Der Glaube der Lebuser und Pommerschen Stämme im 12. Jahrhundert

• Authors: Stanisław Gręś

Abstracts

EN

Pomorze Zachodnie, do którego należała Ziemia Lubuska, było centrum pogaństwa słowiańskiego. Rugia była stolica pogaństwa, a Swarożyc naczelnym bożkiem. Na podstawie przeprowadzonych wykopalisk na terenie Głogowa i okolic znamy pozostałości mieszkań ludzkich ze średniowiecza. Zachowały się skorupy i resztki żywności, kości zwierząt, a także materiał opalowy (drewno dębowe). Kapłani pogańscy sprawowali kult albo kierowali czynnościami kultowymi, strzegli też miejsc kultu. W dużych świątyniach było kilku kapłanów, a w małych świętych gajach tylko jeden. Czczenie bożka było ograniczone do terenu plemienia i zamkniętej wspólnoty. Przed wyruszeniem na podbój zanoszono prośby do bóstwa, a po zwycięstwie składano ofiary dziękczynne. Składano też opłaty na rzecz bóstwa Światowida - nawet król duński wysłał Światowidowi złoty kielich na znak swej czci. Kapłani pogańscy mieli duży wpływ na swoich władców, życie społeczne i religijne oraz na rozstrzyganie różnych spraw. Chrześcijaństwo najwcześniej przyjęto w południowej Polsce, a dopiero w XII w. na Pomorzu Zachodnim. Pogaństwo oraz zwyczaje i praktyki pogańskie istniały jednak przez wiele lat. Niszczono co było chrześcijańskie, mordowano duchownych i świeckich chrześcijan. Władcy, którzy przyjęli chrześcijaństwo, obdarowywali dobrami podwładnych, a karali śmiercią tych, którzy nie porzucili obrzędów pogańskich. Podobnie postępował Bolesław Krzywousty (1086-1138). Poganie oddawali cześć bóstwom i duchom, rzekom, drzewom przez modlitwę i składanie ofiar. Modlitwa była prośbą, a ofiara, jak pożywienie czy schronienie, dziękczynieniem za otrzymane dobro. Polskie pogaństwo rozpoczęło budowę świątyń na przełomie XI i XII w. Pomimo że Polska przyjęła chrześcijaństwo dużo wcześniej, to wpływy pogańskie w tym okresie były bardzo silne. Misjonarze, władze duchowne i świeckie w XII w. przygotowywali pogan do przyjęcia chrześcijaństwa i tępili kult starych bogów. Poganie stawiali opór szerzącej się religii chrześcijańskiej. W 1106 poganie z Pomorza napadli na Bolesława Krzywoustego (1086-1 138), który przybył na uroczystości poświęcenia kościoła na Ziemi Lubuskiej. To on przywrócił polskie panowanie nad Pomorzem i Ziemią Lubuską oraz dokonał ich chrystianizacji, utrzymując niezależność Kościoła polskiego na tych terenach. Ok. 1123 utworzono w Lubiążu biskupstwo (sufragania Poznania). Na Łysej Górze kult pogański trwał do drugiej połowy XII w. Kościół w Lubiążu powstał w 1150 r. na miejscu świątyni pogańskiej. Świątynia pogańska pod Jaworem przetrwała do 1168 r. Natomiast pogaństwo na Pomorzu Zachodnim zaginęło na skutek zwycięstwa Duńczyków w 1168 r., a świątynia Światowida została doszczętnie zniszczona, Bolesław Krzywousty narzucił chrześcijaństwo Pomorzanom. W XII w. zaczęły na Pomorzu szerzyć się herezje średniowieczne i działalność sekty bogumiłów.

PL

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish] Wierzenia plemion lubuskich i pomorskich w XII wieku Pomorze Zachodnie, do którego należała Ziemia Lubuska, było centrum pogaństwa słowiańskiego. Rugia była stolica pogaństwa, a Swarożyc naczelnym bożkiem. Na podstawie przeprowadzonych wykopalisk na terenie Głogowa i okolic znamy pozostałości mieszkań ludzkich ze średniowiecza. Zachowały się skorupy i resztki żywności, kości zwierząt, a także materiał opalowy (drewno dębowe). Kapłani pogańscy sprawowali kult albo kierowali czynnościami kultowymi, strzegli też miejsc kultu. W dużych świątyniach było kilku kapłanów, a w małych świętych gajach tylko jeden. Czczenie bożka było ograniczone do terenu plemienia i zamkniętej wspólnoty. Przed wyruszeniem na podbój zanoszono prośby do bóstwa, a po zwycięstwie składano ofiary dziękczynne. Składano też opłaty na rzecz bóstwa Światowida - nawet król duński wysłał Światowidowi złoty kielich na znak swej czci. Kapłani pogańscy mieli duży wpływ na swoich władców, życie społeczne i religijne oraz na rozstrzyganie różnych spraw. Chrześcijaństwo najwcześniej przyjęto w południowej Polsce, a dopiero w XII w. na Pomorzu Zachodnim. Pogaństwo oraz zwyczaje i praktyki pogańskie istniały jednak przez wiele lat. Niszczono co było chrześcijańskie, mordowano duchownych i świeckich chrześcijan. Władcy, którzy przyjęli chrześcijaństwo, obdarowywali dobrami podwładnych, a karali śmiercią tych, którzy nie porzucili obrzędów pogańskich. Podobnie postępował Bolesław Krzywousty (1086-1138). Poganie oddawali cześć bóstwom i duchom, rzekom, drzewom przez modlitwę i składanie ofiar. Modlitwa była prośbą, a ofiara, jak pożywienie czy schronienie, dziękczynieniem za otrzymane dobro. Polskie pogaństwo rozpoczęło budowę świątyń na przełomie XI i XII w. Pomimo że Polska przyjęła chrześcijaństwo dużo wcześniej, to wpływy pogańskie w tym okresie były bardzo silne. Misjonarze, władze duchowne i świeckie w XII w. przygotowywali pogan do przyjęcia chrześcijaństwa i tępili kult starych bogów. Poganie stawiali opór szerzącej się religii chrześcijańskiej. W 1106 poganie z Pomorza napadli na Bolesława Krzywoustego (1086-1 138), który przybył na uroczystości poświęcenia kościoła na Ziemi Lubuskiej. To on przywrócił polskie panowanie nad Pomorzem i Ziemią Lubuską oraz dokonał ich chrystianizacji, utrzymując niezależność Kościoła polskiego na tych terenach. Ok. 1123 utworzono w Lubiążu biskupstwo (sufragania Poznania). Na Łysej Górze kult pogański trwał do drugiej połowy XII w. Kościół w Lubiążu powstał w 1150 r. na miejscu świątyni pogańskiej. Świątynia pogańska pod Jaworem przetrwała do 1168 r. Natomiast pogaństwo na Pomorzu Zachodnim zaginęło na skutek zwycięstwa Duńczyków w 1168 r., a świątynia Światowida została doszczętnie zniszczona, Bolesław Krzywousty narzucił chrześcijaństwo Pomorzanom. W XII w. zaczęły na Pomorzu szerzyć się herezje średniowieczne i działalność sekty bogumiłów.

Keywords

PL

wierzenia; wiara; bóg (bogowie); kult; obrzędy religijne; plemiona lubuskie i pomorskie; ziemia lubuska (Terra Lebusana); słowianie; religia; teologia religii

EN

beliefs; faith; god (gods); cult; religious rituals; slavs; the Le(u)buzzi or „Łebuser” (Terra Lebusana); religion; theology of religion

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii
• Year: 2009
• Volume: 1
• Pages: 165-182

Dates

published

2009

Contributors

author

Stanisław Gręś

References

• Blaschke J.: Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes. Glogau 1913.
• Brückner A.: Mitologia słowiańska i polska. Warszawa 1980.
• Brückner A.: Wierzenia religijne i stosunki rodzinne. In: Początki kultury słowiańskiej. Warszawa 1912 S. 149-187.
• Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Wrocław 2000.
• Drabina J.: Wierzenia, religie, wspólnoty wyznaniowe w średniowiecznej Polsce i na Litwie i ich koegzystencja. Kraków 1994.
• Dziewulski W.: Postępy chrystianizacji i proces likwidacji pogaństwa w Polsce wczes¬nofeudalnej. Wrocław–Warszawa–Kraków 1964.
• Filipowiak W.: Słowiańskie miejsca kultowe z Trzebiatowa pow. Gryfice. „Materiały Zachodnio-Pomorskie” 3:1957 S. 75-97.
• Gieysztor A.: Mitologia Słowian. Warszawa 1982.
• Hensel W.: Polska przed tysiącem lat. Wrocław–Warszawa–Kraków 19642.
• Herrmann J.: Materielle und geistige Kultur. In: Die Slawen in Deutschland. Geschichte und Kultur der slawischen Stämme westlich von Oder und Neiße von 6. bis 12. Jahrhun¬dert. Hg. von J. Hermann. Berlin 1985.
• Historia Pomorza. T. 1 do roku 1466 [Bd. 1 bis Jahr 1466]. Część 1 [Teil 1]. Red. [Hg. von] G. Labuda. Poznań 1969.
• Kosman M.: Zmierzch Perkuna czyli ostatni poganie nad Bałtykiem. Warszawa 1981.
• Kostrzewski J.: Pradzieje Pomorza. Wrocław–Warszawa–Kraków 1966.
• Kronika Thietmara. Poznań 1953.
• Kronika wielkopolska. Warszawa 1965.
• Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w. Red. [Hg. von] J. Powiat. Warszawa 1985.
• Leciejewicz L.: Religia pogańska i początki chrześcijaństwa na Pomorzu sło¬wiańskim. In: Historia Pomorza S. 336-338.
• Leciejewicz L.: Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Euro¬py. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.
• Lodowski J.: Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI-X w). Podstawy osadnicze i gospodarcze. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980.
• Łowmiański H.: Geneza politeizmu połabskiego. „Przegląd Historyczny” 69:1978 S.1-21.
• Łowmiański H.: Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII). Warszawa 19862.
• Mazurski K. R.: Świeradów-Zdrój i okolice. Warszawa 1986.
• Miejsca centralne Polski wczesnopiastowskiej. Organizacja przestrzeni we wczesnym średnio¬wieczu jako źródło poznania systemu społeczno-gospodarczego. Red. [Hg. von] S. Moź¬dzioch. Wrocław 1999 S. 21-51.
• Miś A. L.: Przedchrześcijańska religia Rugian. „Slavia Antiqua” 38:1997 S. 105-149.
• Rehfeldt R.: Todesstrafen und Bekehrungsgeschichte. Zur Rechts- und Religions¬geschichte der germanischen Hinrichtungsgebräuche. Berlin 1942.
• Silnicki T.: Początki chrześcijaństwa i organizacji kościelnej na Pomorzu. Część 1 [Teil 1]. Chrystianizacja. „Życie i Myśl” 2:1951 Nr. 3-4 S. 298-323.
• Silnicki T.: Z dziejów Kościoła w Polsce. Studia i szkice historyczne. Warszawa 1960.
• Słowianie, Słowiańszczyzna – pojęcia i rzeczywistość dawniej i dziś. Zbiór studiów. Warszawa 2002.
• Urbańczyk S.: Wierzenia plemion prapolskich. In: Początki Państwa Polskiego. Księga tysiąclecia. T. 2 [Bd. 2]. Poznań 2002 S. 137-153.
• Weiss A.: Terytorium diecezji lubuskiej w średniowieczu. „Roczniki Teologiczno-Kano¬niczne” 20:1973 H. 4 S. 83-99.
• Weiss A.: Stan badań nad dziejami diecezji lubuskiej. „Archiwa Biblioteki i Muzea Koś¬cielne” 28:1974 S. 29-40.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2143820