O potrzebie studiów nad historią prawa – przemyślenia na tle rozważań Tomasza Opalińskiego zawartych w monografii Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych

• Authors: Oskar Kanecki

Title variants

EN

On the Need for Studies on the History of Law – Considerations on the Background of Tomasz Opaliński’s Thoughts Included in the Monograph “State of Peasantry in the Duchy of Warsaw in the Light of Court Records”

Abstracts

EN

Studies on the history of political systems and law involve a necessity to present historic law institutions with a modern view. This requires from the researcher a good command of legal language and scientific terminology. This article is an attempt to analyze the characteristics of studies dealing with the history of law against the background of Tomasz Opaliński’s thoughts included in the monograph “State of peasantry in the Duchy of Warsaw in the light of court records”. The Author described the situation of peasants in the years 1808–1815 in the light of the judicial documents of courts of peace. This issue is important because the Constitution of the Duchy of Warsaw, abolishing „slavery”, introduced the equality of all citizens in terms of the law, which enabled the establishment of common courts. The historical and legal method was applied in this research. The book consists of four chapters, numerous appendices and its contents were organized according to subject-chronology. The Author discussed general issues (including the organization of the judiciary in the Crown of the Kingdom of Poland and in the Duchy of Warsaw), court records, major social and economic problems of peasants, as well as interstate relations (between peasants, peasants and nobles, peasants and burghers, peasants and Jews, peasants and clergy).

PL

Studia nad historią ustroju i prawa wiążą się z koniecznością przedstawienia dawnych instytucji prawnych we współczesny sposób. Wymaga to od badacza dobrego opanowania języka prawniczego i naukowej terminologii. Artykuł stanowi próbę analizy właściwości opracowań poruszających tematykę historycznoprawną na przykładzie pracy Tomasza Opalińskiego zatytułowanej Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych. Autor opisał w niej sytuację chłopów w latach 1808–1815 w świetle dokumentacji sądów pokoju. Zagadnienie to jest doniosłe, gdyż Konstytucja Księstwa Warszawskiego, znosząc „niewolę”, wprowadziła równość wszystkich obywateli wobec prawa, co umożliwiło ustanowienie sądów powszechnych. W badaniach zastosowano metodę historycznoprawną. Książka składa się z czterech rozdziałów i licznych aneksów, a przedstawione treści zostały uporządkowane według kryterium przedmiotowo-chronologicznego. Autor omówił w nich zagadnienia ogólne (w tym organizację sądownictwa w Koronie Królestwa Polskiego i w Księstwie Warszawskim), akta sądowe, główne problemy społeczne i gospodarcze chłopów oraz relacje międzystanowe (pomiędzy chłopami, chłopami i szlachtą, chłopami i mieszczanami, chłopami i Żydami, a także chłopami i duchownymi).

Keywords

EN

Duchy of Warsaw; peasants; social system; historical and legal sciences; courts of peace

PL

Księstwo Warszawskie; chłopi; ustrój społeczny; nauki historycznoprawne; sądy pokoju

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 2
• Pages: 433-447

Dates

published

2022

Contributors

author

Oskar Kanecki

• Akademia Pomorska w Słupsku

• https://orcid.org/0000000190252970

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Rządząca (zespół 174), seria 2, sygn. 102 (mszps).
• Archiwum Państwowe w Częstochowie, Kancelaria Antoniego Truszkowskiego (zespół 35), sygn. 1.
• Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim, Kancelaria Karola Paciorkowskiego (zespół 148), sygn. 2.
• Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Łowiczu, Kancelaria Benedykta Tańskiego (zespół 278), sygn. 1, 2.
• Notariusze publiczni w Księstwie Warszawskim, 10 marca 1809 roku, [w:] Wydział Sprawiedliwości w Xięstwie Warszawskiem, Warszawa 1809.
• [Zawisza K.], Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666-1721), oprac. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
• Ustawa konstytucyjna Księstwa Warszawskiego, 1807 r., Dz.P.K.W. nr 1, Warszawa 1808.
• Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1921 nr 44, poz. 267).
• Dekret Fryderyka Augusta z 11 lipca 1809 roku, Dz.P.K.W. nr 12, Warszawa 1810.
• Abramski A., Huras A., Sądy kapturowe (1572-1764). Studium z dziejów sądownictwa i prawa sądowego podczas bezkrólewi w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Sosnowiec 2010.
• Bednaruk W., Trybunał Koronny. Szlachecki sąd najwyższy w latach 1578-1794, Lublin 2008.
• Bedrij M., Kopni sudy na ukrajinskich zemlach u XIV–XVIII st. Istorykoprawowe doslidżennia, Lviv 2014.
• Cieślak M., Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, red. S. Waltoś, przy współpracy M. Rusinka, S. Steinborna, Kraków 2011.
• Eidintas A., Bumblauskas A., Kulakauskas A., Tamošaitis M., Historia Litwy, Wilno 2013.
• Kanecki O., Sądy kapturowe Wielkiego Księstwa Litewskiego (1572-1764), Sopot 2020.
• Kocójowa M., Przewodnik po zbiorach rękopisów w Wilnie, Kraków 1993.
• Kowalska S., Podstawy prawne działalności notariuszy kaliskich w okresie międzywojennym, [w:] Dziedzictwo kulturowe Miasta Kalisza i regionu południowej Wielkopolski, red. eadem, t. III, Poznań-Kalisz 2013.
• Opaliński T., Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych, Warszawa 2020.
• Pietrzyk-Reeves D., O pojęciu „Rzeczpospolita” (res publica) w polskiej myśli politycznej XVI wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2010, t. 62, z. 1.
• Pomianowski P.Z., Tomasz Opaliński, Stan chłopski w Księstwie Warszawskim, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2020, ss. 195, "Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. 73, z. 1.
• Rosner A., Sędziowie i urzędnicy sądów pokoju w Księstwie Warszawskim, „Przegląd Historyczny” 1988, t. 79, z. 4.
• Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964.
• Sobociński W., Senkowska-Gluck M., Stosowanie dawnego prawa polskiego i praw zaborczych, [w:] Historia ustroju i prawa Polski, t. 3: Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
• Staszewski J., Wettynowie, Olsztyn 2005.
• Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807-1831), Lublin 2002.
• Zakrzewski A.B., Wielkie Księstwo Litewskie (XVI-XVIII w.). Prawo-ustrój-społeczeństwo, Warszawa 2013.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27308712