Dynamika imperiów-cywilizacji

• Authors: Roman Szul

Title variants

EN

The dynamics of empires-civilizations

Abstracts

EN

The article presents the author's conception of the dynamics of empirescivilizations that shape world history. They have three dimensions: cultural, material and political, and in their development they go through life cycles, called here dynamics. It consists of the phases of emergence, expansion, crisis and decline. Empirescivilizations emerged and began to expand when five conditions were met: demographic potential, territory, spiritual energy, knowledge (including the level of technological development), and power (the efficiency of the political system). The mechanisms of expansion were the "spring effect" and the "snowball mechanism." The expansion resulted in the formation of a center-periphery system with asymmetrical political, economic, and cultural relations. The periphery either integrated with the center or emancipated itself in identity and became politically independent. Crisis and decline occurred as a result of "overgrowth" and loss of control of the periphery and competition from empires entering the expansion phase. The decline of empires-civilizations usually involved the political dimension, leaving elements of cultural and material legacy and memory. Potentially, they could become the "soil" on which new empires grow

PL

W artykule przedstawiona jest autorska koncepcja dynamiki imperiów- cywilizacji, które kształtują historię świata. Mają one trzy wymiary: kulturowy, materialny i polityczny, a w swoim rozwoju przechodzą cykle życiowe, nazwane tu dynamiką. Składają się na nią fazy: wyłaniania się, ekspansji, kryzysu i upadku. Imperia-cywilizacje wyłaniały się i zaczęły ekspandować, gdy spełnionych było pięć warunków: potencjał demograficzny, terytorium, energia duchowa, wiedza (m.in. poziom rozwoju technologii), i władza (sprawność systemu politycznego). Mechanizmami ekspansji były „efekt sprężyny” i „mechanizm kuli śnieżnej”. W wyniku ekspansji kształtował się układ centrum-peryferie z asymetrycznymi relacjami politycznymi, ekonomicznymi i kulturowymi. Peryferie albo integrowały się z centrum, albo emancypowały tożsamościowo i uniezależniały politycznie. Kryzys i upadek następowały w wyniku „przerośnięcia” i utraty kontroli nad peryferiami oraz konkurencji ze strony imperiów wchodzących w fazę ekspansji. Upadek imperiów-cywilizacji zwykle dotyczył wymiaru politycznego, pozostawiając elementy spuścizny kulturowej i materialnej oraz pamięć. Potencjalnie mogły one stać się „glebą”, na której wyrastają nowe imperia.

Keywords

PL

imperium-cywilizacja; dynamika imperiów-cywilizacji; kontakt i konflikt imperiów-cywilizacji

EN

empire-civilization; dynamics of empires-civilizations; contact and conflict of empires-civilizations.

• Publisher: Polskie Towarzystwo Geopolityczne
• Journal: Przegląd Geopolityczny
• Year: 2021
• Volume: 38
• Pages: 25-41

Dates

published

2021

Contributors

author

Roman Szul

• Uniwersytet Warszawski

References

• Białoskórski, R., Kobryński, R., Sułek, M., 2017. Potęga państw 2017. Międzynarodowy układ sil w procesie zmian, Instytut Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Brunn, S. D., 2015. Geopolitics in a topsy-turvy world: ten futuristic perspectives, European Journal of Geopolitics, 3, pp. 21-49.
• Coker, Ch., 2019. The Rise of the Civilizational State, Polity Press, Malden MA.
• Dutka, J., 2017. Strategia demograficzna w historii myśli geopolitycznej, Przegląd Geopolityczny, 19, s. 36-48.
• Dziewanowski, K., 2021. Brzemię białego człowieka. Jak zbudowano Imperium Brytyjskie. Wydawnictwo ZYSK I S-KA, Warszawa.
• Eberhardt, P., 2017. Słowiańska geopolityka, Wydawnictwo Arcana, Kraków.
• Gumilow, L., 2004. Od Rusi do Rosji, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Jiang, S., 2020. Empire and World Order, https://www.readingthechinadream.com/jiang-shigong-empireand-world-order.html (dostęp 10.08.2021)
• Huntington, S., 2006. Zderzenie cywilizacji. Muza SA, Warszawa.
• Kennedy, P., 1995. Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Koneczny, F., 1997. Prawa dziejowe, Wydawnictwo Antyk, Komorów.
• Kwiatkowski, E., 1947. Zarys dziejów gospodarczych świata, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Leśniewski, S., 2021. Wielcy władcy i ich imperia. Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa.
• Modelski, G., 1987. Long Cycles in World Politics, University of Washington Press, Seattle.
• Plebaniak, P., 2019. Wojna jako nieporozumienie koncepcyjne. Rozważania o rozliczalności, maskowaniu oddziaływania i asabijja, Przegląd Geopolityczny, 27, s. 9-31.
• Roux, G., 2007. Mezopotamia, Dialog, Warszawa.
• Schmidt, P., 2017. Koncepcje tłumaczące występowanie i powtarzalność zamachów stanu, Przegląd Geopolityczny, 22, s. 107-116.
• Sykulski, L., 2019. Aleksander Dugin. Myśl geopolityczna, Towarzystwo Naukowe Wschodnioznawców.
• Wasilewska-Zembrzuska, K., 2006. Historia jako podstawa filozofii społecznej Ibn Chalduna, http://www.katedra.uksw.edu.pl/awicenna/ibn_chaldun_historia.p df (dostęp: 12.07.2021).
• Wilczyński, P. L., 2020. O duchu narodów - biblijne wskazania dotyczące budowy siły narodowej, Przegląd Geopolityczny, 31, s. 35-57.
• Wilczyński, W., 2007. Leksykon wiedzy geograficznej, Jedność, Kielce.
• Дугин, A., 2021. Бегство из Афганистана: конец Америки https://www.geopolitica.ru/directives/begstvo-iz-afganistanakonec-ameriki (dostęp 4.09.2021).
• Янов, A., 2006. Сколько на земле цивилизаций? РОССИЯ в глобальной политике Nr 5/ 2006 https://globalaffairs.ru/articles/skolko-nazemle-czivilizaczij/ (dostęp: 10.08.2021).

Identifiers

Biblioteka Nauki

21151001