Послание Старца Филофея к Великому Князю Василию: поли- тический манифест или религиозно-символический дискурс?

• Authors: Józef Kuffel
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł w pierwotnej, skróconej wersji został wygłoszony jako referat w kwietniu 2003 r.w Pskowie na międzynarodowej konferencji na temat „Moskwa – Trzeci Rzym”, zorganizowanejw ramach obchodów 700-lecia staroruskiego grodu.W analizowanym zabytku, napisanym w pierwszej ćwierci XVI wieku, przedstawionozintegrowany, średniowieczny światopogląd, w którym religia stanowi najważniejsze kryteriumw życiu społeczno-państwowym oraz osobistym. Jest to kontynuacja bizantyńskiejtradycji, w której religijność miała przede wszystkim charakter wewnętrznego, wspólnotowego(soborowego) i osobistego doświadczenia, wyrażonego głównie w literaturze patrystyczneji prawosławnej liturgii. Doświadczenie to najkrócej można scharakteryzować jako żywei nieustanne doznawanie wszechobecności Boga w świecie. Najpełniej owo tajemnicze doznaniezostało opisane w hezychazmie – najważniejszym kierunku bizantyńskiej teologiimistycznej – jako oglądanie energii Bożych w świecie i realne odczuwanie obecności ŚwiętejTrójcy na ziemi, stanowiących zasadę życia duchowego prawosławia. Na głęboko hezychastycznejświadomości przenikającego wszystko „Niestworzonego Światła” opiera się realizmsymboliczny Świętych Ojców, którzy w zjawiskach ziemskich rozpoznają ich pierwoobrazy(symbole) istniejące na niebiosach. W tę prawdziwie chrześcijańską perspektywę doskonalewpisuje się sposób rozumienia charyzmatu władzy carskiej przez spadkobierców spuściznyCesarstwa Bizantyńskiego na Rusi, co zostało wyrażone w omawianym liście Starca Filoteusza,ihumena monasteru Św. Eleazara pod Pskowem. Metoda realizmu symbolicznego stanowipunkt wyjścia również przy analizie tego zabytku. W powyższym studium funkcja carazostała ukazana przede wszystkim w jej wymiarze religijnym, tj. symbolu-ikony Chrystusa w hierarchicznie rozpatrywanym narodzie prawosławnym, który jest utożsamiany z Cerkwią.Taka optyka pozwala na zrozumienie uniwersalnego i ponadczasowego znaczenia charyzmatuwładcy w światopoglądzie Rusi Moskiewskiej pretendującej do roli spadkobiercy Bizancjum,co znalazło wyraz w określeniu „Trzeci Rzym” w odniesieniu do stolicy Wielkiego Księstwa,a następnie Carstwa Moskiewskiego.

Keywords

PL

• Publisher: Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis
• Year: 2006
• Volume: 1
• Issue: 1

Dates

published

2006

online

2015-03-23

Contributors

author

Józef Kuffel