Materiały samizdatu i polskiego drugiego obiegu wydawniczego w zbiorach Instytutu Badań Europy Wschodniej przy Uniwersytecie Bremeńskim i ich gromadzenie w latach 80. XX wieku

• Authors: Karina Garsztecka

Title variants

EN

Samizdat publications and uncensored publications from Poland in the archives of The Research Centre for East European Studies at the University of Bremen and their collection from the 1980s

Abstracts

EN

The article briefly describes the aims of Research Centre for Eastern Europe / Forschungsstelle Osteuropa. It was first founded in May 1982 as „The Research Centre for Independent Literature and Social Movements in Eastern Europe at the University of Bremen”. The chief reason for the establishment of the Centre was the proclamation of martial law in Poland. The original idea stemmed from the Czech dissidents, who believed that research institutes should be established to work on the countries within the Soviet sphere of influence, without putting emphasis on the nature of the party and state. The Centre began its work by collecting material on „Samizdat”, testimonies of the political opposition, religious conflicts, and artistic dissent after 1945/53. The Polish collection contains a comprehensive set of volumes of „Second Circulation“,1976-1989/90. There are textual materials: journals of trade union, and „Solidarność“ movement, books published in underground, documents and leaflets, indipendent mail, posters, and audio-visual materials. The Bremer archive owes its success thanks to the participation of emigrants. Their private collections today are particularly important, and unique in their character. Examples for cataloging and archival description are cited.

PL

Artykuł zawiera zarys historii Instytutu Badań Europy Wschodniej przy Uniwersytecie Bremeńskim i charakterystykę jego zbiorów. Placówka została założona w maju 1982 r. pod nazwą Centrum Badawcze Literatury Niezależnej i Ruchów Społecznych w Europie Wschodniej. Pomysłodawcami jej powołania byli czescy dysydenci, którzy zwracali uwagę niemieckim politykom i opinii publicznej na działalność ruchów społecznych i rozwój kultury niezależnej w krajach byłego bloku wschodniego, a przede wszyst kim – na konieczność ich badania i gromadzenia źródeł na ten temat. Instytut w Bremie łączył te dwa zadania od początku swej działalności, zbierając literaturę samizdatu i inne źródła do badań nad opozycją polityczną i kulturą niezależną w krajach tzw. demokracji ludowej. Kolekcje polskich publikacji tzw. drugiego obiegu wydawniczego z lat 1976-1989/90, wciąż kompletowane, obejmują dzisiaj druki zwarte, periodyki, pocztę niezależną, ulotki, plakaty oraz nagrania audio i audiowizualne. Zbiory te, zgromadzone m.in. dzięki aktywnej współpracy instytutu z polskimi emigrantami, obecnie są także uzupełniane materiałami, prywatnymi kolekcjami, przekazywanymi przez Polaków zamieszkałych głównie w Niemczech.

Keywords

PL

polonika w Niemczech; drugi obieg wydawniczy w PRL; samizdat; opozycja polityczna; NSZZ „Solidarność”; polska emigracja w Niemczech; lata 70.80. XX w.; Brema; archiwa emigracji

EN

Polish publications in Germany; second uncensored circulation of the independent publishing publications in the Polish People‘s Republic; samizdat; political opposition; NSZZ „Solidarność”; Polish dispora in Germany in 1970s-1980s; Bremen; the archives of the emigration

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2017
• Volume: Polonika w zbiorach obcych, tom specjalny
• Pages: 357-370

Dates

published

2017

Contributors

author

Karina Garsztecka

• Archiwum, Dział Europy Środkowo-Wschodniej, Instytut Badań Europy Wschodniej, Uniwersytet Bremeński (Forschungsstelle Osteuropa an der Universität Bremen, Archiv, Abteilung Ostmitteleuropa)

References

• Solidarność z Polską. Ruch wsparcia „Solidarności” w Niemczech, Solidarność z Polską. Ruch wsparcia „Solidarności” w Niemczech, [red. A. Zając, tł. A.B. Kulaszewski, A. Kacalska], [Berlin, 2012].
• Bremen-Gdańsk = Danzig-Brema : 20 lat partnerstwa miast = 20 Jahre Städtepartnerschaft 1976-1996, Bremen 1996.
• Danziger Erich-Brost-Preis: verliehen von der Erich-Brost-Stiftung in der Friedrich-Ebert-Stiftung an die Forschungsstelle Osteuropa an der Universität Bremen am 10. November 1999 in Berlin, Bonn 2000.
• Eckhart, F. Eigenart und Eigensinn. Alternative Kulturszene in der DDR (1980-1990), Bremen 1993.
• Forschungsstelle Osteuropa an der Universität Bremen = Instytut Badań Europa Wschodniej przy Uniwersytecie Bremeńskim, Bremen 1999.
• Hyla Ch., Polnischer Exilpublizist starb in Köln, Pressemitteilung der Gesellschaft Kontinent e.V., Bonn 15.06.1989.
• Hirsch H., Bewegungen für Demokratie und Unabhängigkeit in Polen 1976-1980, Mainz 1985.
• Samizdat. Alternative Kultur in Zentral- und Osteuropa: Die 60er bis 80er Jahre, [hg. v. W. Eichwede], Bremen 2000. Dokumentationen zur Kultur und Gesellschaft im östlichen Europa, Bd. 8.
• Das Archiv der Forschungsstelle Osteuropa. Bestände im Überblick: UdSSR/Russland, Polen, Tschechoslowakei, Ungarn und DDR, Hrsg. W. Eichwede, Stuttgart 2009. Archiv der Forschungsstelle Osteuropa. Quellen zur Zeitgeschichte und Kultur, Band 1.
• Monographien im polnischen "zweiten Umlauf". Druki zwarte w polskim "drugim obiegu". 1976 - 1989/90, bearbeitet von A. Murche-Kikut, Stuttgart 2008, (Archiv der Forschungsstelle Osteuropa. Quellen zur Zeitgeschichte und Kultur, Band 2).
• Unabhängige Periodika aus Polen 1976 - IV 1989. Bestandskatalog, Zusammengestellt und bearb. von A. Murche-Kikut, Bremen 1990.
• Unabhängige Periodika aus Polen 1976-1990. Bestandskatalog, 2. überarb. und erw. Auflage, Zusammengestellt und bearbeitet von A. Murche-Kikut, Bremen 1992.
• Kind-Kovács F., Written Here, Published There: How Underground Literature Crossed the Iron Curtain. New York, Budapest 2014.
• Von Moskau an den Rhein. Der Humanist Lew Kopelew in Nordrhein-Westfalen. Dokumentation in Text und Bild zur gleichnamigen Ausstellung, [Red. M. Klassen], Nümbrecht 2008.
• Mádlová V., Libri prohibiti – Die Bibliothek der verbotenen Bücher, [in:] Archive im Verbund: Netzwerke und Kooperationen. Frühjahrstagung der Fachgruppe 8 im Verband deutscher Archivarinnen und Archivare e.V., 13.-15. März 2013 an der Karls-Universität Prag, Tschechien, Hrsg.: J. Blecher, S. Happ, Leipzig 2014. Wissenschaftsarchive 2013, Bd. 3, s. 166-170.
• Miedema C., Vrede of Vrijheid? dilemma's, dialoog en misverstanden tussen Nederlandse en West-Duitse linkse organisaties en de Poolse oppositie in de jaren tachtig, Amsterdam, 2015.
• Novaja periodika i Samizdat na territorii Sovetskogo Sojuza : 1987-1991 : Katalog kollekcii = Neue Periodika und Samizdat auf dem Territorium der Sowjetunion, Zusammengestellt und bearb. von E. Žemkova, Bremen 1992.
• Raina P., Bliski szpieg, Warszawa 2007.
• Riechel D., Begegnunge(n) einer Städtepartnerschaft Bremen-Danzig 1976-1996. Mit Grußworten von Hans Koschnick und Tadeusz Fiszbach, Bremen 1996.
• Reisch A.A., Hot books in the Cold War : the CIA - funded secret Western book distribution program behind the Iron Curtain, Budapest, New York 2013.
• Riechers A., Hilfe für Solidarność : Zivilgesellschaftliche und staatliche Beispiele aus der Bundesrepublik Deutschland in den Jahren 1980-1982, Bonn 2006. Reihe Gesprächskreis Geschichte, 67.
• Sowiński P., Książki ze starej półki. Portret Andrzeja Chileckiego [w:] Yesterday. Studia z historii najnowszej. Księga dedykowana prof. Jerzemu Eislerowi w 65. rocznicę urodzin, komitet redakcyjny J. Olaszek [i in.], Warszawa 2017, s. 866-882.
• Sowiński P., Tajna dyplomacja. Książki emigracyjne w drodze do kraju 1956-1989, Warszawa 2016.
• Tschechischer und slowakischer Samisdat der siebziger und achtziger Jahre : Bestandskatalog, Zusammengestellt und bearbeitet von Z. Philipsová, Bremen 1994.
• Superczyńska I, Andrzej Chilecki – jego publikacje i związki z książką, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej. Praca magisterska pisana pod kierunkiem prof. dr. hab. A. Kłossowskiego, ukończona pod opieką dr hab. G. Gzelli,
• Wilkiewicz Z., Heimatloser Ausländer, Erinnerungen, Radeberg 2011.
• Libri prohibiti. Knihovna\Library, [online] <http://www.libpro.cz/> [dostęp 10.09.2017].
• Satzung der Forschungsstelle Osteuropa, [online] <https://www.forschungsstelle.uni-bremen.de/de/2/20110606110858/Statut.html> [dostęp 30.06.2017].
• I sekretarz KC PZPR Edward Gierek zakończył oficjalną wizytę w RFN, „Dziennik Bałtycki” 14.06.1976, [online] <http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/plain-content?id=41890> [dostęp 15.06.2017].
• Partnerstadt Danzig, [online] <http://www.rathaus.bremen.de/partnerstadt_danzig-2269> [dostęp 14.09.2017].
• P. Sowiński, CIA Covert Book Program: Book Programs in Poland, [online] <https://www.wilsoncenter.org/publication/cia-covert-book-program-book-programs-poland> [dostęp 06.08.2017].
• Exil-P.E.N., Sektion deutschsprachiger Länder [online] <https://www.exil-pen.de/exil-pen-zentrum> [dostęp 10.10.2017]
• Kommunikation im Untergrund. Flug- und Kleinschriften der polnischen Oppositionsbewegung 1976-1989.Erschließungsprojekt, [online] <https://www.forschungsstelle.uni-bremen.de/de/9/20121204102737/20130902093731/Kommunikation_im_Untergrund-_Flug-_und_Kleinschriften_der_polnischen_Oppositionsbewegung_1976-1989.html> [dostęp10.08.2017].
• Untergrundbriefmarken als Kommunikationsmittel der polnischen Opposition in den 1980er Jahren. Erforschung, Erschließung und Edierung, [online] <https://www.forschungsstelle.uni-bremen.de/de/9/20121204102737/20121204103200/Untergrundbriefmarken_als_Kommunikationsmittel_der_polnischen_Opposition_in_den_1980er_Jahren.html> [dostęp 10.08.2017].
• Monographien und Sammelwerke des zweiten Umlaufs in Polen / Druki zwarte w polskim drugim obiegu [online] <http://134.102.235.4:9090/aDISWeb/app;jsessionid=8403C5CC082312014E918D012EE13851> [dostęp10.10.2017].

Identifiers

Biblioteka Nauki

472251