Dzieło dziejopisarskie przedmiotem debaty sejmów w czasie trzeciego bezkrólewia

• Authors: Jan Dzięgielewski

Title variants

EN

The Polish Sejm Debating over a Work of History: The Case of ‘De bello Moschovitico’ by Reinhold Heidenstein, in 1587

Abstracts

EN

The article deals with the reaction of the Polish nobility, convened during the interregnum after the death of King Stephen Bathory to elect the new monarch, to the book De bello Moschovitico commentariorum libri VI by Reinhold Heidenstein, which treated on recent historical events. Heidensteins work conveyed the offi cial views of the ruling circles, and Chancellor Jan Zamoyski was personally engaged in its preparation. However, the opposition was of the opinion that in combination with preventive censorship the book was supposed to impose upon the public a vision of the past favourable to the governing elite, e.i. a biased one. This episode, exceptional in the history of the Polish-Lithuanian Commonwealth, did not result in the confi scation of the book. The anti-Zamoyski faction failed both to bring about the election of their candidate to the Polish throne, and to persuade the Sejm to delegalize censoring historical works. Nevertheless, the affair resulted in refraining by the ruling circles from such actions during the reign of the next king, Sigismund III Vasa. Most probably, Jan Zamoyski, who soon after the election found himself in opposition to the throne, himself a master of political propaganda, decided that it would be much more effective to manipulate public opinion with anonymous effemeral prints.

PL

Artykuł poświęcony jest reakcji szlachty uczestniczącej w sejmach okresu bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego na druk poświęcony ówczesnym dziejom najnowszym: De bello Moschovitico commentariorum libri VI autorstwa Reinholda Heidensteina. Było to dzieło dziejopisarstwa oficjalnego przygotowane przy osobistym zaangażowaniu kanclerza koronnego, które po wprowadzeniu cenzury prewencyjnej miało, zdaniem opozycji, narzucać opinii publicznej wizję przeszłości korzystną dla rządzących, a więc stronniczą. To wyjątkowe w dziejach I RP wydarzenie jakkolwiek nie doprowadziło do konfiskaty książki, gdyż rzecznicy tego rozwiązania nie zdołali zapewnić tronu swemu kandydatowi ani też sprawić, że wprowadzenie cenzury na druki historyczne nie zostało uznane za bezprawne, doprowadziło jednak do zaniechania takich praktyk w czasach Zygmunta III. Prawdopodobnie dlatego, że kanclerz Jan Zamoyski, staropolski mistrz gry wizerunkowej, przechodząc do opozycji względem młodego Wazy, uznał, iż znacznie szybciej będzie można manipulować opinią publiczną przy użyciu anonimowych pism ulotnych.

Keywords

PL

bezkrólewie z 1587 roku; cenzura; dziejopisarstwo; Heidenstein Reinhold; król Stefan Batory; sejm konwokacyjny i elekcyjny; Zamoyski Jan; Zborowscy

EN

interregnum of 1587; censorship; historiography; Heidenstein, Reinhold; King Stephen Bathory of Poland; Convocation and Election Sejm; Zamoyski Jan; he Zborowski brothers

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2015
• Issue: 9
• Pages: 187-198

Dates

published

2015

Contributors

author

Jan Dzięgielewski

• Katedra Historii Nowożytnej, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa

References

• AGAD, Archiwum Publiczne Potockich (APP), rkp 6.
• BJ, rkps 107.
• Akta Metryki Koronnej co ważniejsze z czasów Stefana Batorego. 1576-1586, zebrał i oprac. Adolf Pawiński, Źródła Dziejowe, t. XI, Warszawa 1882
• Archiwum Jana Zamoyskiego, t. IV: 1585-1588, wyd. Kazimierz Lepszy, Kraków 1948
• Dyjaryjusze sejmowe R. 1587. Sejm konwokacyjny i elekcyjny, wyd. August Sokołowski, Scriptores rerum polonicarum, t. XI, Kraków 1887
• Heidenstein Reinhold, De bello Moschovitico commentariorum libri VI, Cracovia 1585.
• Heidenstein Reinhold, Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594. Ksiąg XII, oprac. i wyd. Janusz Byliński i Włodzimierz Kaczorowski, Opole 2015.
• Heidenstein Reinhold, Pamiętniki o wojnie moskiewskiej, przekł. Jan Czubek, Lwów 1894.
• Volumina Legum, t. II, Petersburg 1859.
• Augustyniak Urszula, Informacja i propaganda w Polsce za Zygmunta III, Warszawa 1981.
• Barycz Henryk, Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią w. XVI – XVIII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.
• Buchwałd-Pelcowa Paulina, Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997.
• Dubas-Urwanowicz Ewa, O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576-1586, Warszawa 2013.
• Dzięgielewski Jan, Sejmy elekcyjne, elektorzy, elekcje. 1573 – 1674, Pułtusk 2003.
• Kocowski Bronisław, Heidenstein Reinhold, PSB, t. 9, Wrocław-Warszawa 1960-1961.
• Kocowski Bronisław, Trzej padewczycy. Wpływy Batorego i Zamoyskiego na działalność R. Heidensteina, Lwów 1939.
• Łempicki Stanisław, Śladem „Komentarzy” Cezara, [w:] tegoż, Renesans i humanizm w Polsce, Warszawa 1952.
• Pieńkowska Anna, Zjazdy i sejmy z okresu bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego, Pułtusk 2010.

Identifiers

Biblioteka Nauki

472420