Projekt ustawy o nadzwyczajnych środkach działania w interesie ochrony obywateli i państwa z 1981 r. Przyczynek do genezy stanu wojennego

• Authors: Michał Stokowski

Title variants

EN

Draft Law on Extraordinary Measures of Action in the Interest of the Protection of Citizens and the State of 1981. A Contribution to the Genesis of Martial Law in Poland

Abstracts

EN

On 13th December 1981, in a televised speech, General Wojciech Jaruzelski announced the imposition of the martial law after having previously received permission for its imposition from the Council of State on 12th December 1981. The authorities of the People's Republic of Poland, headed by General Wojciech Jaruzelski, drastically curtailed the daily lives of millions of Poles over the next two years on the basis of the martial law decree, in an attempt to oppose the political opposition, of which Solidarity was the epitome. The adoption of such a drastic measure against the political opposition in the literature repeatedly raises the debate whether there were no other options to enforce political peace in Poland. Many authors point out the draft law on extraordinary measures of action in the interest of the protection of citizens and the state as an alternative to the martial law decree, as the draft law in its provisions was a much more liberal and extreme piece of legislation. The contemporary text is intended to present the draft of the Emergency Powers of Government Act (the alternative name of the bill). The work is largely based on the material obtained from an archival search of files from the Institute of National Remembrance and from the files from the Archives of the Chancellery of the Prime Minister, which were transferred to the Archives of New Records in Warsaw in the course of collecting material. The research material was also obtained from Solidarity and Tribune of the People press articles, from numerous scientific publications, from transcripts and Sejm prints which are in the digital resource of the Sejm Library.

PL

13 grudnia 1981 r. w przemówieniu telewizyjnym gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego po uprzednio otrzymanej w dniu 12 grudnia 1981 r. zgodzie na jego wprowadzenie od Rady Państwa. Władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na czele z gen. Wojciechem Jaruzelskim w ciągu kolejnych 2 lat na podstawie dekretu o stanie wojennym drastycznie ograniczyły życie codzienne milionów Polaków, próbując przeciwstawić się opozycji politycznej, której uosobieniem była „Solidarność”. Podjęcie tak drastycznego środka przeciwko opozycji politycznej w literaturze przedmiotu budzi wielokrotnie dyskusję, czy nie było innych możliwości w celu wyegzekwowania spokoju politycznego w Polsce. Wielu autorów wskazuje jako alternatywę dla dekretu o stanie wojennym projekt ustawy o nadzwyczajnych środkach działania w interesie ochrony obywateli i państwa, który w swoich przepisach był znacznie bardziej liberalnym i mnie skrajnym aktem prawnym. Niniejszy tekst ma za zadanie przedstawić projekt ustawy o nadzwyczajnych pełnomocnictwach dla rządu (alternatywna nazwa projektu ustawy). Praca została w dużej mierze oparta na materiałach uzyskanych w toku kwerendy archiwalnej akt z Instytutu Pamięci Narodowej oraz akt z Archiwum Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, które w toku gromadzenia materiału zostały przekazane do Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Materiał badawczy został również pozyskany z artykułów prasowych „Solidarności” oraz z „Trybuny Ludu”, licznych publikacji naukowych, stenogramów i druków sejmowych będących w cyfrowym zasobie Biblioteki Sejmowej.

Keywords

PL

stan wojenny; projekt ustawy o nadzwyczajnych środkach działania w interesie ochrony obywateli i państwa; projekt ustawy o nadzwyczajnych pełnomocnictwach dla rządu

EN

martial law in Poland; draft law on emergency measures in the interest of protecting citizens and the state; draft law on emergency powers for the government

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2023
• Volume: 22
• Issue: 2
• Pages: 373-396

Dates

published

2023

Contributors

author

Michał Stokowski

• Uniwersytet w Białymstoku

References

• Monitor Polski.
• Pismo Prymasa Józefa Glempa do marszałka Sejmu, 6 grudnia 1981 r., [w:] P. Raina, Kościół w PRL. Dokumenty, Poznań-Pelpin 1996, t. II.
• Tajne Dokumenty Biura Politycznego PZPR a „Solidarność” 1980-1981, red. Z. Włodek, Londyn 1992.
• PZPR a „Solidarność" 1980–1981. Tajne dokumenty Biura Politycznego, red. P. Chojnacki, Warszawa 2013.
• Stan Wojenny 1981-1983, Zeszyt 3, Wybór Źródeł, Teki edukacyjne IPN, Katowice 2021.
• Piątek P., Nalepa P., Wokół Genezy Stanu Wojennego. Studium historyczno-prawne, https://stapp.ipn.gov.pl/sip/art/geneza.pdf.
• Mołdawa T., Ludzie Władzy 1944-1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 lutego 1991 r., Warszawa 1991.
• Bałtruszajtys G. (red.), Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, Warszawa 2008.
• Kędzierski J., Polityka i prawo. Wprowadzenie i prawna ocena stanu wojennego w Polsce w 1981 r., [w:] A. Grześkowiak, Prawo karne stanu wojennego, Lublin 2006.
• Mażewski L., Problem legalności stanu wojennego z 12-13 grudnia 1981 r. Studium z historii prawa polskiego, Warszawa 2012.
• Rakowski-Kłos I., Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981 r., Kraków 2021.
• Paczkowski A., Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny, czyli kontrrewolucja generałów, wydanie rozszerzone, Warszawa 2021.
• Jaruzelski W., Stan Wojenny. Dlaczego…, Warszawa 1992.
• Paczkowski A., Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy lipiec 1980-styczeń 1982, Kraków 2002.
• Kowalski L., Komitet Obrony Kraju (MON-PZPR-MSW), Warszawa 2011.
• Kukliński R., Wojna z Narodem widziana od środka, Warszawa 1987.
• „Życie Warszawy” 1981 r.
• „Trybuna Ludu” 1981 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 17. Posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 30 października 1981 r.
• Archiwum Akt Nowych, Urząd Rady Ministrów, nr 2/290/0/-/2.5/16.
• Archiwum IPN Oddział w Białymstoku, IPN BU 1098/8 tom 722, Proj. Ustawy o nadzwyczajnych środkach działania w interesie ochrony obywateli i państwa.
• Zasoby cyfrowe Biblioteki Sejmowej, Parlamentaria polskie 1919-2001, https://bs.sejm.gov.pl.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27310139