elektorzy. Elekcje 1573-1674, Pułtusk 2003.
• Ekes J., Trójpodział władzy i zgoda wszystkich. Naczelne zasady „ustroju mieszanego” w staropolskiej refleksji politycznej, Siedlce 2001.
• Grodziski S., O nową syntezę historii źródeł prawa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, t. 26, z. 1.
• Grodziski S., Sejm dawnej Rzeczypospolitej jako najwyższy organ ustawodawczy. Konstytucja sejmowe - pojęcie i próba systematyki, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1983, T. 35, z. 1.
• Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia, Warszawa 1959.
• Kochanowski J., Odprawa posłów greckich, Opr. T. Ulewicz, wyd. 10, zupełnie zmienione, Wrocław 1962, s. XLIII-XLVI.
• Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000.
• Koehler K., Wstęp, [w:] Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego, Kraków 2007.
• Kotarski E., „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego, Warszawa 1991.
• Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej, Warszawa 1995.
• Kutrzeba S., Historja źródeł dawnego prawa polskiego, T. 1, Lwów 1926.
• Kutrzeba S., Sejm Walny Dawnej Rzeczpospolitej, Warszawa 1923.
• Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573-1576). Zakres wprowadzanych zmian w ustroju Rzeczypospolitej oraz ich ocena, w: Rok 1573. Dokonania przodków sprzed 440 lat, red. J. Dzięgielewski, K. Koehler, D. Muszytowska, Warszawa 2014.
• Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573-1578). Geneza – Obowiązywanie – Stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
• Makiłła D., O doktrynalnych źródłach konstytucjonalizmu w XVI-wiecznej Polsce, w: Retoryka, polityka, religia w Pierwszej Rzeczpospolitej. Wybrane zagadnienia, red. Ł. Cybulski, K. Koehler, Warszawa 2019.
• Olszewski H., Sejm dawnej Rzeczypospolitej jako podmiot władzy i centrum kultury prawnej, [w:] W pięćsetlecie konstytucji Nihil Novi. Z dziejów stanowienia prawa w Polsce, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 2006.
• Olszewski H., Funkcjonowanie sejmu dawnej Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1983, t. 35, z. 1.
• Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów w: Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja [1493-1993], red. J. Bardach, przy współpracy W. Sudnik, Warszawa 1995.
• Sucheni-Grabowska A., Kilka uwag o miejscu króla w sejmach „złotego wieku” , „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 945, Historia 66, 1988.
• Sucheni-Grabowska A., Sejm w latach 1540-1587, [w:] Historia sejmu polskiego, t. 1, red. J. Michalski, Warszawa 1984.
• Ulewicz T., Wstęp, [w:] Jan Kochanowski, Odprawa posłów.
• Uruszczak W., Kultura polityczna i prawna w sejmie polskim czasów odrodzenia, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1980, t. 32, 1980, z. 2.
• Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506-1540, Warszawa 1980; tenże: Sejm walny w epoce Złotego Wieku [1493-1569] w: Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja [1493-1993], red. J. Bardach, przy współpracy W. Sudnik, Warszawa 1995.
• Uruszczak W., System władzy w Polsce ostatnich Jagiellonów [1506-1572], „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, t. 38, z. 2.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27308708