Nieznany projekt rozporządzenia o zabezpieczeniu zbiorów bibliotecznych i odbudowie bibliotek w powojennej Polsce

• Authors: Ryszard Nowicki

Title variants

EN

An Unknown Draft of a Regulation Concerning the Safekeeping of Book Collections and the Reconstruction of Libraries in Post-War Poland

Abstracts

EN

In the face of unprecedented losses in the Polish cultural substance – including book collections – during the Second World War, reconstruction of libraries and their holdings when the hostilities ceased, attained utmost importance. The issue was particularly complicated because of the amount of annihilated books. Already in 1944, before the final collapse of the Third Reich, a draft of a governmental regulation concerning the safekeeping of extant book collections was prepared. The document foresaw coordinated efforts by the Ministry of Enlightenment and Culture – an institution that eventually never came into being. The draft postulated a divide the country into several library regions, which encompassed the eastern territories of pre-war Poland, with Vilnius and Lviv. Activities in thus constituted regions were to be coordinated by directors of great research libraries. Due to political reasons and the changes in post-war Polish boundaries this draft never became law. It only anticipated the regulation issued by Minister of Enlightenment Stanisław Skrzeszewski on 15 February 1945 in Cracow, which divided Poland into four library regions, which in fact were to be directed by heads of major research libraries. The aforementioned draft, extant in the archives of the Polish National Library in Warsaw, brings forward important evidence of the efforts aimed at rescuing printed and manuscript materials in a coordinated, organized fashion. It was the first attempt at such a regulation of post-war library reconstruction, undertaken at a time of most complicated political situation.

PL

Olbrzymie straty dóbr kultury, w tym księgozbiorów, poniesione przez Polskę podczas II wojny światowej, spowodowały konieczność odbudowy bibliotek i zbiorów bibliotecznych. Sprawa należała do wyjątkowo skomplikowanych ze względu na ogrom zniszczeń. Jeszcze w trakcie działań wojennych, w 1944 r., powstał projekt rozporządzenia oochronie księgozbiorów. Skoordynowane działania miało wprowadzić w życie Ministerstwo Oświaty i Kultury – instytucja, która nie powstała. Treść dokumentu stanowiła zapowiedź podziału kraju na kilka okręgów bibliotecznych, w tym obejmujących przedwojenne obszary wschodniej Polski, z Wilnem i Lwowem. Pracami w terenie mieli kierować dyrektorzy dużych bibliotek. Ze względów politycznych oraz zmianę powojennych granic Polski pierwotny projekt nie został wprowadzony w życie. Stanowił on zapowiedź zarządzenia Ministra Oświaty Stanisława Skrzeszewskiego, wydanego 15 lutego 1945 r. w Krakowie, podziału Polski na cztery okręgi biblioteczne, którymi kierowali dyrektorzy dużych bibliotek. Niezwykle cenny dokument źródłowy, przechowywany wzbiorach Biblioteki Narodowej wWarszawie, stanowi dowód troski i starań, związanych z ratowaniem dzieł pisanych, w sposób centralny i zorganizowany. Jest pierwszą próbą regulacji prawnej niezwykle złożonych spraw związanych z powojenną ochroną zbiorów bibliotecznych i odbudowy bibliotek.

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2012
• Issue: 6
• Pages: 113-126

Dates

published

2012

Contributors

author

Ryszard Nowicki

• Katedra Informacji Naukowej i bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszyczy

References

• R. Nowicki, Rola Józefa Grycza w powojennej ochronie zbiorów bibliotecznych, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, 5:2011, s. 89-108
• Bibliotekarstwo polskie 1925-1951 w świetle korespondencji jego współtwórców, wyboru z listów Adama Łysakowskiego, Mariana Łodyńskiego, Józefa Grycza i Heleny Hleb-Koszańskiej dokonała, wstępami, przypisami i indeksem opatrzyła M. Dembowska, Warszawa 1995
• A. Zielecki, Prawne uregulowania zabezpieczania księgozbiorów opuszczonych i porzuconych w latach 1944-1945, [w:] Polska – Europa – Świat XX wieku. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Włodzimierzowi Bonusiakowi w czterdziestolecie Jego pracy twórczej, pod red. Wacława Wierzbieńca, Rzeszów 2005
• J. Janiczek, Sprawy biblioteczne w ramach działalności Ministerstwa Oświaty, „Bibliotekarz”, 13:1946, nr 1-2, s. 4
• A. Knot, Polskie prawo biblioteczne, Wrocław- Warszawa 1947
• Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 15 lutego 1945 r. w sprawie zabezpieczenia bibliotek, „Poznański Dziennik Wojewódzki”, 1945, nr 3, poz. 17
• R. Nowicki, Stanisław Sierotwiński w latach 1945-1946 jako delegat Ministerstwa Oświaty do zabezpieczania księgozbiorów opuszczonych i porzuconych na ziemiach zachodnich, „Roczniki Biblioteczne”, 50:2006, s. 13-44

Identifiers

Biblioteka Nauki

472079