Polskie losy biblioteki Tyszkiewiczów z Czerwonego Dworu

• Authors: Anita Romulewicz

Title variants

EN

The Polish History of the Library of Tyszkiewicz Family

Abstracts

EN

Part of the library of Benedict John Tyszkiewicz from Czerwony Dwór left the ancestral seat at the beginning of the twentieth century. In 1918 a few thousand early printed books, mainly the ones from sixteenth and seventeenth centuries, were stored in Sucha, in the manor house of the Branicki and Tarnowski families. During World War II, the collection was dispersed. In the 40’s of the twentieth century, part of it went to Krakow. Rest of the collection was divided among the other libraries in Poland, books mostly went to the Ossolineum collection in Wroclaw. Eventually Tyszkiewicz collection has been moved to the National Library in Warsaw. Currently, the collection consists of app. 3500 early printed books. In 2014 we made a query and gathered information on the presence of books from the discussed library in the Czerwony Dwór which are now kept in Poland. Apart from Warsaw, books are dispersed in several other institutions, for example in the Library of Silesia in Katowice. A few handwritten documents from the archives of the Czerwony Dwór are stored in the National Library in Warsaw. All documents were purchased at the antique auctions. Most of the surviving books are marked with a heraldic stamp of Tyszkiewicz family or ex-libris by B. J. Tyszkiewicz. The collection consists mainly of early printed books published in Latin, more rarely in German and Polish. Many of the books from the sixteenth century had been published in Krakow. These books are not thematically homogeneous. Mostly they concern the history, politics, theology, philosophy and literature.

PL

Część biblioteki Benedykta Tyszkiewicza z Czerwonego Dworu opuściła rodową siedzibę na początku XX w. Kilka tysięcy starych druków, głównie z XVI i XVII w., w 1918 r. znalazło się w Suchej, na dworze Branickich i Tarnowskich. Podczas II wojny światowej kolekcja została rozproszona. W pierwszych latach powojennych ocalały zbiór został podzielony pomiędzy biblioteki w kraju, m.in. w Krakowie i Wrocławiu. Ostatecznie biblioteka Tyszkiewiczów trafiła do Biblioteki Narodowej w Warszawie, gdzie stanowi obecnie kolekcję składającą się z około 3500 starych druków. Ponadto w Bibliotece Narodowej w Warszawie przechowywanych jest kilka rękopisów z archiwum Czerwonego Dworu. Wszystkie dokumenty pochodzą z zakupów na aukcji antyków. Większość zachowanych ksiąg oznaczona jest pieczęcią heraldyczną Tyszkiewiczów lub ekslibrisem Benedykta Jana Tyszkiewicza. Kolekcja składa się przede wszystkim ze starych druków wydanych po łacinie, rzadziej w języku niemieckim i polskim. Wiele książek z XVI w. zostało opublikowanych w Krakowie. Tematycznie nie są one jednorodne i najczęściej dotyczą historii, polityki, teologii, filozofii literatury. W 2014 r. WBP w Olsztynie podjęła kwerendę, w wyniku której uzyskano informacje na temat książek z biblioteki z Czerwonego Dworu rozproszonych w różnych miejscach na terenie Polski (woluminy z kolekcji znajdują się m.in. w Bibliotece Śląskiej w Katowicach).

Keywords

PL

Benedykt Jan Tyszkiewicz (1875-1948); Czerwony Dwór (Litwa); biblioteki prywatne; archiwa prywatne; zbiory biblioteczne; stare druki

EN

Tyszkiewicz, Benedykt Jan (1875-1948); Raudon dvaris (Lithuania); private libraries; private archives; library collections; old prints

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2016
• Issue: 10
• Pages: 183-198

Dates

published

2016

Contributors

author

Anita Romulewicz

• Dział Informacyjno-Bibliografi czny Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie

References

• Bibliografia polska Karola i Stanisława Estreicherów : dopełnienia i sprostowania do części 3. Z. 1, A-G / [red. t. S. Siess-Krzyszkowski], Kraków 1999.
• Biblioteka Narodowa w latach 1945-1956, oprac. zesp. pod red. B. Horodyskiego, Warszawa 1958.
• Bieńkowska B., Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa 2005.
• Chwalewik E., Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. I. A-M, Warszawa–Kraków 1926. Reprodukcja z 1991 r.
• Estreicher K., Estreicher S., Bibliografia polska. Cz. 3 (Obejmująca druki XV-XVIII w. w układzie abecadłowym). T. 21-34, Kraków 1906-1915, 1929, 1934-1939, 1951, 2000.
• Gomulicki J.W., „Diabeł i zboże”. Ze wspomnień o warszawskich miłośnikach i ratownikach książki w okupacji hitlerowskiej, w: Walka o dobra kultury. Warszawa 1939-1945. T. II, księga zbiorowa pod red. S. Lorenza, Warszawa 1970, s. 53-99.
• Katalog inkunabułów Biblioteki Zakładu im. Ossolińskich we Wrocławiu, na podstawie materiałów K. Piekarskiego oprac. A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław 1956.
• Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Polnica wieku XVI, z materiałów rejestracyjnych zebranych zespołowo pod kier. K. Zatheya oprac. M. Bohonos, Wrocław 1965.
• Katalog starych druków Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Cz. 3, Polonica XVII wieku, oprac. J. Rudnicka; przy współudz. J. Górki i K. Sokołowskiej-Grzeszczykowej, Warszawa 1976.
• Małysiak H., Biblioteka Branickich i Tarnowskich w Suchej, Bielsko-Biała 1986.
• Narkowicz L., Muzealnicy i kolekcjonerzy. Zbiory rodziny Tyszkiewiczów i ich rola w zaborze rosyjskim, Wrocław 2013.
• Nowicki R., Likwidacja Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Poznaniu, „Biblioteka” 2014, nr 18, s. 123-134.
• Nowicki R., Rola katowickiej Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w powojennej ochronie zbiorów bibliotecznych w Polsce, Bydgoszcz 2015.
• Nowicki R., Zabezpieczanie księgozbiorów po II wojnie światowej w Polsce, „Napis” Ser. 11 (2005), s. 277-287.
• Nowicki R., Zbiory specjalne w zbiornicach księgozbiorów zabezpieczonych. Przyczynek do odbudowy bibliotek i bibliotekarstwa polskiego, w: Zbiory specjalne w bibliotekach polskich. Problematyka badawcza i organizacyjna, pod red. A. Borysowskiej, Szczecin 2015, s. 213-227.
• Pajączkowski F., Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu w 1948 roku, Wrocław 1949.
• Paszkiewicz U., Cathalogus cathalogorum. 1 – Inwentarze i katalogi bibliotek z ziem wschodnich Rzeczypospolitej od XVI wieku do 1939 roku. Spis scalony, poprawiony i uzupełniony, Warszawa 2015.
• Szymiczek F., Akcja zabezpieczająca i rewindykacja na Śląsku, „Bibliotekarz” R. 13 (1946), nr 5, s. 118-119.
• Topolska M., Czytelnictwo książek wydanych na Litwie i Białorusi w XVI i pierwszej połowie XVII wieku (na podstawie proweniencji starodruków z polskich i zagranicznych bibliotek naukowych), „Pamiętnik Bibljoteki Kórnickiej” 1979, T. 15, s. 203-237.
• Walka o dobra kultury. Warszawa 1939-1945. T. II, księga zbiorowa pod red. S. Lorenza, Warszawa 1970.
• Woźnowski M., Sucha, „Ziemia : Dwutygodnik Krajoznawczy Ilustrowany” 1931, T. 16, nr 3, s. 44-49.
• Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce, oprac. D. Kamolowa przy współudziale T. Sieniatyckiej, Warszawa2003.

Identifiers

Biblioteka Nauki

472236