Aurora – wierszowana Biblia autorstwa Piotra Rigi (ok. 1145–1209): stan badań i perspektywy

• Authors: Paulina Pludra-Żuk

Title variants

EN

Aurora – a verse Bible by Petrus Riga (ca. 1145–1209): State and perspectives of research

Abstracts

EN

The article presents the state of research on Aurora, the verse paraphrase of the Bible composed prior to the end of the 12th century by Peter Riga (died 1209), a canon of the Reims cathedral and a regular canon of the Augustinian monastery located in the same city. As early as during the lifetime of Riga, it was reworked by Aegidius of Paris (ca. 1160–1224). During the Middle Ages, Aurora was exceedingly popular. This popularity is attested by nearly 500 extant manuscript copies, numerous citations in works by other authors, and by translations into the vernacular. In spite of its importance to the Middle Ages, this remarkable text received its editio princeps only in 1965, and even if this edition provides ample material for research on various themes relative to medieval intellectual culture, many issues connected with this text remain to be solved. P. Pludra-Żuk recounts the major fi ndings concerning Peter Riga and Aegidius of Paris, the composition of Aurora, and the specifi city of its reception, emphasising the diffi culties, which arise from the existence of several authorial versions of the text, and nearly contemporary redactions. Pludra-Żuk’s article aims at introducing into Polish historiography issues related to Aurora, which hitherto have practically been absent, while the research fi eld seems quite promising. In particular, one can hope for interesting results from inquiries into the textual transmission and the reception of the contents of Aurora, as well as the scrutiny of its place in the wider intellectual context of medieval Poland.

PL

Artykuł przedstawia stan badań nad Aurorą, wierszowaną parafrazą Biblii spisaną pod koniec XII wieku przez Piotra Rigę (zm. 1209), kanonika katedry w Reims i kanonika mieszczącego się w tym mieście klasztoru augustianów, która jeszcze za życia autora przeredagowana została przez Idziego z Paryża (ca 1160–1224). Opisywany tekst cieszył się w średniowieczu szczególną popularnością, na co dowodem jest blisko pięćset zachowanych do dziś kopii, liczne cytaty u autorów średniowiecznych i opierające się na nim kolejne przekłady. Jednakże pomimo szerokiego wpływu, jaki Aurora wywarła na średniowieczną umysłowość, editio princeps doczekała się dopiero w 1965 r., a choć dzieło stanowi doskonały materiał do badań nad wieloma aspektami odnoszącymi się do historii intelektualnej średniowiecza, dotychczas wiele związanych z nim zagadnień pozostaje nierozstrzygniętych. Artykuł przytacza główne ustalenia dotyczące postaci autora oraz redaktora Aurory, kompozycji tekstu i specyfiki jego recepcji z zaznaczeniem trudności, wynikających z istnienia kilku wersji odautorskich oraz niemal jednocześnie sporządzonych redakcji. Ma na celu wprowadzenie do polskiej literatury przedmiotu zagadnienia do tej pory niemalże całkiem nieobecnego, a dającego nadzieję na nowe istotne ustalenia w zakresie transmisji tekstu i treści zarówno w odniesieniu do tego konkretnego przypadku, jak i w szerszej perspektywie panoramy intelektualnej średniowiecznej Polski.

Keywords

PL

Piotr Riga; Idzi z Paryża; literatura średniowieczna; egzegeza biblijna; wierszowane parafrazy biblijne

EN

Peter Riga; Aegidius of Paris; medieval literature; Biblical exegesis; verse paraphrases of the Bible

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2015
• Issue: 9
• Pages: 149-170

Dates

published

2015

Contributors

author

Paulina Pludra-Żuk

• nstytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

References

• Aurora: Petri Rigae Biblia versificata, ed. Paul E. Beichner, Notre Dame 1965.
• Beaugendre Antoine, Venerabilis Hildeberti primo Cenomanensis episcopi, deinde Turonensis archiepiscopi, opera tam edita quam inedita. Acceserunt Marbodi Redonensis episcopi ipsius Hildeberti supparis opuscula, Paris 1708 (przedr. [w:] PL 171, 1381–1448).
• Chronica Albrici monachi Trium Fontium a monacho Novi Monasterii Hoiensis interpolata, ed. Paul Scheffer-Boichorst, [w:] Monumenta Germaniae Historica, Scriptores (dalej cyt. MGH SS), t. XXIII, Hannoverae 1874.
• Delaborde H-François, Un poème inédit de Pierre Riga sur la naissance de Philippe-Auguste, [w:] Notices et documents publiés pour la Société de l’Historie de France à l’occasion du cinquantième anniversaire de sa fondation, Paris 1884, s. 121–127.
• Eberhard z Bremy, Laborintus, przekł z jęz. łac., wstęp i przypisy Dorota Gracka, Warszawa 2011.
• Emonis et Menkonis Werumensium chronica, ed. Lugwig Weiland, MGH SS 23, Hannoverae 1874, s. 454–572.
• Gesta abbatum Horti Sanctae Mariae, ed. Lugwig Weiland, MGH SS 23, s. 573–608.
• PL 212: Saeculum XII. Helinandi, Frigidi montis monachi, necnon Guntheri cisterciensis Opera omnia. Accedunt Odonis de Soliaco, parisiensis episcopi, Petri de Riga et Aegidii Parisiensis, scripta vel scriptorum fragmenta, accurante J.-P. Migne, Lutetiae Parisiorum, 1855.
• -, Der “Floridus Aspectus” D des Petrus Riga: Erstausgabe nach der Handschrift Douai 825 (Teil I), „Mittellateinisches Jahrbuch”, 43:2008, nr 3, s. 355–391.
• -, Der Floridus Aspectus D des Petrus Riga: Erstausgabe nach der Handschrift Douai 825 (Teil II), „Mittellateinisches Jahrbuch”, 44:2009, nr 3, s. 407–447.
• Vincent of Beauvais, De eruditione filiorum nobilium, ed. Arpad Steiner, Cambridge, Mass. 1938.
• Antonelli Gianfranco, Per il testo dell'Aurora di Pietro Riga, „Studi medievali”, ser. 3, 32:1991, nr 2, s. 775–787.
• Beichner, Paul E., Gower’s Use of ‘Aurora’ in Vox Clamantis, „Speculum” 30:1955, s. 582–595.
• Beichner, Paul E, The old French verse Bible de Macé de la Charité, a Translation of the Aurora, [w:] „Speculum”, 22:1947, s. 226–239.
• Beichner, Paul E, La 'Bible versifiée' de Jehan Malkaraume et l''Aurora', „Le moyen âge”, 61:1955, nr 1–2, s. 63–78.
• Beichner, Paul E, Cantica Canticorum Beate Marie, „Marianum: Ephemerides Mariologicae”, 21:1959, fasc. 2, s. 1–15.
• Beichner, Paul E, The Champagne Letter Writer and Peter Riga, „Recherches de théologie ancienne et medieval”, 30:1963, s. 336–340.
• Beichner, Paul E, The 'Cursor Mundi' and Petrus Riga, „Speculum” 24:1949, s. 239–250.
• Beichner, Paul E, The Floridus Aspectus of Peter Riga and some relationships to the Aurora, „Classica et mediaevalia: Revue danoise de philologie et d'histoire”, 30:1969, s. 451–481.
• Boutemy André, Recherches sur Floridus Aspectus de Pierre la Rigge I, „Le Moyen Age”, 54:1948, s. 89–112.
• Boutemy André, Recherches sur le Floridus Aspectus II, „Latomus”, 8:1949, s. 159–168.
• Boutemy André, Recherches sur le Floridus Aspectus III, „Latomus”, 8:1949, s. 283–301.
• Boutemy André, Thèses nouvelles et travaux en course, „Revue du moyen age latin”, 1:1945, s. 340.
• British Museum, Catalogue of Additions to the Manuscripts 1916–1920, London 1933.
• Census of Medieval and Renaissance Manuscripts in the United States and Canada, ed. Seymour de Ricci, 3 vol., New York 1935–40. Supplement to the census of medieval and renaissance manuscripts in the United States and Canada, originated by Christopher Urdahl Faye continued and ed. by William Henry Bond, New York 1962.
• Curtius Ernst Robert, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 2005.
• Dinkova-Bruun Greti, Additions to Peter Riga's Aurora in Paris, Bibliotheque nationale de France lat. 13,050, „Medieval Studies”, 69:2007, s. 1–57.
• Dinkova-Bruun Greti, Aegidius of Paris and the Seven Seals: a Prose Prologue to the Gospels in Peter Riga’s Aurora, „Mediaeval Studies”, 73:2012, s. 119–145.
• Dinkova-Bruun Greti, Biblical Thematics: The Story of Samson in Medieval Literary Discours, [w:] The Oxford Handbook of Medieval Latin Literature, ed. Ralph Hexter i David Townsend, Oxford 2012, s. 356-375.
• Dinkova-Bruun Greti, Biblical Versifications From Late Antiquity to the Middle of the Thirteenth Century: History or Allegory? [w:] Poetry and Exegesis in Premodern Latin Christianity. The Encounter between Classical and Christian Strategies of Interpretation, ed. Willemien Otten, Karla Pollmann, Leiden; Boston 2007, s. 315–342.
• Dinkova-Bruun Greti, Corrector Ultimus: Aegidius of Paris and Peter Riga’s ‘Aurora’, [w:] Modes of Authorship in the Middle Ages. ed. Slavica Ranković (Papers in Mediaeval Studies, 22), Toronto 2012, s. 172–189.
• Dinkova-Bruun Greti, ‘Liber Ecclesiastes’: An Anonymous Poem Incorporated in Peter Riga’s Aurora (Ott. Latt. 399), [w:] „Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae”, VIII, Studi e Testi 402, Vatican City 2001, s. 159–172.
• Dinkova-Bruun Greti, Liber Esdrae et Neemie: A Previously Unknown Accretion to Peter Riga’s ‘Aurora’, „Mittellateinisches Jahrbuch”, 48:2013, nr 2, s. 217–228.
• Dinkova-Bruun Greti, Peter Riga's ‘Aurora’ and its Gloss from Salzburg, Stiftsbibliothek Sankt Peter, MS a.VII.6, [w:] Insignis sophiae arcator: Essays in Honour of Michael W. Herren on his 65th Birthday, ed. by Gemot R. Wieland, Carin Ruff and Ross G. Arthur, Turnhout 2006, s. 237–260.
• Dinkova-Bruun Greti, Proverbia Salomonis: an anonymous accretion to Peter Riga's Aurora, [w:] Classica et Beneventana: Essays Presented to Virginia Brown on the Occasion of her 65th Birthday, ed. Frank T. Coulson and Anna A. Grotans (Textes et Etudes du Moyen Age, 36), Turnhout 2008, s. 9–44.
• Dinkova-Bruun Greti, Rewriting scripture: Latin biblical versification in the later Middle Ages, „Viator”, 39:2008, nr 1, s. 263-284.
• Dinkova-Bruun Greti, The story of Ezra: a versification added to Peter Riga’s 'Aurora', [w:] Anglo-Latin and its Heritage: Essays in Honour of A.G. Rigg on his 64th Birthday, ed. Siân Echard i Gernot R. Wieland (Publications of the Journal of Medieval Latin, 4), Turnhout 2001, s. 163–188.
• Gernot R. Wieland, The Verse Bible as Aide-Mémoire, [w:] The Making of Memory in the Middle Ages, ed. by L. Doležalová, Leiden; Boston 2010, s. 115–131.
• Gernot R. Wieland, Why Versify the Bible in the Later Middle Ages and for Whom? The Story of Creation in Verse, [w:] Dichten als Stoff-Vermittlung. Formen, Ziele, Wirkungen. Beitrage zur Praxis der Versifikatio lateinischer Texte im Mittelalter, hg. Peter Stotz unter Mitarbeit von Philipp Roelli, Zürich 2008, s. 41–55.
• Fierville Charles, Notice et extraits des manuscrits de la Bibliothèque de Saint-Omer nos. 115 et 710, „Notices et extraits des manuscrits de la Bibliotheque Nationale”, 31:1884, nr 1, s. 49–156.
• Glorieux Paul, Du nouveau sur Pierre Riga?, „Recherches de théologie ancienne et medieval”, 24:1957, s. 155–161.
• Hauréau Barthélemy, Mélanges poétiques d’Hildebert de Lavardin, Paris 1882, (przedr. z „Notices et extraits des manuscrits de la Bibliotheque nationale” 28/2 (1878), s. 289–448).
• [Henry d'Andeli], The Battle of the Seven Arts: A French Poem by Henry d'Andeli, Trouvère of the Thirteenth Century, ed. and transl. by Louis John Paetow, Berkeley 1914.
• Histoire Litteraire de la France, t. XVII, Paris 1832, t. XXX, Paris 1832.
• [Hugo Trimbergensis:] Das Registrum multorum auctorum des Hugo von Trimberg: ein Quellenbuch zur lateinischen Literaturgeschichte des Mittelalters von Johann Huemer, (Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften in Wien. Philosophisch-historische Klasse, 116/1) Wien 1888, s. 149-190.
• Jordan William Chester, Quando fuit natus: interpreting the birth of Philip Augustus, [w:] The Work of Jacques Le Goff and the Challenges of Medieval History, ed. Miri Rubin, Woodbridge 1997, s. 171–188 (przedr. [w:] Ideology and Royal Power in Medieval France: Kingship, Crusades and the Jews, Aldershot: 2001, s. 171–188, paginacja przejęta z 1. wyd.).
• Kałuża Zenon, O poetach i poezji w kazaniach sapiencjalnych Skarbimierczyka, „Przegląd Tomistyczny”, 10:2004, s. 33–86.
• Lapidge Michael, Versifying the Bible in the Middle Ages, [w:] The Text in the Community: Essays on Medieval Works, Manuscripts, Authors, and Readers, ed. Jill Mann and Maura Nolan, Notre Dame 2006, s. 11–40.
• Leyser Polycarp, Historia poetarum et poematum medii aevi, Hallae 1721.
• Jo. Trithemii abbatis Spanhemensis Liber de scriptoribus ecclesiasticis, [w:] Bibliotheca ecclesiastica curante curante Jo. Alberto Fabricio, Hamburgi 1718, cz. 3, s. 1-270.
• de Lubac Henri, Exégèse médiévale: les quatres sens de l'écriture (2 cz. w 4 tomach), Paris 1959–64, przekł. ang.: Medieval exegesis. The four senses of scripture, t. 1–3, Grand Rapids, Mich. 1998–2009.
• Manitius Max, Geschichte der Lateinischen Literatur des Mittelalters, t. 3, Münich 1931.
• Martin Janet, Classicism and Style in Latin Literature, [w:] Renaissance and Renewal in the Twelfth Century, ed. by Robert L. Benson and Giles Constable with Carol D. Lanham, Cambridge, Mass. 1982, s. 537–538.
• McDonough Christopher J., Hugh Metel and the Floridus Aspectus of Peter Riga (Staatsbibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz Phillipps 1694), „Mediaeval Studies”, 67:2005, s. 27–74.
• Mejor Mieczysław, Kanon lektur i komentarze w polskim szkolnictwie XIV–XV wieku. Uwagi o cytatach, [w:] Septem Artes w kształtowaniu kultury umysłowej w Polsce średniowiecznej (wybrane zagadnienia), red. Teresa Michałowska, Wrocław 2007, s. 137–148.
• Omont Henri, Lettre relative aux oeuvres d’un auteur champenois de la fin du XIIe siècle, „Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothèque Nationale...”, 39:1909, nr 1, s. 24–27.
• Oppermann Hans, Petrus Riga und Petrus Comestor, „Zeitschrift für romanische Philologie”, 46:1926, s. 55–73.
• Orlandi Giovanni, Pluralità di redazione e testo critico, [w:] La critica del testo mediolatino. Atti del convegno (Firenze, 6–8 dicembre 1990), ed. Claudio Leonardi, Spoleto 1994, s. 79–115.
• Oudin Casimir, Commentarius de scriptoribus ecclesiae antiquis, t. 2, Leipzig 1722.
• Pitra Jean-Baptiste, Spicilegium Solesmense, t. 2 i 3, Paris, 1855.
• Raby Frederic J. E., A History of Secular Latin Poetry in the Middle Ages, wyd. 2, Oxford 1957.
• Raby Frederic J. E., A History of Christian-Latin Poetry from the Beginnings to the Close of the Middle Ages, wyd. 2, Oxford 1953.
• Smalley Beryl, The Study of the Bible in the Middle Ages, Notre Dame 1964.
• Smeets Jean Robert, Du nouveau sur Pierre Riga?, „Recherches de théologie ancienne et medieval”, 28:1961, s. 334–337.
• Spicq Ceslas, Esquisse d’une histoire de l’exégèse latine au moyen âge, (Bibliothèque thomiste, 26) Paris 1944.
• Stegmüller Friedrich, Repertorium biblicum medii aevi, t. 4, Madrid 1954.
• Thurot Charles, Notices et extraits de divers manuscrits latins pour sevir à l'histoire des doctrines grammaticales au moyen age, [w:] „Notices et extraits des manuscrits de la bibliothèque impériale et autres bibliothèques, publiées par l'institut impérial de France”, 22/2:1868, s. 1-592.
• Tilliette Jean-Yves, Verse style, [w:] The Oxford handbook of medieval Latin literature, ed. by Ralph J. Hexter and David Townsend, Oxford 2012, s. 239–264.
• Wielgus Stanisław, Obca literatura biblijna w średniowiecznej Polsce, Lublin 1990.
• Wielgus Stanisław Badania nad Biblią w starożytności i w średniowieczu, Lublin 1990.
• Wollin Carsten, Das rhetorische Lehrgedicht 'Sensus et verba' des Petrus Riga, „Revue bénédictine”,123:2013, nr 2, s. 319–369.
• Wollin Carsten, Die Troiagedichte des Petrus Riga in den Carmina Burana (CB 102 und CB 99a), „Sacris Erudiri”, 43:2004, s. 393–425.
• Woods Marjorie Curry, A Medieval Rhetoric Goes to School – and to the University: The Commentaries on the Poetria nova, „Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric”, 9:1991, nr 1, s. 55–65.

Identifiers

Biblioteka Nauki

472400