Between Mentorella and Paris. Father Leon Zbyszewski‘s (1832-1907) Artistic Vision of the Cracow Resurrectionist Church

• Authors: Dagny Nestorow , Rafał Nesterow

Title variants

PL

Pomiędzy Mentorellą a Paryżem. Artystyczna wizja krakowskiego kościoła Zmartwychwstańców ojca Leona Zbyszewskiego (1832-1907)

IT

Tra Mentorella e Parigi. La visione artistica di Padre Leon Zbyszewski (1832-1907) nella Chiesa Resurrezionista di Cracovia

Abstracts

IT

L’articolo è uno studio dell’architettura e delle attrezzature della Chiesa Resurrezionista di Cracovia, che fu costruita tra il 1886 e il 1887 dalla filiale di Cracovia della congregazione, fondata nel 1885. Si trattò del secondo tempio risurrezionalista in territorio polacco, dopo la chiesa di Lviv. La visione artistica di Padre Leon Zbyszewski (1832-1907) CR ebbe un impatto fondamentale sul santuario. Con l‘aiuto di Padre W. Orpiszewski, Zbyszewski sviluppò una visione artistica per la chiesa, dove si rifece a modelli antichi e altomedievali, così come al tempio moderno in stile neostile di Saint Pierre de Montrouge a Parigi (1863-1872), costruito su progetto di Émile Vaudremer. Leon Zbyszewski, collaborando con l‘architetto e costruttore di Cracovia Wandalin Beringer, preparò un programma artistico e ideologico completo per l‘arredamento e la decorazione della chiesa, che comprese sia la capriata del tetto a vista, sia le decorazioni pittoriche e scultoree, il design della parete dell‘altare, gli altari stessi, il coro, il pulpito e persino i banchi ed i confessionali. La sintesi dell‘esperienza artistica di Padre Zbyszewski ha prodotto un tempio unico, ma modesto, che combina con successo i modelli dell‘arte antica e medievale, con un programma ideologico coerente con il carisma della congregazione.

EN

The paper is a study of the architecture and equipment of the Resurrectionist Church in Cracow, which was built between 1886 and 1887 by the Cracow house of the congregation, founded in 1885. It was the second Resurrectionist temple on Polish territory, after the Lviv church. The artistic vision of Father Leon Zbyszewski (1832-1907) CR had a fundamental impact on the temple. With the help of Father W. Orpiszewski, Zbyszewski developed an artistic vision for the church, where he referred to ancient and early medieval models, as well as the modern neostyle temple of Saint Pierre de Montrouge in Paris (1863-1872), built after a design by Émile Vaudremer. Leon Zbyszewski, collaborating with the Cracow architect and builder Wandalin Beringer, prepared a comprehensive artistic and ideological program for the church’s furnishings and decoration, including both the exposed roof truss, painting and sculpture decorations, the design of the altar partition, altars, music choir, pulpit and even pews and confessionals. The synthesis of Father Zbyszewski’s artistic experience produced a unique, yet modest, temple that successfully combined the patterns of ancient and medieval art, with an ideological program that was consistent with the congregation’s charism.

PL

W tekście omówiono architekturę i wyposażenie kościoła Zmartwychwstańców w Krakowie, który został zbudowany w latach 1886-1887 przy krakowskim domu zgromadzenia, ufundowanym w 1885 roku. Była to druga świątynia zmartwychwstańców na ziemiach polskich, po kościele we Lwowie. Fundamentalny wpływ na świątynię miała artystyczna wizja o. Leona Zbyszewskiego (1832-1907) CR. Przy pomocy o. Władysława Orpiszewskiego opracował artystyczną wizję kościoła, w której odwołał się do wzorów antycznych i wczesnośredniowiecznych, a także współczesnej neostylowej świątyni Saint Pierre de Montrouge w Paryżu (1863-1872), wzniesionej według projektu Émile’a Vaudremera. Leon Zbyszewski, współpracujący z krakowskim architektem i budowniczym Wandalinem Beringerem, opracował całościowy artystyczno-ideowy program wyposażenia i dekoracji kościoła, który obejmował zarówno otwartą więźbę dachową, dekorację malarsko-rzeźbiarską, projekt przegrody ołtarzowej, ołtarzy, chóru muzycznego, ambony, a nawet ławek i konfesjonałów. W wyniku syntezy artystycznych doświadczeń o. Zbyszewskiego powstała unikatowa, choć skromna, świątynia, w udany sposób łącząca wzory sztuki antycznej i średniowiecznej, o programie ideowym, który wpisywał się w charyzmat zgromadzenia.  

Keywords

EN

Leon Zbyszewski; Władysław Orpiszewski; Cracow architecture; Resurrectionist Church; Resurrectionists; church design

PL

Leon Zbyszewski; krakowska architektura; kościół Zmartwychwstańców w Krakowie; zmartwychwstańcy; sztuka sakralna; Władysław Orpiszewski

IT

Leon Zbyszewski; Władysław Orpiszewski; architettura di Cracovia; Chiesa Resurrezionista di Cracovia; Resurrezionisti; progettazione di chiese

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2023
• Volume: 16
• Issue: 3

Dates

published

2023

Contributors

author

Dagny Nestorow

• Instytut Sztuki Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000242668258

author

Rafał Nesterow

• Instytut Sztuki Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000286262356

References

• Bałus W., Architektura sakralna w Krakowie i Podgórzu, w: Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX, cz. 1, red. W. Bałus, E. Mikołajska, ks. J. Urban i in., Kraków 2004, s. 89-140 (Ars Vetus et Nova, t. 12).
• Betlej A., Kościół p.w. Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa oraz klasztor, seminarium i “Internat Ruski” ks. Zmartwychwstańców, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 12: Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX, red. J. K. Ostrowski, Kraków 2004, s. 103-116.
• Demetrykiewicz W., O stylach zabytków Krakowa. Rzecz objaśniona rycinami, Kraków 1891
• Dryja S., Sławiński S., Prebenda i cmentarz przy kościele świętych Piotra i Pawła na przedmieściu Garbary w Krakowie – ustalenia obszaru i przemiany przestrzenne, „Krzysztofory”, 2014, z. 32, s. 185-200.
• German F., Orpiszewski Władysław (1856-1942), w: Polski słownik biograficzny, t. 24, red. E. Rostworowski, Kraków 1979, s. 243-254.
• Hoszowski K., Jan Wels – medyk krakowski z XV wieku, jego zasługi i fundacja ubyłego kościoła św. Piotra na Garbarzach w Krakowie, Kraków 1882.
• Hylla B., Mentorella. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej. Przewodnik, Mentorella 2007.
• Iwicki J., Charyzmat zmartwychwstańców. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, t. 1: 1836-1886, tłum. J. Zagórski, współpr. J. Wahl, Katowice 1990.
• Józefa Czecha Kalendarz Krakowski na rok 1885, Kraków 1884.
• Kościoły i klasztory, Garbary, Łobzów, Nowa Wieś, oprac. autorskie P. Dettloff, D. Nestorow, R. Nestorow i in., Warszawa 2022 (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 4; Miasto Kraków, t. 14).
• Krakowski P., Styl arkadowy w architekturze dziewiętnastowiecznego Krakowa, w: Symbolae historiae artium. Studia z historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, red. J. Gadomski, Warszawa 1986, s. 457-466.
• Kwiatkowski W., Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego na stuletnią rocznicę jego założenia 1842-1942, Albano 1942.
• Leon Zbyszewski [nekrolog], „Czas”, 1907, nr 190, s. 3.
• Leszczyńska U., Orlecki Karol, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 6, red. K. Mikocka-Rachubowa, M. Biernacka, Warszawa 1998, s. 296-297.
• Micewski B., Bogdan Jański. Założyciel Zmartwychwstańców 1807-1840, Warszawa 1983, s. 210-242.
• Micewski B., Orpiszewski CR Władysław, w: Słownik polskich teologów katolickich 1918-1981, t. 6, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 534.
• Micewski B., Osobliwy i terytorialny rozwój Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, w: Zmartwychwstańcy w dziejach Kościoła i narodu, red. Z. Zieliński, Katowice 1990, s. 28-91.
• Micewski B., Zbyszewski Leon, [w:] Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 4, red. H. E. Wyczawski, Warszawa 1983, s.534-536
• Micewski B., Zmartwychwstańcy w diecezji krakowskiej, „Analecta Cracoviensia”, 24 (1992), s. 321-348.
• Mrówczyński J., Ks. Walerian Kalinka. Życie i działalność, Poznań-Warszawa-Lublin 1972, Poznań 1972.
• Mrówczyński J., Osiedlenie zmartwychwstańców w Polsce, „Vexillium Ressurrectionis”, 76 (1980), s. 1-51.
• Nibby A., Analisi storico-topografico-antiquaria della carta de’ Dintorni di Roma, vol. 3, Roma 1837.
• Osadczy W., Działalność Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego na rzecz unii Kościoła grekokatolickiego, „Roczniki Teologiczne”, 44 (1997), z. 4, s. 103-113.
• Perzyński M., Zmartwychwstańcy w Polsce, w: Zmartwychwstańcy w dziejach Kościoła i narodu, red. Z. Zieliński, Katowice 1990, s. 92-108.
• Pieradzka K., Garbary przedmieście Krakowa (1363-1587), Kraków 1931.
• Rożek M., Nie istniejące kościoły Krakowa, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 33 (1983), s. 95-120.
• Semenenko P., Listy, t. 5: Listy dotyczące fundacji na ziemiach polskich, Rzym 1988 (Studia Zmartwychwstańcze).
• Thomine A., Émile Vaudremer (1829-1914). La rigueur de l’architecture publique, Paris 2004.
• Zdybał P., Kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Krakowie. Historia i zarys problematyki artystycznej, Kraków 2012, mps pracy magisterskiej w archiwum UPJPII w Krakowie.
• Zdybał P., Wątki wschodnie w architekturze i dekoracji wnętrza kościołów Zmartwychwstańców we Lwowie i Krakowie, w: Misja bułgarska zmartwychwstańców. 150 lat w służbie Kościołowi i społeczeństwu, red. W. Misztal, W. Mleczko, Kraków 2013, s. 163-184.
• Zgórniak M., Beringer Wandalin, in: Allgemeines Künstlerlexikon, Bd. 9, Hrsg. K.G. Saur, Leipzig 1994, s. 439.

Identifiers

Biblioteka Nauki

26850605