Jeszcze o przezwiskach

• Authors: Maria Wojtyła-Świerzowska

Title variants

EN

Still about nicknames

Abstracts

EN

The nickname has an unofficial character and temporary. Intermingling in him the plane apelatywna and antroponimiczna. There characterizes it the large range of the expression, from contempts, mercy, malices, slights, across of taunterness, the irony until the friendship, the playfulness. It has a function characterizing. With material for the nickname can be names of objects animated and inanimate, features, activities and states, other personal names, prepositional expressions, continuous expressions, e.g. Ozaist, na ozaist ‘zaiste’ ‘indeed’. In nicknames come to light phenomena of the analogy and the formative radiation , e.g. the group of nicknames having the semantic basic value of the performer of the activity (from *choditi, *chodati): Chod, Chód, Chodz, Chodź-ko, Choda, Chodak, Chodek(ko), Chodacz, Chodzak, Chodaj, Chodal, Chodań, Chodasz, Chodzisz, Chodur(a), Chodera, Chodyra, Chodyka, Chodyła, Chodula. A sub-group of nicknames are the invective. They have a function degrading, insulting. Invectives are caused usually in situations characterized extremely negative emotions – hatred, the aggression, the contempt, the mockery, e.g. „Ty dupku żołędny!”, „bęcwał!”. Nicknames permit to observe the lively vocabulary and the word-formation (especially expressive), on one hand, and from second – they certify the lexis which more than once long ago fell into desuetude or is registered only in some dialects. Nicknames due to their function, enter on the area of the social psychology and the sociology of social groups, smaller or greater.

PL

Pseudonimy mają charakter nieoficjalny i tymczasowy. Przenikają się w nich płaszczyzny apelatywna i antroponimiczna. Charakteryzują się dużą ekspresją, obejmującą zakres od pogardy, litości, złośliwości, lekceważenia, przez drwiny i ironię, aż po przyjaźń i żartobliwość. Pseudonimy pełnią funkcję charakteryzującą. Materiałem do ich tworzenia mogą być nazwy obiektów ożywionych i nieożywionych, cechy, czynności i stany, inne imiona własne, wyrażenia przyimkowe, ciągłe wyrażenia, np. "Ozaist", na ozaist 'zaiste', 'rzeczywiście'. W pseudonimach ujawniają się zjawiska analogii i promieniowania słowotwórczego, np. grupa pseudonimów o podstawowej wartości semantycznej wykonawcy czynności (od *choditi, *chodati): Chod, Chód, Chodz, Chodź-ko, Choda, Chodak, Chodek(ko), Chodacz, Chodzak, Chodaj, Chodal, Chodań, Chodasz, Chodzisz, Chodur(a), Chodera, Chodyra, Chodyka, Chodyła, Chodula. Podgrupą pseudonimów są inwektywy. Pełnią one funkcję degradującą, obraźliwą. Inwektywy są zazwyczaj stosowane w sytuacjach charakteryzujących się skrajnie negatywnymi emocjami – nienawiścią, agresją, pogardą, szyderstwem, np. „Ty dupku żołędny!”, „bęcwał!”. Pseudonimy pozwalają obserwować żywy język i słowotwórstwo (szczególnie ekspresywne) z jednej strony, a z drugiej – świadczą o leksyce, która często dawno wyszła z użycia lub jest zarejestrowana tylko w niektórych dialektach. Pseudonimy, ze względu na swoją funkcję, wkraczają na obszar psychologii społecznej i socjologii grup społecznych, mniejszych lub większych.

Keywords

PL

Pseudonim; inwektywa; zjawiska analogii i promieniowania słowotwórczego; ekspresja językowa; dialekty

EN

nickname; invective; phenomena of the analogy and the formative radiation; the lingual expression; dialects

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2014
• Issue: 8
• Pages: 107-115

Dates

published

2014

Contributors

author

Maria Wojtyła-Świerzowska

References

• Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• Boryś W., Popowska-Taborska H., Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, I–VI, Warszawa 1994–2010.
• Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927.
• Cieślikowa A., Przezwiska, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998, s. 119–134 (tu szczegółowa bibliografia).
• Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, I–XI, Warszawa 1958–1969.
• Karłowicz J., Słownik gwar polskich, I–VI, Kraków 1900–1911.
• Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.), Słownik języka polskiego (tzw. Warszawski), I–VIII, Warszawa 1900–1927.
• Kowalik-Kaleta Z., Dacewicz L., Raszewska-Żurek B., Słownik najstarszych nazwisk polskich, t. I, Warszawa 2007.
• Pisarkowa K., Wyliczanki polskie, Wrocław 1975.
• Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998.
• Rymut K., Nazwiska Polaków, Wrocław 1991.
• Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I–II, Kraków 1999–2001.
• Sławski F. (red.), Słownik prasłowiański, t. I, Wrocław 1974.
• Sławski F., Słownik etymologiczny języka polskiego, I–V (A-łżywy), Kraków 1952–1982.
• Sławski F., Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego, cz. I, [w:] Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. I, Wrocław 1974, s. 1–141.
• Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, Cz. I Odapelatywne nazwy osobowe, oprac. A. Cieślikowa, Kraków 2000.
• Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, M. Karaś (red.), od t. II–V J. Reichan (red.), od t. VI J. Okoniowa (red.), Wrocław 1977 nn.
• Wojtyła-Świerzowska M., Prasłowiańskie nomen agentis, Wrocław 1974.

Identifiers

Biblioteka Nauki

38434815