Ostoja tradycjonalizmu w procesie modernizacji

• Authors: Zbigniew Rykiel

Title variants

EN

The mainstay of traditionalism in the modernisation process

Abstracts

EN

The subject of this article is the village understood both as a settlement and an extra-urban area, but primarily as a rural collectivity and, especially, the village community. The village understood in this way has traditionally been considered a mainstay of traditionalism. The latter is basically derived from pre-modern societies dominated by the culture of the past. The village was traditionally considered as an agricultural space and a mainstay of Polish traditions, related to the peasant ethos of pre-literate local communities. This resulted from the practices and ideologies that make up rural traditionalism, assuming the transmission of social norms through “socialization through life”. Early modernisation of the village was associated with the opening of horizontal and vertical mobility channels and limiting consciousness isolation. Due to the development of education and the progress of the literacy process, the process of peasants' entering the nation began by transforming the peasant into a citizen rather than a parishioner. The late modernisation of the village was the result of its urbanisation and industrialisation, and was associated with the replacement of rural rationality with urban rationality, while the mechanisation of agriculture resulted in the transformation of the peasant estate into the farmer's social and professional position. In the second half of the twentieth century, the village was reached by exogenous mass culture. The process of the late modernisation of the village is based on its depreciation. One result of globalisation is the de-traditionalisation of the village, within which the mediated tradition appears. The spread of the internet was the turning point. Cultural homogenisation is progressing, local specificity is disappearing by adapting it to the national culture in its modernisation version, identified with the urban one. In this context, nostalgia appears for the old good times when life was simpler. At present, one can notice only relics of peasant traditionalism in the Polish post-war national culture, in which many features of the peasant ethos function as a “peasant filter”.

Keywords

EN

village; tradition; traditionalism; ethos; modernisation; mediated tradition; relict; peasant; filter

PL

wieś; tradycja; tradycjonalizm; etos; modernizacja; mediatyzacja; relikt; chłopski; filtr

• Publisher: Stowarzyszenie Naukowe Przestrzeń Społeczna i Środowisko
• Journal: Przestrzeń Społeczna
• Year: 2020
• Volume: 1
• Issue: 1/2020 (19)
• Pages: 89-109

Dates

published

2020

Contributors

author

Zbigniew Rykiel

• Stowarzyszenie Naukowe Przestrzeń Społeczna i Środowisko

References

• Angutek D., 2013: Kulturowe wymiary krajobrazu. Antropologiczne studium recepcji przyrody na prowincji: od teorii do empirii. Poznań: Bogucki.
• Bauman Z., 2007: Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Best S., 1989: The commodification of reality and the reality of commodification: Jean
• Baudrillard an postmodernism. “Current Perspectives in Social Theory”, 19, 23-51.
• Bukraba-Rylska I., 2000: Kultura w społeczności lokalnej – podmiotowość odzyskana? Warszawa: IRWiR PAN.
• Bystroń J. S., 1947: Kultura ludowa. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski.
• Chałasiński J., 1968: Kultura i naród. Warszawa: PWN.
• Gorlach K., 1995: Chłopi, rolnicy, przedsiębiorcy. „Kłopotliwa klasa” w Polsce postkomunistycznej. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Gorlach K. 2001: Świat na progu domu. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Gorlach K., 2004: Socjologia obszarów wiejskich. Warszawa: Scholar.
• Halamska M., 2012: Rolnictwo a struktura społeczna wsi; w: A. Kolasa-Nowak,
• W. Misztal (red.): Społeczne światy wartości. Księga pamiątkowa z okazji 70. Jubileuszu Prof. dr. hab. Józefa Styka. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 223-230.
• Hayek F., 1998: Indywidualizm i porządek ekonomiczny. Kraków: Znak.
• Jagiełło-Łysiowa E., 1969: Zawód rolnika w świadomości społecznej dwóch pokoleń wsi. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Kajdanek K., 2012: Suburbanizacja po polsku. Kraków: Nomos.
• Kaleta A., 1992: Podstawowe założenia odnowy obszarów wiejskich Europy; w: M. Wieruszewska: Odnowa wsi. Między mitem a nadzieją. Warszawa: Wyd. PAN.
• Kaleta A., 2012: Pozytywistyczne teorie rozwoju obszarów wiejskich; w: A. Kolasa-Nowak,
• Kempny M., 2004: Lokalność dziś – co można i co warto badać?; w: J. Kurczewska (red.): Oblicza lokalności: tradycja i współczesność. Warszawa: IFiS PAN.
• Klekotko M., Gorlach K., 2011: Miejsce, globalność, lokalizacja. Przyczynek do problematy ki socjologii wsi (i nie tylko) w społeczeństwie ponowoczesnym; w: H. Podedworna,
• A. Pilichowski (red.): Obszary wiejskie w Polsce. Różnorodność i procesy różnicowania. Warszawa: IFiS PAN.
• Klekotko M., Gorlach K., 2013: Trójkąt niebermudzki: sceny, sieci i ruchy społeczne w rozwoju obszarów nie tylko wiejskich. „Folia Sociologica”, 44, 25-38.
• Knapik W., 2011: Tradycje jako element tożsamości kulturowej wiejskich społeczności lokalnych; w: J. Syk, M. Dziekanowska (red.): Tradycja w kontekstach społecznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 249-258.
• Kocik L., 2000: Między przyrodą, zagrodą i społeczeństwem. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Mariański J., 1983-4: Badania nad religijnością ludową w środowisku wiejskim. Stan i perspektywy. „Roczniki Socjologii Wsi”, 20, 149-160.
• Mielicka-Pawłowska H., 2015: Sakralizacja tradycji kulturowej; w: J. Styk. M. Dziekanowska (red.): Kategoria etosu w badaniach nad społeczeństwem. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 37-50.
• Parsons T., 1971: The system of modern societies. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
• Pawłowska K., 1996: Idea swojskości w urbanistyce i architekturze miejskiej. Kraków: Politechnika Krakowska, Seria Architektura, Monografia 203.
• Podedworna H., 2011: Elementy tradycji życia codziennego wsi w procesie urynkowienia; w: J. Syk, M. Dziekanowska (red.): Tradycja w kontekstach społecznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 301-309.
• Podedworna H., 2015: Etos chłopski dziś: atak i obrona; w: J. Styk. M. Dziekanowska (red.): Kategoria etosu w badaniach nad społeczeństwem. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 103-111.
• Rykiel Z., 1999: Przemiany struktury społeczno-przestrzennej miasta polskiego a świado mość terytorialna jego mieszkańców. Wrocław: Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Prace Geograficzne, 170.
• Rykiel Z., 2006: Podstawy geografii politycznej. Warszawa: PWE.
• Rykiel Z., 2011: Tradycja i nowoczesność jako kapitał i kultura czasu; w: J. Styk, M. Dziekanowska (red.): Tradycja w kontekstach społecznych. Lublin 2011: Wydawnictwo UMCS; 27-38.
• Sowell T., 1980: Knowledge and Decisions. New York: Basic Books.
• Styk J., 1993: Chłopski świat wartości. Studium socjologiczne. Włocławek: Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników.
• Styk J., 1995: Światopogląd i religijna tożsamość społeczno-kulturowa mieszkańców wsi; w: J. Turowski (red.): Socjologia wsi i rolnictwa. Lublin: Wydawnictwo UMSC; 217231.
• Styk J., 2009: Dynamika waloryzacji tradycji lokalnych. Konferencja pt. Tradycja w procesie przemian. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Baranów Sandomierski, 17-19.05. 2009.
• Styk J., 2011: Tradycja w chłopskim świecie wartości; w: J. Styk, M. Dziekanowska (red.): Tradycja w kontekstach społecznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 225234.
• Styk J., 2015: Chłopskie kryteria i mechanizmy waloryzacji rzeczywistości społeczno-kulturowej; w: J. Styk, M. Dziekanowska (red.): Kategoria etosu w badaniach nad społeczeństwem. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 113-121.
• Szczecińska-Musielak E., 2009: Odtwarzanie tradycji na Warmii i Mazurach. Konferencja pt. Tradycja w procesie przemian. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Baranów Sandomierski, 17-19.05.2009.
• Szpyt M., 2012: Główne kierunki badań socjologicznych nad polską wsią po 1989 r. Podkarpacie na tle kraju. „Rzeszowskie Studia Socjologiczne”, 1/2012, 171-195.
• Thomas W. I., Znaniecki F., 1976: Chłop polski w Europie i Ameryce. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Thomson L., 2006: Media i nowoczesność. Społeczna teoria mediów. Kraków: Nomos.
• Tuziak B., 2014: Autorytet władz gminnych a rozwój społeczności lokalnych. Studium socjologiczne. Warszawa: Scholar.
• Wasilewski J., 1986: Społeczeństwo polskie, społeczeństwo chłopskie. „Studia Socjologiczne”, 3 (102), 39-56.
• Wierzbicki Z., 1979: Tradycyjna religijność ludowa. „Roczniki Nauk Społecznych”, 7, 113-176.
• Wirth L., 1938: Urbanism as a way of life. “American Journal of Sociology”, 44, 1-24.
• Wnuk-Lipiński E., 2004: Świat międzyepoki. Globalizacja, demokracja, państwo narodowe. Kraków: Znak.
• Woźniak A., 2017: Współczesna wieś polska – między tradycją rodzinną a tradycja zmediatyzowaną?; w: M. Dziekanowska, M. Wójcicka: Współczesne konteksty tożsamości społeczno-kulturowych. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 41-58.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1944070