The Church of the Resurrection in Rome as a temple of the Polish- Lithuanian Commonwealth

• Authors: Maria Nitka

Title variants

PL

Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Rzymie jako świątynia Rzeczypospolitej Obojga Narodów

IT

La Chiesa della Resurrezione a Roma come tempio del Commonwealth polacco-lituano

Abstracts

IT

Il documento esamina l’iconografia primaria dell’arredamento della Chiesa della Resurrezione a Roma, situata in via San Sebastianello 11, ricostruita grazie ai materiali d’archivio. L’interno della Chiesa dei Resurrezionisti a Roma fu consacrato il 5 novembre 1889, durante il periodo delle divisioni e della mancanza di rappresentanza della nazione polacca nella Città Eterna. Fino alla ristrutturazione del 1979, la chiesa presentava una decorazione omogenea nella tendenza alla storicizzazione, che era legata alla policromia del tipo “policromia a tappeto” (Tapisseriemalerei), catturando gli elementi più semanticamente significativi della decorazione – vetrate e dipinti storici. L’iconografia del presbiterio fa riferimento alla Resurrezione e al ruolo della Chiesa nel trasmettere questo messaggio. Sull’asse dell’abside vi era una vetrata con un’immagine di Cristo risorto, affiancata da due vetrate con rappresentazioni dell’Immacolata e di San Giuseppe, i cui culti furono promossi nella Chiesa da Papa Pio IX. Le vetrate includono anche gli stemmi di Papa Leone XIII e dei fondatori. L’altare principale: una mensa del 1775, proveniente dall’ex chiesa di San Paolo Primo Eremita dei Padri Paolini (ex tempio polacco), sopra un baldacchino a muro il cui fondatore fu Padre Władysław Czartoryski, con un’immagine della Madonna di Częstochowa. L’arco trionfale sui pilastri che incorniciano l’altare presentava le figure dipinte di San Stanislao e San Sebastiano, e in cima a questo arco santo c’era un’immagine del Velo della Veronica. Sopra gli stalli c’erano dipinti figurativi relativi al passaggio della missione nella Chiesa durante vari momenti storici: L’Ascensione di Henryk Siemiradzki (sul lato sud) e I primi voti dei Resurrezionisti e l’approvazione della Congregazione da parte di Pio IX di Józef Unierzyski, incorniciati in una cornice di legno con gli stemmi dei Papi Gregorio XVI e Pio IX. Nell’area della finestra sovrastante, c’era lo stemma del Regno di Polonia, mentre nelle campate successive della navata c’erano gli stemmi del Cardinale Mieczysław Ledóchowski e del lituano Pogoń. Dall’altra parte della navata, c’erano due dipinti figurativi di Franciszek Krudowski, che raffiguravano incontri con Cristo risorto sulla terra: Tommaso infedele e Noli me tangere. Pertanto, la parete meridionale del presbiterio e della navata centrale raffigurava la presenza di Cristo risorto sulla terra, mentre la parete settentrionale indicava la Chiesa polacca, dalla formazione dei Resurrezionisti fino ai simboli dello Stato e del primate-interrex. Il simbolismo del legame tra la Chiesa universale e la Chiesa polacca si sviluppava sulla parete del coro, divisa dall’emporio dell’organo in due ordini, in cui erano collocate delle vetrate, in quella inferiore le figure dei tre Arcangeli e della Beata Vergine Maria nella scena dell’Annunciazione, in quella superiore i Santi Casimiro e Giosafat; tutte le vetrate erano accompagnate da stemmi, sia dello Stato polacco che dei fondatori. La Chiesa della Resurrezione fondeva così l’iconografia del culto della Resurrezione di Cristo con la rappresentazione nazionale, espressa sia dai santi raffigurati che dal vasto programma araldico. L’enfasi sul culto di Cristo e sui santi della Chiesa polacca ha un riferimento al primo tempio della nazione polacca di San Stanislao, il cui patrono principale era il Santissimo Salvatore; l’immagine di San Stanislao si riferiva anche al nome di questo tempio. La presenza di San Giosafat, invece, si riferisce alla tradizione dell’ospizio unificato dei Santi Sergio e Bacco, che rappresenta la nazione rutena. L’iconografia con le immagini di San Casimiro, San Giosafat, gli stemmi dell’Aquila e di Pogoń indicano che questo era il tempio della Prima Repubblica, uno Stato sepolto, che era rappresentato a Roma dai Resurrezionisti, gli ambasciatori informali polacchi presso la capitale apostolica, che proteggevano e diffondevano anche il rito Uniate. I santi presenti nell’iconografia del tempio e l’enfasi sulla relazione tra la Chiesa polacca e la Chiesa universale si riflettevano anche nella missione apostolica dei Resurrezionisti. L’unione di Chiesa e Stato – altare e trono nel programma iconografico del tempio della Resurrezione indicava con enfasi che non ci sarebbe stata alcuna resurrezione della patria senza la Chiesa, cosa confermata anche nel programma politico e sociale della congregazione dei Resurrezionisti.

EN

The paper examines the primary iconography of the interior design of the Church of the Resurrection in Rome, located in via San Sebastianello 11, reconstructed thanks to the archival materials. The interior of the church of the Resurrectionists in Rome was consecrated on November 5th, 1889, during the time of partitions and the lack of representation of the temple of the Polish nation in the Eternal City. The church until the 1979 renovation had a homogeneous decoration in the historicizing trend, which was bound together by polychromy in the type of “carpet polychromy” (Tapisseriemalerei), capturing the most semantically significant elements of decoration – stained glass windows and historical paintings. Iconography in the chancel referred to the Resurrection and the role of the Church in delivering this message. On the axis of the apse there was a stained-glass window with an image of the Risen Christ, flanked by two stained glass windows with representations of Immaculata and St. Joseph, whose cults were promoted in the Church by Pope Pius IX. The stained-glass windows also included the coats of arms of Pope Leo XIII and the founders. The main altar: a mensa from 1775, from the former church of St. Paul the First Hermit of the Pauline Fathers (formerly the Polish temple), over a wall-mounted canopy whose founder was Father Władysław Czartoryski, with an image of Our Lady of Częstochowa. The triumphal arch on the pillars framing the altar featured painted figures of St. Stanislaus and St. Sebastian, and on top of the rainbow arch was an image of the veraicon. Above the stalls there were figural paintings relating to the handing down the mission in the Church during various historical moments: The Ascension by Henryk Siemiradzki (on the south side) and The First Vows of the Resurrectionists and the Approval of the Congregation by Pius IX by Józef Unierzyski, enframed in a wooden frame with the coats of arms of Popes Gregory XVI and Pius IX. In the window area above it, there was the coat of arms of the Kingdom of Poland, while in the successive bays of the nave there were the coats of arms of Cardinal Mieczysław Ledóchowski and the Lithuanian Pogoń. Across the nave, there were two figural paintings by Franciszek Krudowski, depicting encounters with the Risen Christ on earth: Infidel Thomas and Noli me tangere. Therefore, the southern wall of the presbytery and nave depicted the presence of the Risen Christ on earth, while the northern wall pointed to the Church of Poland, from the formation of the Resurrectionists to the symbols of the state and the primate-interrex. The symbolism of the connection between the Universal Church and the Polish Church was developed on the choir wall, divided by the organ emporium into two tiers, in which stained glass windows were placed, in the lower one were the figures of the three Archangels and the Blessed Virgin Mary in the Annunciation scene, in the upper one were Saints Casimir and Josaphat, all stained glass windows were accompanied by coats of arms, whether of the Polish State or the founders. The Church of the Resurrection thus merged the iconography of the cult of the Resurrection of Christ with national representation, which was expressed both by the depicted saints and the extensive heraldic program. The emphasis on the cult of Christ and the saints of the Polish church has a reference to the first temple of the Polish nation of St. Stanislaus, whose main patron was the Blessed Savior; the image of St. Stanislaus also referred to the name of this temple. The presence of St. Josaphat, on the other hand, refers to the tradition of the Uniate hospice of Sts. Sergius and Bacchus, representing the Ruthenian nation. The iconography with images of St. Casimir, St. Josaphat, the Eagle and Pogoń coats of arms indicated that this was the temple of the First Republic, a buried state, which was represented in Rome by the Resurrectionists, the informal Polish ambassadors to the apostolic capital, who also protected and spread the Uniate rite. The saints present in the temple’s iconography and the emphasis on the relationship between the Polish Church and the Universal Church were also reflected in the Resurrectionists’ apostolic mission. The union of Church and state – altar and throne in the iconographic program of the Resurrection temple emphatically indicated that there would be no resurrection of the homeland without the Church, which was also confirmed in the political and social program of the Resurrectionist congregation.

PL

W artykule omówiono pierwotną ikonografię wystroju kościoła pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Rzymie przy via San Sebastianello 11, zrekonstruowaną dzięki materiałom archiwalnym. Wnętrze kościoła Zmartwychwstańców w Rzymie zostało konsekrowane w 5 listopada 1889 roku w czasie zaborów i braku reprezentacji świątyni nacji polskiej w Wiecznym Mieście. Świątynia przed remontem w 1979 roku miała jednorodny wystrój w nurcie historyzującym, który spajała polichromia w typie „polichromii dywanowych” (Tapisseriemalerei), ujmująca najważniejsze semantycznie elementy dekoracji – witraże i obrazy historyczne. Ikonografia w prezbiterium odnosiła się do zmartwychwstania i roli Kościoła w niesieniu tego posłannictwa. Na osi absydy był witraż z wizerunkiem zmartwychwstałego Chrystusa, otaczały go dwa witraże z przedstawieniem Immaculaty oraz św. Józefa, których kulty w Kościele propagował papież Pius IX. W witrażach znajdowały się także herby papieża Leona XIII oraz fundatorów. Elementami ołtarza głównego były: mensa z 1775 roku, pochodząca z dawnego kościoła pw. św. Pawła Pierwszego Pustelnika oo. Paulinów (dawniej polskiej świątyni), nadprzyścienny baldachim, którego fundatorem był ks. Władysław Czartoryski, z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Na łuku triumfalnym na filarach, ujmującym ołtarz, znajdowały się malowane figury św. Stanisława i św. Sebastiana, a na szczycie łuku tęczowego wizerunek veraicon. Nad stallami zamieszczono obrazy figuralne odnoszące się do przekazywania posłannictwa w Kościele w różnych historycznie momentach: Wniebowstąpienie pędzla Henryka Siemiradzkiego (od południa) oraz Pierwsze śluby Zmartwychwstańców i Aprobata Zgromadzenia przez Piusa IX Józefa Unierzyskiego, oprawniony w drewnianą ramę z herbami papieży Grzegorza XVI i Piusa IX. Ponad nim, w strefie okien, znajdował się herb Królestwa Polskiego, w kolejnych przęsłach nawy herby: kardynała Mieczysława Ledóchowskiego oraz Litewskiej Pogoni. Po przeciwnej stronie nawy były dwa obrazy figuralne pędzla Franciszka Krudowskiego, ukazujące spotkania ze zmartwychwstałym Chrystusem na ziemi: Niewierny Tomasz i Noli me tangere. Na południowej ścianie prezbiterium i nawy przedstawiono zatem obecność zmartwychwstałego Chrystus na ziemi, na ścianie północnej zaś wskazywano na Kościół polski, począwszy od powołania zmartwychwstańców, po symbole państwa i prymasa interrexa. Symbolika łączności Kościoła powszechnego i polskiego została rozwinięta na ścianie chóru, podzielonej emporą organową na dwie kondygnacje, w których umieszczono witraże, w dolnej były to postaci trzech archaniołów oraz Najświętsza Maria Panna w scenie zwiastowania, w górnej święci Kazimierz i Jozafat, wszystkim witrażom towarzyszą herby, państwa polskiego bądź fundatorów. Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego łączył zatem ikonografię kultu zmartwychwstania Chrystusa z reprezentacją narodową, której wyrazem byli zarówno ukazani święci, jak i bogaty program heraldyczny. Ukierunkowanie na kult Chrystusa i świętych kościoła polskiego ma odniesienie do pierwszej świątyni nacji polskiej pw. św. Stanisława, której głównym patronem był Najświętszy Zbawiciel, do wezwania tej świątyni odnosił się też wizerunek św. Stanisława. Obecność św. Jozafata nawiązuje z kolei do tradycji unickiego hospicjum śś. Sergiusza i Bachusa, reprezentacji nacji ruskiej. Ikonografia z wizerunkami św. Kazimierza, św. Jozafata, herbów Orła i Pogoni wskazywała, iż była to świątynia I Rzeczypospolitej, pogrzebanego państwa, które reprezentowali w Rzymie zmartwychwstańcy, nieformalni ambasadorowie polscy przy Stolicy Apostolskiej, strzegący i rozszerzający też ryt unicki. Obecni w ikonografii świątyni święci oraz podkreślenie związku Kościoła polskiego i powszechnego miało także swe odzwierciedlenie w apostolskiej misji zmartwychwstańców. Łączność Kościoła i państwa – ołtarza i tronu – w programie ikonograficznym tej świątyni wskazywała dobitnie, że nie będzie wskrzeszenia ojczyzny bez Kościoła, co znajdowało także potwierdzenie w programie polityczno-społecznym zgromadzenia zmartwychwstańców.

Keywords

EN

Resurrectionists; Church of the Polish Nation in Rome; St. Josaphat; Resurrection iconography

PL

zmartwychwstańcy; kościół nacji polskiej w Rzymie; św. Jozafat; ikonografia zmartwychwstania

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2023
• Volume: 16
• Issue: 3

Dates

published

2023

Contributors

author

Maria Nitka

• Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

• https://orcid.org/0000000305479375

References

• Armellini M., Le Chiese di Roma dal secolo IV al XIX, ed. 2, Roma 1891.
• Iwicki J., Charyzmat zmartwychwstańców. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, t. 2: 1887-1932, tłum. W. Mleczko, J. Piątkowska-Osińska, B. Tischner, Kraków-Kielce 2007.
• Jełowicki A., Kazania o świętych polskich i o Królowej Korony Polskiej. Tudzież nauki przedślubne, mowy pogrzebowe i kazania przygodne [...], Berlin 1869.
• Kajsiewicz H., Pisma X. Hieronima Kajsiewicza ze Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, t. 3: Listy z podróży, Pamiętnik o Zgromadzeniu, Berlin-Kraków 1872, oprac. M. Szlachciak, Rzym 2009.
• Maslauskaitė-Mažylienė S., Dzieje wizerunku św. Kazimierza od XVI do XVIII wieku, tłum. K. Korzeniewska, Wilno 2013.
• Mleczko W., Nauka i świętość. Formacja kapłańska w myśli i działalności zmartwychwstańców, Kraków 2014.
• Nitka M., Biblia ilustrowana polska Leopolda Nowotnego a ikonografia historii Polski w sztuce na¬zareńskiej, „Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej”, 10 (2017), s. 50-66.
• Nitka M., Obrazy religijne o funkcji kultowej w twórczości Henryka Siemiradzkiego, „Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej”, 15 (2022), s. 8-38.
• Skrabski J., Kościół polski w Rzymie. Tożsamość i reprezentacja w perspektywie sztuki, Kraków 2021.
• Smolikowski P., Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, t. 3, Kraków 1895.
• Wehr W., Polskie pamiątki heraldyczne w Rzymie, „Materiały do Biografii, Genealogii i Heraldyki Polskiej”, 3 (1966), s. 34-68.

Identifiers

Biblioteka Nauki

26850594