Międzywojenna proza reporterska Gustawa Morcinka (Śląsk)

• Authors: Zofia Budrewicz

Abstracts

EN

The article discusses the 1933 monograph entitled Śląsk (Silesia), written by Gustaw Morcinek. This informative and artistically distinguished volume was part of the Wonders of Poland series. Silesia (Green, White, and Black) was described from the vantage of the experience of Polishness caught in the process of sociocultural and civilizational transformation. A succinct synthesis of Silesian history made it possible for the author to reflect on the social values of native spaces. A particular emphasis is given to the esthetically elaborate descriptions of the everyday toil of Silesian miners and steel workers. They are firmly united with their land, thus creating the region’s material culture and spiritual identity. In the final part of his narrative, Morcinek collects, systematizes, and outlines typical traits of Silesian people together with their achievements in the realm of material and spiritual culture. These issues are given particular significance in the book. Parts of the monograph were published in the regional and national press in the interwar period.

PL

Tematyka artykułu skupia się na prezentacji wartościowej poznawczo i artystycznie monografii krajoznawczej z serii „Cuda Polski” Gustawa Morcinka Śląsk, wydanej w 1933 roku. Region ten (Śląsk Zielony, Biały i Czarny) pisarz pokazał z punktu widzenia doświadczania polskości w procesie przemian i osiągnięć społeczno-kulturowych oraz cywilizacyjnych. W syntetycznych dziejach ziemi śląskiej autor zawarł refleksje o społecznych wartościach przestrzeni narodowych. W obrazach życia codziennego współczesnego pisarzowi wyróżniają się pod względem estetycznym opisy obrazów robotniczego trudu – górników i hutników. Wraz z ziemią tworzą nierozerwalną całość, kulturę materialną i duchową człowieka. W końcowej części reportażu Morcinek zbiera, systematyzuje i dopełnia cechy typowego Ślązaka oraz jego dokonania w dziedzinie kultury duchowej i materialnej. To kwestie w książce nadrzędne.Monografia była przedrukowywana we fragmentach w regionalnej i ogólnopolskiej prasie międzywojennej.

Keywords

PL

Gustaw Morcinek; monografia Śląsk; reportaż

EN

Gustaw Morcinek; monograph Śląsk; reportage

• Publisher: Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach
• Journal: Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy
• Year: 2021
• Issue: 2(62)
• Pages: 28-51

Dates

published

2021

Contributors

author

Zofia Budrewicz

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

References

• Berg, A. (1923). Wycieczki krajoznawcze. Warszawa: Książnica Harcerstwa i Kultury Fizycznej.
• Budrewicz, Z. (2013). Lekcje polskiego krajobrazu. Międzywojenna proza podróżnicza dla młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Czermińska, M. (2002). Estetyka recepcji - literaturoznawstwo wobec awangard w sztuce XX wieku (glosa do problemu). W: W. Bolecki i R. Nycz (red.), Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze (s. 63-75). Warszawa: IBL PAN.
• Czermińska, M. (2011). Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki. Teksty Drugie, 5, 183-200.
• Fonfara, E. (2013). Literackie silva rerum. Piśmiennictwo śląskie w przestrzeni kultury regionu. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Goszyc, H. (2012). Skarbnik - dobry duch kopalni jako parafraza Anioła Stróża wpisarstwie Gustawa Morcinka. W: Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Jacek Lyszczyna (red.), Gustaw Morcinek - w 120 lat urodzin (s. 4-73). Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Grotowska, H. (1925). O poznawaniu kraju. Lwów-Warszawa: Książnica Atlas.
• Grzymała-Siedlecki, A. (1937). Rasa górnicza. Kurier Warszawski, 94, 2.
• Heska-Kwaśniewicz, K., Lyszczyna, J. (red.). (2012). Gustaw Morcinek - w 120lecie urodzin. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Heska-Kwaśniewicz, K. (1993). „Kolorowy rytm życia”. Studia o prozie Gustawa Morcinka. Kraków: Universitas.
• Heska-Kwaśniewicz, K. (1998). Przestrzeń krajobrazowa Górnego Śląska w literaturze polskiej, czeskiej i niemieckiej. W: J. Malicki i K. Heska-Kwaśniewicz (red.), Śląskie Miscellanea. T. 11 (s. 147-161). Katowice: Wydawnictwo GNOME.
• Heska-Kwaśniewicz, K. (2004). Harcerskie reportaże Zofii Kossak. W: E Malinowska, D. Rott (red.), Wokół reportażu podróżniczego. T. 1 (s. 184-198). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Heska-Kwaśniewicz, K. (2006). Wyprawa skautów śląskich. Wierchy, 72, 5-20.
• Iwaszkiewicz, J. (1938). Fotografie ze Śląska. Wiadomości Literackie, 48, 11.
• Janota, W. (wybór i wstęp). (1981). Z czarnego kraju. Górny Śląsk w reportażu międzywojennym. Katowice: Śląsk.
• Janowski, A. (1915). Pierwiastek narodowy w nauczaniu geografii. Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
• Jesionowski, A. (1935). O Śląsku i Morcinku. Miesięcznik Literatury i Sztuki, 5, 19.
• Kamionkowa-Straszakowa, J. (1988). „Do ziemi naszej”. Podróże romantyków. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kuncewiczowa, M. (1939). Zabawa w „państwo”. Wiadomości Literackie, 31/32, 32.
• Kwiatkowski, E. (1933). Cud nad Odrą. W: G. Morcinek, Śląsk, z cyklu „Cuda Polski” (s. VII-XV). Poznań: Wydawnictwo Polskie G. Wegner.
• Małkowski, B. (1937). Pejzaż śląski, jego czar i uroda. Zaranie Śląskie, 13(4), 233-234.
• Melcer, W. (1939). „Wakacje nad morzem”. Wiadomości Literackie, 31/32, 32.
• Morcinek, G. (1931a). Człowiek. Zaranie Śląskie, 7(3-4), 170-176.
• Morcinek, G. (1931b). Uroda Beskidu Śląskiego. Wierchy, IX, 1-31.
• Morcinek, G. (1932). Nieznany region. Gazeta Literacka, 2 (listopad), 22.
• Morcinek, G. [1933]. Śląsk, z cyklu „Cuda Polski”. Poznań: Wydawnictwo Polskie G. Wegner. Łomianki: Wydawnictwo LTW (reprint).
• Morcinek, G. (1934). W kopalniach i fabrykach naszych. Ziemia, 7-8, 173.
• Morcinek, G. ( 1935). Zielony Śląsk. Młody Krajoznawca Śląski, 2(10), 2-3.
• Mortkowicz-Olczakowa, H. (1934). Na drogach Polski. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze.
• Mścisz, M. (1915). Zarys metodyki geografii w nauczaniu geografii.
• Nałkowski, W. (1901). Ziemia i człowiek. Szkice i studia geogracfizne. Warszawa: J. Fiszer.
• Nałkowski, W. (1909). Geograafi malownicza. Z wrażeń podróżniczych. Warszawa: M. Arct.
• Pigoń, S. (1921). Skauting polski wobec zadań wychowania narodowego. W: S. Pigoń, Do podstaw wychowania narodowego (s. 185-211). Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pollak, R. (1919). Wyprawa skautów śląskich przez Orawę, Tatry na Spisz. Lwów: Książ- nica Polska.
• Romanowski, A. (1990). Rota - hymn niepodległości. W: A. Romanowski, „Przed złotym czasem” Szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej z lat 1908-1918 (s. 177- 200). Kraków: Znak.
• Rowid, H. (1934). Środowisko i jego funkcja wychowawcza w związku z programem nauki w szkole powszechnej. Chowanna, V, 395-411.
• Rybicka, E. (2003). Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej. Kraków: Towarzystwo Wydawców i Autorów Prac Naukowych Universitas.
• Simmel, G. (2006). Most i drzwi: wybór esejów. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Stępnik, K., Piechota, M. (red.). (2004). Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Lublin: Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Szelburg-Zarembina, E. (1939). Na balkonie nad Rakowicką. Wiadomości Literackie, 31/32, 33.
• Tałuć, K. (2012), Ziemia śląska jest tak piękna, tak bardzo podobna do tego uśmiechu zamyślonej młodej dziewczyny…”. O pasjach krajoznawczych Gustawa Morcinka”. W: K. Heska-Kwaśniewicz, J. Lyszczyna (red.), Gustaw Morcinek - w 120 lecie urodzin (s. 130-140). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Wawrzykowska-Wierciochowa, D. (1988), Narodziny wiersza - patriotycznego ślubowania. W: D. Wawrzykowska-Wierciochowa, Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród… (s. 38-54). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
• Wietecha, A. (2015). Sięgnąć poza wzrok. Doświadczenia percepcyjne w krótkich formach prozatorskich Bolesława Prusa: teksty i konteksty. Warszawa: Wydział Polonistyki UW.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2216781