O potrzebie dalszych badań nad polonikami bibliologicznymi w Szwecji

• Authors: Maria Juda

Title variants

EN

On the need for further research on bibliological Polonica in Sweden

Abstracts

EN

The most serious losses in Polish written heritage occurred during the Polish- -Swedish wars in the seventeenth and early eighteenth centuries. During each of the three war campaigns the Swedes plundered and took out to Sweden the Polish church (monastery, cathedral or capitular) libraries as well as secular ones, including book collections belonging to Polish kings (Sigismund II Augustus and Sigismund III Vasa). Owing to the Polish endeavors, the 1660 Peace of Oliwa contained a clause that ensured the return of the seized Polish cultural assets but it was not implemented in practice. Consequently, the Polish scholars faced the task of seeking and registering the Polish possessions kept in Swedish book collections. The measures undertaken in this area in the nineteenth, twentieth and twenty-first centuries showed the wealth, diversity and value of the books belonging to Polish written heritage but they covered only a part of it. It is therefore necessary to continue research of this kind, which will enable more thorough knowledge of different aspects of the history of book culture in Poland. They will be also a significant source for historical-bibliological, literature-science, science of science, and similar studies.

PL

Kolekcje polskiego dziedzictwa piśmienniczego najpoważniej ucierpiały w trakcie wojen polsko-szwedzkich w XVII i na początku XVIII w. Podczas każdej z trzech kampanii wojennych Szwedzi grabili i wywozili za Bałtyk polskie biblioteki kościelne (klasztorne, katedralne, kapitulne) oraz świeckie, w tym księgozbiory królów polskich (Zygmunta II Augusta i Zygmunta III Wazy). W oliwskim traktacie pokojowym z 1660 r. strona polsko-litewska zadbała o zapis zapewniający zwrot zagarniętych dóbr kultury Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ale nie znalazł on praktycznej realizacji. Przed polskimi badaczami stanęło więc zadanie poszukiwania i rejestracji poloników przechowywanych w zbiorach szwedzkich. Działania prowadzone w tym zakresie w XIX, XX i XXI w. pokazały bogactwo, różnorodność i wartość ksiąg należących do polskiego dziedzictwa piśmienniczego, ale objęły one tylko pewną jego część. Istnieje zatem potrzeba dalszych tego rodzaju badań, które pozwolą na bardziej pogłębione poznanie różnych aspektów dziejów kultury książki w Polsce. Studia te będą też istotnym wkładem do rozważań historyczno-bibliologicznych, literaturoznawczych, naukoznawczych, muzykologicznych i innych.

Keywords

PL

bibliologia; bibliologia historyczna; księgozbiory historyczne; polonika w Szwecji; rejestracja; katalog

EN

: Bibliology ,; historical bibliology; historical book collections; Polonica; book collections; Sweden; registration; catalog

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2017
• Volume: Polonika w zbiorach obcych, tom specjalny
• Pages: 309-318

Dates

published

2017

Contributors

author

Maria Juda

• Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

References

• A. L-K [Anna Lewicka-Kamińska], Uppsalski księgozbiór Mikołaja Kopernika w Polsce, „Roczniki Biblioteczne” 1975, t. 19, z. 3-4, s. 835-836.
• Anusik Z., Misja polska w Sztokholmie w latach 1789-1795, Łódź 1993.
• Barwiński E., Birkenmajer L., Łoś J., Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecji dokonanych z ramienia Akademii Umiejętności, Kraków 1914.
• Bibliografia polska…, Oprac. K. i S. Estreicherowie, t. 8-34, Kraków 1882-1951.
• Birkenmajer A., Bernik Jakub, [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 1: Abakanowicz Abdank Bruno – Beynart Wojciech, Kraków 1935, s. 465.
• Birkenmajer A., Książka O. Waldego o szwedzkich zdobyczach bibliotecznych, „Exlibris” 1924, z. 5, s. 65-78.
• Birkenmajer A., W sprawie rejestracji i katalogowania opraw zabytkowych, [w:] tegoż, Studia bibliologiczne, wybór tekstów pod red. H. Więckowskiej i A. Birkenmajer, Wrocław 1975, s. 165-180.
• Chwalewik E., Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 1-2, Warszawa 1926-1927.
• Czapliński W., Władysław IV i jego czasy, Kraków 2008.
• Czartoryski P., The Library of Copernicus, [w:] Science and history: studies in honor of Edward Rosen, ed. E. Hilfstein, P. Czartoryski, F.D. Grande, [Wrocław] 1978, s. 355-396.
• Dembowska M., Ewolucja pojęcia bibliografii narodowej od Karola Estreichera do naszych czasów, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Karola Estreichera (1827-1908). Studia i rozprawy, [red. R. Hennel], Kraków 1964, s. 98-113.
• Garwoliński T., Utracone i zachowane kościelne księgozbiory warmińskie od XVII do XX wieku, „Bibliotheca Nostra: Śląski Kwartalnik Naukowy” 2015, nr 3 (41), s. 116-135. Grabowska H., Szwedzi a Polska, czyli o rodzimych księgozbiorach w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, „Biblioteka” 2010, nr 14 (23), s. 109-118.
• Hedell K., Nowicka-Jeżowa A., Przybyszewska-Jarmińska B., Teodorowicz-Hellman E., Polonika muzyczne w Szwecji. Cztery tańce z repertuaru dworskiej kapeli Zygmunta III Wazy = Musical Polonica in Sweden. Four Dances from the repertoireof Sigismund III Vasa’s Musical Ensemble, Stockholm 2014.
• Historia Bydgoszczy do roku 1920. T. 1, red. M. Biskup, Warszawa-Poznań 1991.
• Jarzębowski L., Biblioteka Mikołaja Kopernika, Toruń 1971.
• Juda M., Teodorowicz-Hellman E., Polonika w bibliotece katedralnej w Strängnäs = The Polonica in the Library of Strängnäs Cathedral, in cooperation with R. Lundgren, Stockholm University 2011.
• Kawecka-Gryczowa A., Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury renesansowej, Wrocław 1988.
• Keferstein H., Biblioteka kapituły fromborskiej, „Rocznik Olsztyński” 1981, t. 12/13, s. 49-69.
• Kersten A., Historia Szwecji, Wrocław 1973.
• Komasara I., Jan III Sobieski - miłośnik ksiąg, Wrocław 1982.
• Komasara I., Książka na dworach Wazów w Polsce, Wrocław 1994.
• Komasara I., Próba rekonstrukcji księgozbiorów polskich Wazów, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993: Bibliologia dyscypliną integrującą, s. 161-170.
• Komasara I., Stan badań nad księgozbiorami Wazów, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1992, t. 12, s. 123-136.
• Komasara I., Zachowane egzemplarze z bibliotek polskich Wazów, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993, t. 15, s. 85-119.
• Konopczyński W., Polska a Szwecja: od pokoju oliwskiego do upadku Rzeczypospolitej (1660-1795), Warszawa 1924.
• Krigsbyte = War-booty, red. A. Grönhammar, Stockholm 2007.
• Marcinkowski P., Biblioteki wielkopolskie w XVIII wieku, „Biblioteka” 2003, nr 7 (16), s. 9-26.
• Matelski D., Straty polskich dóbr kultury w wojnach ze Szwecją w XVII i XVIII wieku oraz próby ich restytucji, „Archeion” 2003, t. 106, s. 118-134.
• Mieczkowska H., «Polonicum» - definicja pojęcia, zakres doboru materiału, zastosowanie w bibliografii, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2015, t. 9, s. 21-30.
• Mocarski Z., Książka w Toruniu do roku 1793. Zarys dziejów, [w:] Dzieje Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta, pod red. K. Tymienieckiego, Toruń 1933, s. 345-468.
• Nagielski M., Militarne kontakty polsko-szwedzkie w XVI-XVIII wieku, [w:] Orzeł i Trzy Korony: sąsiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej (XVI-XVIII w.): wystawa, Zamek Królewski w Warszawie, 8 kwietnia - 7 lipca [2002r.], red. nauk. K. Połujan, Warszawa 2003, s. 37-49.
• Nahlik S. E., Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław 1958.
• Niemojewski S., Diariusz drogi spisanej i różnych przypadków pociesznych i żałosnych prowadząc córkę Jerzego Mniszka, Marynę, Dymitrowi Iwanowiczowi w roku 1606, wyd. R. Krzywy, pod red. nauk. A. Nowickiej-Jeżowej, Warszawa 2006.
• Nowak T., Geneza agresji szwedzkiej, [w:] Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660. T. 1: Rozprawy, [kom. red. K. Lepszy i in.], Warszawa 1957, s. 83-136.
• Pamiątka rycerstwa sarmackiego i senatorów Obojga Narodów przy żałosnej śmierci Jana Karola Chodkiewicza: ze zbiorów rękopiśmiennych poloników Archiwum Narodowego Szwecji Skoklostersamlingen, wyd. D. Chemperek, pod red. nauk. A. Nowickiej-Jeżowej, Warszawa 2006.
• Pilichowski Cz., Nieznane polonika w bibliotekach szwedzkich, Gdańsk 1962.
• Pilichowski Cz., Polonika w Szwecji. Z dziejów książki polskiej w Szwecji, „Sprawozdanie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 1946, t. 13, s. 9-12.
• Pilichowski Cz., Straty bibliotek i archiwów polskich podczas szwedzkiego «potopu» 1655-1660, [w:] Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660. T. 2: Rozprawy, [kom. red. K. Lepszy i in.], Warszawa 1957, s. 451-481.
• Pilichowski Cz., Z dziejów szwedzkich zaborów bibliotek i archiwów polskich w XVII i XVIII wieku, „Rocznik Gdański” 1958-1959, 1960, t. 17-18, s. 129-132.
• Podhorodecki L., Wazowie w Polsce, Warszawa 1985.
• Polonica w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory = Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials, red. A. Nowicka-Jeżowa, E. Teodorowicz-Hellman, Stockholm 2007.
• Polonika ze zbiorów Zamku Skokloster. Katalog, oprac. M. Eder przy współpracy E. Westin-Berg, red. nauk. D. Chemperek, Warszawa 2008, s. 174-176.
• Polska siedemnastowieczna literatura okolicznościowa ze zbiorów Zamku Skokloster, wyd. i oprac. S. Baczewski, red. nauk, D. Chemperek, J.S. Gruchała, Warszawa 2009.
• Przybyszewska-Jarmińska B., Muzyczne dwory polskich Wazów, Warszawa 2007.
• Rybant S., Księgozbiór prymasa Stanisława Karnkowskiego. Źródło do badań nad kulturą umysłową dostojnika kościelnego XVI w., „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1991, t. 13: Kolekcje wyznaniowe, s. 117-130.
• Rosińska G., Krakowski księgozbiór Mikołaja Kopernika w kodeksach «Copernicana 4» i «Copernicana 6» Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, „Res Historica” 2002, z. 13, s. 105-123.
• Rożek M., Straty kulturalne i artystyczne Krakowa w okresie pierwszego najazdu szwedzkiego (1655-1657), „Biuletyn Historii Sztuki” 1974, t. 36, nr 2, s. 142-149.
• Rusiński W., Straty i zniszczenia w czasie wojny szwedzkiej (1655-1660) oraz jej skutki na obszarze Wielkopolski, [w:] Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660. T. 2: Rozprawy, Warszawa 1957, s. 261-306.
• Ryllowa L., Exteriorica. Z problemów bibliografii narodowych, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1971, t. 7, s. 161-179.
• Seredyka J., Rzeczpospolita w ostatnich latach panowania Zygmunta III Wazy (1629-1632). Zarys wewnętrznych dziejów politycznych, Opole 1978.
• Skworoda P., Wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją, Warszawa 2007.
• Sprawa smoleńska: z literatury okolicznościowej pierwszej połowy XVII wieku: ze zbiorów Archiwum Narodowego Szwecji Skoklostersamlingen, z rękopisu wyd. M.M. Kacprzak, pod red. nauk. A. Nowickiej-Jeżowej, Warszawa 2006.
• Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1998.
• Szulc A., Wilgosiewicz-Skutecka R., O poznańskich rękopisach i starych drukach w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, „Biblioteka” 2014, nr 18 (27), s. 7-32.
• Teodorowicz-Hellman E., Najnowsze badania nad polonikami w Szwecji, [w:] Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – współczesność: (studia i materiały), pod red. A. Nowickiej-Jeżowej, M. Cieńskiego, Warszawa 2008-2009, s. 503-514.
• Teodorowicz-Hellman E., Polonika w Szwecji w świetle dyskusji nad europejskim dziedzictwem kulturowym. Zbiory archiwalne i biblioteczne, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. T. 2, red. nauk. W. Walczak i K. Łopatecki, t. 2, Białystok 2010, s. 167-180.
• Teodorowicz-Hellman E., Polonika w Szwecji. Partytura tańców polskich z uroczystości koronacyjnych Zygmunta III Wazy w Uppsali oraz Polonika z Biblioteki Diecezjalnej w Västerås, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. T. 6, red. nauk. K. Walczak, K. Lopatecki, Białystok, s. 181-191.
• Teodorowicz-Hellman E., Polonika ze zbiorów bibliotecznych Carla Gustafa Wrangla jako przedmiot najnowszych badań, „Pamiętnik Literacki” 2010, t. 101, z. 2, s. 207-214.
• Teodorowicz-Hellman E. [i in.], Polonika w Zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji (Riksarkivet). Skoklostersamlingen. T. 1, pod red. nauk. A. Nowickiej-Jeżowej, Warszawa 2006.
• Teodorowicz-Hellman E., Westin Berg E., The Discovery of a Collection of Polonica at Skokloster Castle and the Process of Cataloguing the Collection/Odkrycie kolekcji poloników na zamku w Skokloster oraz prace nad skatalogowaniem zbioru, [w]: M. Eder, «The Polonica Collection» from Skokloster Castle, Stockholm 2008, s. 5-22.
• The catalogue of Book Collection of the College in Braniewo held in the University Library in Uppsala = Katalog księgozbioru Kolegium Jezuitów w Braniewie zachowanego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali. T. 1-3, extended and compl. by M. Spandowski, ed. by
• M. Spandowski, S. Szyller, Warszawa-Uppsala 2007.
• Trypućko J., Polonica vetera Upsaliensia. Catalogue des imprimés polonais ou concernent la Pologne des XVe, XVIe, XVIIe et XVIIIe siècles conservés à la Bibliothèque de l’Universitè d’Uppsala, Uppsala 1958.
• Trypućko J., Polska klosterbibliotek såsom svenska krigsbyten, [w:] Äldre svensk slavistik. Bidrag till ett symposium hållet i Uppsala 3-4 februari 1983, red. S. Gustavsson, L. Lönngren, Uppsala 1984, s. 36-47.
• A Unique Polish Collection from the Skokloster Castle Library = Unikalna kolekcja z biblioteki zamku Skokloster, ed. E. Teodorowicz-Hellman, Skokloster 2014.
• Walde O., Storhestidens litterära krigsbyten: en kulturhistorisk-bibliografisk studie. T. 1-2, Uppsala 1916-1920.
• Wendt E., Det svenska licentväsendet i Preussen (1627-1635). Akademik avhandling, Uppsala 1933.
• Wiesiołowski J., O najstarszej bibliotece poznańskich jezuitów w świetle zachowanych w Szwecji katalogów bibliotecznych, [w:] Najstarsi dawni jezuici, red. J. Wiesiołowski, „Kronika Miasta Poznania” 1997, nr 4, s. 126-134.
• Wizner H., Rzeczpospolita Wazów. T. 1: Czasy Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 2002, T. 2: Wojsko Wielkiego Księstwa Litewskiego, dyplomacja, varia, Warszawa 2004, T. 3: Sławne Państwo, Wielkie Księstwo Litewskie, Warszawa 2008.
• Zapiski Mikołaja Kopernika w drukach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej «Hosianum» w Olsztynie, pod red. ks. T. Garwolińskiego, Olsztyn 2016.
• Zathey J., Lewicka-Kamińska A, Hajdukiewicz L., Historia Biblioteki Jagiellońskiej. T. 1: 1364-1775, Kraków 1966.

Identifiers

Biblioteka Nauki

472070