Orzecznictwo Sądu Pokoju w Śremie – próba opracowania statystycznego

• Authors: Piotr Pomianowski

Title variants

EN

Jurisprudence of the Court of the Peace in Śrem – an Attempt of Statistical Elaboration

Abstracts

EN

The aim of the article is to indicate what the court of the peace in Śrem dealt with during the period of the Duchy of Warsaw, and thus what problems were important for the society of Greater Poland at the beginning of the 19th century, in the initial phase of the transition from feudalism to capitalism. The statistical method was used in the research. The choice of the court in Śrem is dictated by the fact that its files have been preserved to our times in a relatively complete way. The records of courts of this level have usually been completely lost or have been poorly preserved. In addition, the author wishes to answer the question to what extent the judges from Śrem complied with the letter of the laws in force in the Duchy of Warsaw, and to what extent they ruled based on their own sense of justice. It is important that the Napoleonic Code and the Prussian Landrecht of 1794 were in force in the Duchy of Warsaw at the same time, which must have posed numerous challenges to the judges. The Napoleonic Code is a purely capitalist law, while the Landrecht is a transitional era codification with both feudal and capitalist elements. The author tries to assess how well they dealt with this issue.

PL

Celem artykułu jest wskazanie czym zajmował się Sąd Pokoju w Śremie w okresie Księstwa Warszawskiego, i jakie problemy były istotne dla społeczeństwa wielkopolskiego początku XIX w., we wstępnej fazie epoki przechodzenia od feudalizmu do kapitalizmu. W badaniach zastosowano metodę statystyczną. Wybór Sądu Pokoju w Śremie podyktowany jest okolicznością, że jego akta zachowały się do naszych czasów we względnie najpełniejszym stopniu. Spuścizny sądów tego szczebla z reguły zostały całkowicie utracone lub zachowały się w stopniu szczątkowym. Ponadto autor pragnie udzielić odpowiedzi na pytanie na ile sędziowie ze Śremu stosowali się do litery ustaw obowiązujących w Księstwie Warszawskim, a w jakim stopniu orzekali w oparciu o własne poczucie sprawiedliwości. Istotne jest przy tym to, że w Księstwie Warszawskim równolegle pozostawały w mocy Kodeks Napoleona (KN) i Landrecht Pruski z 1794 r., co musiało stawiać przed sędziami liczne wyzwania. Kodeks Napoleona jest ustawą o czysto kapitalistycznym charakterze, podczas gdy Landrecht jest kodyfikacją epoki przejściowej o pierwiastkach zarówno feudalnych, jak i kapitalistycznych. Autor stara się ocenić na ile poprawnie radzili oni sobie z tym problemem.

Keywords

PL

Kodeks Napoleona; Landrecht z 1794 r.; sąd pokoju; Księstwo Warszawskie

EN

Napoleonic code; Landrecht; court of the peace; Duchy of Warsaw

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2023
• Volume: 22
• Issue: 1
• Pages: 503-517

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Pomianowski

• Uniwersytet Warszawski

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Trybunał Cywilny Kaliski.
• Archiwum Narodowe w Krakowie, Sądy Księstwa Warszawskiego – zbiór szczątków zespołów.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Sąd Policji Prostej Okręgu Zgierskiego.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Rząd Gubernialny Piotrkowski – Anteriora, sygn. 1597.
• Archiwum Państwowe w Poznaniu, Sąd Pokoju w Śremie.
• Archiwum Państwowe w Suwałkach, Akta miasta Suwałk, sygn. 484, Akta kar policyjnych, dekret z 26 VII 1810 r. o organizacji sądów kryminalnych w b. Galicji, Dziennik Praw, t. II.
• Grynwaser H., Kodeks Napoleona w Polsce, [w:] Pisma, t. 1, Wrocław 1951.
• Grynwaser H., Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku, [w:] Pisma, t. 1, Wrocław 1951.
• Kanecki O., O potrzebie studiów nad historią prawa – przemyślenia na tle rozważań Tomasza Opalińskiego zawartych w monografii „Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych”, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2022, t. 21, z. 2.
• Kochanowicz J., Pańszczyźniane gospodarstwo chłopskie w Królestwie Polskim w I połowie XIX wieku, Warszawa 1981.
• Królasik T., Francuski model postępowania egzekucyjnego w Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim w latach 1808-1823, praca doktorska, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018.
• Łowiński H., Szkodnictwo i defraudacje leśne na tle stosunków społecznych, „Sylwan” 1967.
• Malinowska I., Tak zwane prawo karcenia chłopów poddanych i czeladzi według kodyfikacji pruskiej z 1794 r., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1953, t. 5.
• Miłobędzki J., Gospodarka leśna i Lasy Narodowe Księstwa Warszawskiego, „Sylwan” 1959.
• Neue Sammlung aller in dem souverainen Herzogthum Schlesien und der demselben incorporirten Grafschaft Glatz in Finanz-, Polizey-Sachen etc. ergangenen und publicirten Verordnungen, Edicte, Mandate, Rescripte etc, Breslau 1802.
• Oniszczuk A., Pod presją nowoczesności. Władze Księstwa Warszawskiego wobec Żydów, Warszawa 2021.
• Opaliński T., Stan chłopski w Księstwie Warszawskim, Warszawa 2020.
• Pomianowski P.Z., Spory pomiędzy posesorami a chłopami dóbr Cieni i Michałowa w czasach Księstwa Warszawskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, t. 72, z. 2.
• Powszechne prawo krajowe dla państw pruskich, Poznań 1826.
• Rosner A., Sądy pokoju w Księstwie Warszawskim. Kształt prawny, funkcjonowanie, sędziowie i urzędnicy, praca doktorska, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1985.
• Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964, s. 244.
• Urządzenie dla Prus Południowych obostrzające, aby nie wypuszczano na paszę bydła bez pasterzy, i względem opłaty wykupnej dla uszkodzonych, Warszawa [1804].

Identifiers

Biblioteka Nauki

27308715