Biblioteki i bibliotekarze partyjni w województwie warszawskim w latach 1949-1954 w świetle dokumentów Komitetu Centralnego PPR oraz Warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR

• Authors: Agnieszka Chamera-Nowak

Title variants

EN

Libraries and librarians of the Polish United Workers’ Party (PUWP) agendas in Mazovia region in the years 1949-1954 in the light of the documents of Central Committee of Polish Workers’ Party and Warsaw Voivodship PUWP Committee

Abstracts

EN

The article presents situation of the libraries of municipal and local PUWP committees of Warsaw Voivodship (according to then administrative division of a country) as well as their infl uence on reading behaviour of party members. Presentation is based on different kind of documents of Central Committee of Polish Workers’ Party (kept in Central Archives of Modern Records 295/VII/84, 295/X/35) and Warsaw Voivodship PUWP Committee (kept in State Archives Documentation Personal and Remuneration, 1734). Preserved documents, which are directly connected with discussed libraries are dated from the period 1946-1954. The network of Polish Workers Party’s (PWP) libraries was created from the year 1946 onward. The library of the Central Committee of PWP was established as the fi rst one as soon as in February 1945. After the Polish United Workers’ Party (PUWP) was started PWP’s Central Committee library and local PWP’s libraries were merged into PUWP’s structures. In the year 1949 they were ascribed to the adequate levels of Centres for Party Propaganda. There were 25 such libraries operating in Warsaw Voivodship. According to preserved documents these libraries brought a rather small contribution to upgrading the readership level neither of local party activist nor of ordinary party members. It might be argued that the aversion against libraries and reading, specifi cally on the commune and district levels, derived from low readership level of the party activists could have transformed onto functioning of party and public libraries. The attitude of local party activists caused many ostensible activities of authorities in the field of reading development.

PL

Artykuł przedstawia sytuację bibliotek działających przy miejskich i powiatowych komitetach PZPR woj. warszawskiego (wg podziału administracyjnego obowiązującego w latach 1946-1954), a także wpływ działalności tych placówek na czytelnictwo członków partii. Podstawę źródłową stanowią różnego rodzaju zachowane w Archiwum Akt Nowych dokumenty Komitetu Centralnego PPR (295/VII/84, 295/X/35) oraz akta Warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR (1734) z Archiwum Państwowego Dokumentacji Osobowej i Płacowej. Zachowane dokumenty, które bezpośrednio dotyczą omawianych bibliotek, pochodzą z lat 1946-1954 r. Sieć bibliotek PPR tworzona była od 1946 r. Jako pierwsza powstała już w lutym 1945 r. biblioteka Komitetu Centralnego PPR. Po utworzeniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej biblioteka KC PPR oraz biblioteki terenowe weszły jej w struktury. W 1949 r. zostały przypisane do Ośrodków Propagandy Partyjnej poszczególnych szczebli. W woj. Warszawskim w 1949 r. działało 25 takich bibliotek. Według zachowanych dokumentów placówki te nie wpłynęły zasadniczo na podniesienie poziomu czytelnictwa ani lokalnego aktywu partyjnego, ani szeregowych działaczy. Można wnioskować, że niechęć do spraw bibliotek i czytelnictwa, szczególnie na szczeblu gmin i gromad, wynikająca z niskiego poziomu czytelnictwa działaczy partyjnych, znajdowała odzwierciedlenie w funkcjonowaniu zarówno sieci bibliotek partyjnych, jak i powszechnych. Postawa lokalnych działaczy partyjnych przekładała się na podejmowanie przez władze wielu doraźnych i pozornych działań w zakresie rozwoju czytelnictwa.

Keywords

PL

biblioteki Polskiej Partii Robotniczej 1945-1949; biblioteki PZPR 1949-1954; czytelnictwo; stalinizm; województwo warszawskie

EN

Libraries of Polish Workers Party 1945-1949; libraries of Polish United Workers’ Party 1949-1954; reading habits; Stalinism; Warsaw Voivodship

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2016
• Issue: 10
• Pages: 279-294

Dates

published

2016

Contributors

author

Agnieszka Chamera-Nowak

• Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, Katedra Książki i Historii Mediów

References

• AAN, CUWPGiK, 65,
• AAN, PPR KC, 295/VII/84
• AAN, PPR KC, 295/X/35
• APDOiP, WKW PZPR 1948-1999, 449
• Archiwum Akt Nowych, Centralny Urząd Wydawnictw Przemysłu Graficznego i Księgarstwa (CUWPGiK),
• Archiwum Akt Nowych, Polska Partia Robotnicza Komitet Centralny, 295/VII/84,
• Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej, Warszawski Komitet Wojewódzki PZPR 1948-1999, 1734/I
• Chamera-Nowak A., Książki, biblioteki i bibliotekarze na wsi polskiej w okresie stalinizmu w świetle dokumentów Centralnego Urzędu Wydawnictw, Przemysłu Graficznego i Księgarstwa, „Rocznik Bibliologiczno-Prasoznawczy” 2013, T. 5/16, s. 15-30.
• Chamera-Nowak A., Rola Rady Czytelnictwa i Książki w upowszechnianiu czytelnictwa w l. 50. XX wieku w Polsce, [w:] Książka i biblioteka w procesie komunikacji społecznej, pod red. R. Aleksandrowicz, H. Rusińskiej-Giertych, Wrocław 2015, s. 155- 172.
• Dekret z dnia 17 kwietnia 1946 r. o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi, Dz. U. R.P. 1946, nr 26, poz. 163.
• Grycz J., Problemy biblioteczne obecnej doby, „Przegląd Biblioteczny” 1946, R. 14, s. 4-24.
• Gulińska G., Biblioteki publiczne w Polsce w latach 1945-1955 - od autonomii do centralnie sterowanego obiegu książek (na przykładzie województwa kieleckiego), [w:] Książka, biblioteka, informacja: między podziałami a wspólnotą, pod red. J. Dzieniakowskiej, Kielce 2007, s. 377-390.
• Howorka B., Krajowa Rada Biblioteczna wczoraj, dzisiaj i propozycje „na jutro”, „Bibliotekarz” 2008, nr 3, s. 6-10.
• Instrukcja jak zorganizować biblioteki partyjne, [Warszawa], Biblioteka KC PPR, [b.r.w.].
• Jarosz D., Codzienna mobilizacja. O propagandzie czytelnictwa książek w Polsce stalinowskiej i trudnościach jej badania, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2011, t. 5, s. 295-306.
• Jarosz D., Polacy a stalinizm 1948-1956, Warszawa 2000.
• Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948-1956 a chłopi, Warszawa 1998.
• Jarosz D., Dni Oświaty, Książki i Prasy w systemie propagandy kulturalnej władz Polski Ludowej 1946-1956, [w:] Polska 1944/45-1989. Studia i materiały, t. 10, Warszawa 2011, s. 43-60.
• Kondek S. A., Czytelnik bez właściwości. Miejsce czytelnictwa w państwowym systemie obiegu książek w latach 1949-1955, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1996, R. 32, s. 57-86.
• Kondek S. A., Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 1948-1955, Warszawa 1999.
• Kondek S. A., Władza i wydawcy. Polityczne uwarunkowania produkcji książek w Polsce w latach 1944-1949, Warszawa 1993.
• Korczyńska-Derkacz M., Badania czytelnictwa w Polsce w latach 1945-1950. Między potrzebami czytelniczymi a oczekiwaniami władzy, [w:] Czytanie, czytelnictwo, czytelnik, red. A. Żbikowska–Migoń, przy współudziale A. Łuszpak, Wrocław 2011, s. 323-336.
• Korczyńska-Derkacz M., Państwowy Instytut Książki (1946-1949) i jego rola w rozwoju bibliologii, bibliotekarstwa i kultury książki w Polsce, Wrocław 2011.
• Lechowski P., Karta z dziejów powojennego bibliotekarstwa polskiego. Wydział Bibliotek w Ministerstwie Oświaty (luty 1945-marzec 1946), [w:] Między przeszłością a przyszłością. Książka, biblioteka, informacja naukowa - funkcje społeczne na przestrzeni wieków, pod red. M. Próchnickiej, A. Korycińskiej-Huras, Kraków 2007, s. 109-118.
• Lechowski P., Problemy i organizacja powszechnego bibliotekarstwa publicznego w Polsce w latach 1945-1951, „Roczniki Biblioteczne” 2011, R. 55, s. 91-112.
• Łuczyńska A., Wiącek H., Informator o bibliotekach w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1961.
• Machałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1918-1989, „Klio” 2013, t. 26, s. 66-70.
• Mężyński A., Bibliotekarstwo polskie w latach 1948-1956. Kłopoty historyków, „Poradnik Bibliotekarza” 1990, nr 1-3, s. 19-23.
• Muszkowski J., Rada Książki, „Przegląd Biblioteczny” 1947, z. 3-4, s. 141-155.
• Organizacja i działalność komitetów bibliotecznych, „Bibliotekarz” 1947, nr 9-10, s. 152-154.
• Orlińska T., Informacja o działalności Państwowej Rady Bibliotecznej, „Przegląd Biblioteczny” 1969, z. 4, s. ?
• Półwiecze Dekretu o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi. Refleksje i opinie bibliotekarzy, red. L. Biliński, Warszawa 1996.
• Puchalski J., Ksiądz Antoni Wincenty Kwiatkowski i jego Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (INBK) w latach 1930-1937, [w:] Losy Polaków w okresie drugiej wojny światowej, red. A. Sielicki, Krasnodar 2015, s. 60-83.
• Puchalski J., Prace Józefa Grycza nad organizacją bibliotekarstwa publicznego w latach 1945-1949. Cz. 1, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2011, t. 5, s. 53-87.
• Puchalski J., Prace Józefa Grycza nad organizacją bibliotekarstwa publicznego w latach 1945-1949. Cz. 2, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2012, t. 6, s. 79-111.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, Dz. U. 1946, Nr 28, poz.177.
• Uchwała Komitetu Ministrów do Spraw Kultury z dnia 29 lipca 1949 r. w sprawie koordynacji prac nad planem wydawniczym, Monitor Polski 1949, nr A-54, poz. 729.
• Uchwała Rady Ministrów nr 695 z dnia 24 września 1953 r. w sprawie zniesienia Komitetów bibliotecznych, Monitor Polski 1953, nr A-104, poz. 1399.
• Uchwała Rady Państwa w sprawie upowszechniania książki i czytelnictwa w Polsce, „Bibliotekarz” 1948, nr 3, s. 33-34.
• Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, Dz. U. 1950, Nr 28, poz. 255.
• Zarzębski T., Geneza, życie i nauki dekretu, „Przegląd Biblioteczny, 1986, z. 3-4, s. 282
• Żurawicki S., Biblioteka KC PPR, „Bibliotekarz” 1946, nr 5, s. 120.

Identifiers

Biblioteka Nauki

472052