Fizyczne i mentalne bariery polsko-rosyjskiego pogranicza

• Authors: Péter Balogh

Title variants

EN

Physical and mental barriers in the Polish-Russian borderland

Abstracts

PL

Celem artykułu jest wyjaśnienie procesów zachodzących na polsko-rosyjskim pograniczu w kontekście polityki zagranicznej Rosji i Unii Europejskiej (UE). Podstawowym założeniem jest to, że stosunki dwustronne pomiędzy Rosją z jedne strony, a Polską i UE z drugiej, nie powinny być rozpatrywane bez uwzględnienia społeczności, na których sytuację wpływ wywiera jakość relacji międzynarodowych. Dlatego też problemy tych społeczności i sytuacja na pograniczu muszą być zestawiane z polityką, której kierunki ustalane są w Moskwie, Warszawie, Brukseli i innych stolicach. Pierwsze pytanie badawcze brzmi zatem: Jak polityka zagraniczna Rosji, Polski i UE wpływa na życie społeczności zamieszkujących pogranicze rosyjsko-polskie? Ze względu na stopniowe otwieranie granic dla ruchu, studia nad granicami obejmują ostatnio także niefizyczne aspekty stosunków transgranicznych, w tym granice mentalne. Stąd też sformułowane zostało drugie pytanie: Jakie bariery mentalne istnieją na pograniczu rosyjsko-polskim i czy można je przynajmniej częściowo pokonać? W badaniach wykorzystano zarówno dokumenty polityczne jak i opracowania akademickie. Analiza aspektów mentalno-kulturowych oparta jest na wynikach badań socjologicznych. Artykuł rozpoczyna się od uwag dotyczących historii polsko-rosyjskiego sąsiedztwa do 1991 roku, poprzedzonych przeglądem najnowszych badań nad granicami. W dalszej kolejności ukazane zostały zmiany w polityce zagranicznej zainteresowanych podmiotów, po czym następuje analiza wpływu czynników politycznych na życie przygranicznych społeczności lokalnych, z uwzględnieniem zarówno aspektów fizycznych jak i niefizycznych.

EN

The purpose of this article is to explain the processes taking place in the PolishRussian borderland in the context of Russian and European Union (EU) foreign policy. The basic premise is that bilateral relations between Russia on the one hand, and Poland and the EU on the other, should not be considered without taking into account the communities whose situation is affected by the quality of international relations. Therefore, the problems of these communities and the situation on the border must be juxtaposed with the policies whose directions are set in Moscow, Warsaw, Brussels and other capitals. The first research question is therefore: How do the foreign policies of Russia, Poland and the EU affect the lives of local communities in the Russian-Polish borderland? Due to the gradual opening of borders for movement, border studies have recently also included non-physical aspects of cross-border relations, including mental ones. Hence, a second question was formulated: what mental barriers exist in the Russian-Polish borderland and can they be at least partially overcome? The analysis of the mental and cultural aspects is based on the results of sociological studies. The article begins with remarks on the history of the Polish-Russian neighborhood up to 1991, preceded by an overview of recent border studies. It then shows the changes in the foreign policy of the stakeholders, followed by an analysis of the impact of political factors on the life of local border communities, taking into account both physical and non-physical aspects.

Keywords

EN

borderland; international relations; Königsberg district; mental barriers; national stereotypes; Poland; political borders; Russia

PL

bariery mentalne; granice polityczne; okręg królewiecki; pogranicze; Polska; Rosja; stereotypy narodowe; stosunki międzynarodowe

• Publisher: Polskie Towarzystwo Geopolityczne
• Journal: Przegląd Geopolityczny
• Year: 2022
• Volume: 42
• Pages: 67-88

Dates

published

2022

Contributors

author

Péter Balogh

• Eötvös Loránd University, Budapeszt - Instytut Studiów Regionalnych w Pécs

References

• Augelli, J.P., 1980. Nationalization of Dominican borderlands. Geographical Review 70 (1): 19-35.
• Averre, D., 2009. Competing Rationalities: Russia, the EU and the 'Shared Neighbourhood'. Europe-Asia Studies 61 (10): 1689-1713.
• Balogh, P., 2014. The Polish-Russian borderland: from physical towards mental borders? In: M.Bufon, J.Minghi, A.Paasi (eds.), The New European Frontiers: Social and Spatial (Re)Integration Issues in Multicultural and Border Regions, Cambridge Scholar Publishing, Newcastle upon Tyne, pp. 89-109.
• Bassin, M., 2003. Classical Eurasianism and the geopolitics of Russian identity. Ab Imperio 4 (2): 257-267.
• Baziur, G., 2016. „Po katastrofie smoleńskiej”: polsko-rosyjska wojna informacyjna a geopolityka Federacji Rosyjskiej wobec Polski w latach 2010-2015, Przegląd Geopolityczny, 15, s. 135-152.
• Bernstein, R., 2005. After Centuries of Enemity, Relations Between Poland and Russia Are as Bad as Ever. The New York Times, July 3.
• Bornewasser, M., ed., 2009. Grenzüberschreitende polizeiliche Kooperation nach der EU-Ost-Erweiterung. Frankfurt: Verlagfür Polizeiwissenschaft.
• Bukowski, P., 2019. Obwód Kaliningradzki w polityce Federacji Rosyjskiej, Przegląd Geopolityczny, 28, s. 105-121.
• Buras, P., 2008. Poland: Strong interests, less strident tone. W: Prospects for a new EU-Russia Agreement, ed. by Piotr Buras, Fraser Cameron, Cornelius Ochmann and Andrei Zagorski, Nr. 8 July: 5-6, Gütersloh: Bertelsmann Stiftung.
• CBOS. 2008. Pamięć o zbrodni katyńskiej i ocena jej znaczenia dla stosunków polsko-rosyjskich. Komunikat z badań. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
• CBOS. 2009. Ocena stosunków Polski z Rosją, Ukrainą i Niemcami. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
• CBOS. 2011. Opinie o stosunkach polsko-rosyjskich po katastrofie smoleńskiej i działaniach mających wyjaśnić jej przyczyny. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
• CBOS. 2022. Stosunek do innych narodów. Komunikat z badań nr 21. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
• Chandler, A.M. , 1998. Institutions of isolation: border controls in the Soviet Union and its successor states, 1917-1993. Montréal: McGill-Queen's University Press.
• Davies, N., 2001. Heart of Europe: The past in Poland's present. 2nd edn, New York: Oxford University Press.
• Donnan, H., 2010. Cold War along the Emerald Curtain: rural boundaries in a contested border zone. Social Anthropology 18 (3): 253-266.
• Eberhardt, P., 2018. Granice polityczne Polski i jej sąsiadów w XX wieku - wybrane zagadnienia, Polskie Towarzystwo Geopolityczne, Kraków.
• Fantini, M., 2007. The economic relationship between Russia and the EU: History and prospects. W: Russia and Europe in the twenty-first century: An uneasy partnership, ed. Jackie Gower and Graham Timmins, 247- 266. London and New York: Anthem Press.
• Gasparishvili, A., Smolentseva, A., Tumanov, S., 2009. Russia in Europe: Changing identities in a changing world. W: European society or European societies: A view from Russia, ed. Valery A. Mansurov, 18- 20. Moscow and Lisbon: Russian Society of Sociologists.
• Gielis, R., 2009. Borders Make the Difference: Migrant Transnationalism as a Border Experience. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie 100 (5): 598-609.
• Harding, L., 2009. Fury as Russia presents 'evidence' Poland sided with Nazis before war. The Guardian, September 1. http://www.guardian.co.uk/world/2009/sep/01/russia-polandnazis-secret-documents.
• Harding, L., 2013. Latvia: Russia's playground for business, politics - and crime. The Guardian, January 23. http://www.guardian.co.uk/world/2013/jan/23/latvia-russianplayground?INTCMP=SRCH.
• Houtum, H. van, 1999. Internationalisation and Mental Borders. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie 90 (3): 329-335.
• Kawczyńska-Butrym, Z., 2001. Handel na pograniczu z Obwodem Kaliningradzkim: Wartość czy zagrożenie - opinie młodzieży. W: Transgraniczność w perspektywie socjologicznej, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 341-355. Zielona Góra.
• Krickus, R.J., 2002. The Kaliningrad Question. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers.
• Leonard, M., Popescu, N., 2007. A Power Audit of EU-Russia Relations. London: European Council on Foreign Relations.
• Levy, C.J., 2010. Russia and Poland: A Blood Feud Rooted Deep in the Past. The New York Times, April 17. http://www.nytimes.com/2010/04/18/weekinreview/18levy.htm l.
• Lo, B., 2002. Russian Foreign Policy in the Post-Soviet Era: reality, illusion and mythmaking. Basingstoke/New York: Palgrave Macmillan.
• Lundén, T., 2004. On the Boundary: About humans at the end of territory. Huddinge: Södertörns högskola.
• Müntel, G., 2003. Kaliningrads Wegaus der Isolation? Eine Analyse des Transit kompromisses zwischen der EU und Russland. Osteuropa 53 (2-3): 249-261.
• Newman, D., 2006. The lines that continue to separate us: borders in our 'borderless' world. Progress in Human Geography 30 (2): 143-161.
• Niemeier, M., 2010. Nach dem Vertrag von Lissabon: Die polizeiliche Zusammenarbeit in der EU. Berlin/Heidelberg: Springer.
• Paasi, A., Prokkola, E.-K., 2008. Territorial Dynamics, Cross-border Work and Everyday Life in the Finnish-Swedish Border Area. Space and Polity 12 (1): 13-29.
• Pop, V., 2009. Russia does not rule out future NATO membership. EU Observer, April 1. http://euobserver.com/13/27890.
• Ruf, C., Sundermeyer, O., 2009. In der NPD: Reisen in die National Befreite Zone. München: C.H. Beck.
• Sakson, A., 2001. Pogranicze polsko-rosyjskie w świadomości społecznej. W: Transgraniczność w perspektywie socjologicznej: Kontynuacje i wyzwania, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 31-42. Zielona Góra.
• Salminen, M.-M., Moshes, A., 2009. Practise what you preach: The prospects for visa freedom in Russia-EU relations. Helsinki: The Finnish Institute of International Affairs.
• Salzborn, S., 2007. The German Myth of a Victim Nation: (Re-)presenting Germans as Victims in the New Debate on their Flight and Expulsion from Eastern Europe. German Monitor 67: 87-104.
• Sherlock, Th., 2011. Confronting the Stalinist Past: The Politics of Memory in Russia. The Washington Quarterly 34 (2): 93-109.
• Silayev, N., 2010. How to Make Peace with Neighbors: Russia's New Course or A Brief Retreat? Russia in Global Affairs, July 7. http://eng.globalaffairs.ru/number/How_to_Make_Peace_with_Nei ghbors-14894.
• Skaldenland.net. 2013. “Startseite Ostpreußen.“ Last accessed: June 11, 2013. http://skaldenland.net/.
• Splidsboel-Hansen, F., 2002. Past and Future Meet: Aleksandr Gorchakov and Russian Foreign Policy. Europe-Asia Studies 54 (3): 377-396.
• Staalesen, A., 2011. Kaliningrad gets visa-freetraveling. Barents Observer, February 24. http://www.barentsobserver.com/kaliningrad-getsvisa-free-traveling.4889533-16149.html.
• Stokłosa, K., 2003. Grenzstädte in Ostmitteleuropa: Guben und Gubin 1945 bis 1995. Berlin: Berliner Wissenschafts-Verlag.
• Strüver, A., 2005. Spheres of transnationalism within the European Union: On open doors, thresholds and draw bridges along the Dutch-German border. Journal of Ethnic and Migration Studies 31 (2): 323-343.
• Suslov, M., 2012. Geographical Metanarratives in Russia and the European East: Contemporary Pan-Slavism. Eurasian Geography and Economics 53 (5): 575-595.
• Sykulski, L., 2019. Russian geopolitical doctrine of “Velikiy Limitrof ”, European Journal of Geopolitics, 7, pp. 67-79.
• Szul, R., 2002. Pogranicza a polityka zagraniczna: Komentarz. W: Polskie pogranicza a polityka zagraniczna u progu XXI wieku, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 381-391. Warszawa.
• Trubalska, J., 2017. Wielowymiarowe zarządzanie granicami zewnętrznymi Unii Europejskiej, Przegląd Geopolityczny, 19, s. 104-113.
• Tucker, J., 2010. Polish Public Opinion Toward Russia in the Aftermath of Smolensk. PONARS Eurasia Policy Memo No. 111, New York University.
• Tumanov, S., Gasparishvili, A., Romanova, E., 2011. Russia-EU Relations, or How the Russians Really View the EU. Journal of Communist Studies and Transition Politics 27 (1): 120-141.
• Wellmann, Ch., 2003. Recognising Borders: Coping with Historically Contested Territory. In: The Kaliningrad Challenge: Options and Recommendations, edited by Hanne-Margret Birckenbach and Christian Wellmann, 273-279. Münster: Lit Verlag.
• Wendt, J. A., 2019. Geopolityczne uwarunkowania przenikalności granic i dyfuzji idei w Europie Środkowej, Przegląd Geopolityczny, 28, s. 31- 48.
• Wiegrefe, K., 2010. Historischer Ballast. Der Spiegel, May 22. http://www.spiegel.de/spiegel/print/d70569479.html.
• Wilczyński, P.L., 2017a. Problematyka bezpieczeństwa we współczesnym dyskursie eksperckim w Polsce, Przegląd Geopolityczny, 21, s. 48- 66.
• Wilczyński, P.L., 2017b. Miejsca potencjalnych konfliktów etnicznych w Europie, Przegląd Geopolityczny, 20, s. 28-52.
• Wilczyński, W.J., 2014. Geografia i metageografia ziem dawnej Sarmacji, Przegląd Geopolityczny, 9, s. 9-30.
• Wilczyński, W.J., 2017. Rewolucja bolszewicka w perspektywie geopolitycznej. Część pierwsza: Siedem lat w carskiej armii, Przegląd Geopolityczny, 22, s. 158-178.
• Wilczyński, W.J., 2018a. Odzyskanie niepodległości przez Polskę w perspektywie geopolitycznej. Część I: Ofiara Kresów na ołtarzu niepodległości Ojczyzny, Przegląd Geopolityczny, 24, s. 153-165; dokończenie: Przegląd Geopolityczny 25, s. 172-184.
• Wilczyński, W.J., 2018b. Odzyskanie niepodległości w perspektywie geopolitycznej. Część II: Bilans zaborów i reakcja mocarstw ościennych, Przegląd Geopolityczny, 26, s. 155-183.
• Wojnowski, E., 1999. Granica polsko-kaliningradzka 1944-1997” W: Pogranicze z Niemcami a inne pogranicza Polski, Z. Kurcz (red.), 247-271. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Wojnowski, E., 2001. Die Zusammenarbeiten der Grenze zwischen Polen und dem Kaliningrader Gebiet. In: Grenzen im Ostblock und ihre Überwindung, ed. by Helga Schultz, 201-215. Berlin: Berliner Wissenschafts Verlag.
• Wolffsen, P., Sergounin, A., 2004. Kaliningrad: A Russian exclave or 'pilot region'? Nizhny Novgorod: Nizhny Novgorod State Linguistic University Press.
• Zalewski, K.M., 2009. Erika Steinbach, a representative of an influential interest group in German politics. CeWeekly, February 25. http://www.osw.waw.pl/en/publikacje/ceweekly/2009-02- 25/erika-steinbachrepresentative-influential-interest-groupgerman-poli.
• Zielińska-Szczepkowska, J., Zabielska, I., 2016. Mały ruch graniczny z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej a rozwój turystyki zakupowej, Ekonomiczne Problemy Turystyki, 3(35): 349-362.
• Żęgota, K., 2020. Miejsce Obwodu Kaliningradzkiego i Morza Bałtyckiego w wybranych rosyjskich dokumentach strategicznych, Przegląd Geopolityczny, 31, s. 23-34.
• Żukowski, A., 2002. Pogranicze północno-wschodnie Polski a polska polityka zagraniczna. W: Polskie pogranicza a polityka zagraniczna u progu XXI wieku , Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 323- 345. Warszawa: PISM.
• Żukowski, A., Chełminiak, M., 2010. European Union enlargement and the new peripheral regions: Political, economic and social aspects and related issues - A case of Warmia and Mazury region. Lex Localis 8 (4): 353-367.

Identifiers

Biblioteka Nauki

21151048