Morcinkowe kartofle, chlebiczek i cebula. Rozważania wstępne

• Authors: Lucyna Sadzikowska

Title variants

EN

Gustaw Morcinek’s potatoes, bread and onions. Initial considerations

Abstracts

EN

The article attempts to present the attitude of the Silesian writer Gustaw Morcinek towards the issue of food. Recalling the camp experiences of Gustaw Morcinek and their literary realizations in post-war works, the article’s author considers the contemporary problems related to food waste and climate change determined by the reckless policy of both small households and countries. Up-to-date statistical data concerning, e.g., ecology or global emissions of greenhouse gases constitutes the background for analyzing Morcinek’s potatoes, bread, and onions – priceless products in a concentration camp.

PL

W artykule podjęto próbę zaprezentowania stosunku Gustawa Morcinka do kwestii pożywienia. Przywołując doświadczenia obozowe autora Listów spod morwy, ich literackie realizacje oraz poddając namysłowi wybrane utwory śląskiego pisarza, rozważono współczesne problemy związane z marnowaniem jedzenia i ze zmianami klimatycznymi, które determinowane są przez lekkomyślną politykę nie tylko małych gospodarstw domowych, lecz i całych państw. Tłem dla analizy i interpretacji Morcinkowych kartofli, chleba i cebuli – produktów bezcennych w obozie koncentracyjnym – uczyniono aktualne dane statystyczne dotyczące m.in. ekologii czy globalnej emisji gazów cieplarnianych. Celem artykułu, napisanego z wykorzystaniem najnowszych trendów edukacyjnych, jest ukazanie fundamentalnego znaczenia szacunku dla dóbr naturalnych w wychowaniu młodego pokolenia w duchu pokornego minimalizmu.

Keywords

PL

Gustaw Morcinek; jedzenie; kartofle; chleb; cebula; literatura poobozowa; ekologia

EN

Gustaw Morcinek; food; potatoes; bread; onions; post-camp literature; ecology

• Publisher: Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach
• Journal: Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy
• Year: 2021
• Issue: 2(62)
• Pages: 52-64

Dates

published

2021

Contributors

author

Lucyna Sadzikowska

• Uniwersytet Śląski w Katowicach. Wydział Humanistyczny

References

• Basara, A., Basara, J. (1992). Polska gwarowa terminologia rolnicza. Przygotowanie gleby, uprawa ziemniaków. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
• Brocki, M. (2001). Język ciała w ujęciu antropologicznym. Wrocław: ASTRUM.
• Cieplińska, J. (2003). Montaż i rytuał, czyli o autokreacjach pisarskich. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Czermińska, M. (1987). Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
• Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Domańska, E. (2010). Muzułman: świadectwo i figura. W: Ł. Musiał, M. Ratajczak, K. Szadkowski, A. Żychliński (red.), W sprawie Agambena. Konteksty krytyki (s. 233- 237). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Forstner, D. (2001). Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon. Przeł. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński. Warszawa: „Pax”.
• Gerlich, M.G., red. (2020). Sacrum i jego otoczka kulturowa w realiach górnośląskich. Między dawnymi a nowymi czasami. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
• Gosk, H., Zieniewicz, A. (2000). Autobiografizm - przemiany, formy, znaczenia . Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Heska-Kwaśniewicz, K., Sadzikowska, L., oprac. (2016). Listy z Dachau. Gustaw Morcinek do siostry Teresy Morcinek. Katowice: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach.
• Iwaszko, T. (1995). Zakwaterowanie, odzież i wyżywienie więźniów. W: W. Długoborski, F. Piper (red.), Auschwitz 1940-1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu (t. 2: Więźniowie - życie i praca, s. 43-46). Oświęcim-Brzezinka: Wydawnictwo Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka.
• Kowalski, P. (2000). Chleb nasz powszedni. O pieczywie w obrzędach, magii, literackich obrazach i opiniach dietetyków. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.
• Liberti, S. (2019). Władcy jedzenia. Jak przemysł spożywczy niszczy planetę. Tłum. E. Niecewicz-Sztaszowska. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
• Marszałek, J. (1987). Majdanek. Obóz koncentracyjny w Lublinie. Warszawa: Wydawnictwo Interpress.
• Mucha, S. (2018, 23 października). Cieszyński chlebiczek, owocowy, wielkanocny. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pobrane 30 sierpnia 2021, z https://www.gov.pl/ web/rolnictwo/cieszynski-chlebiczek-owocowy-wielkanocny
• Miodek, J. (2011, 1 kwietnia). Rzecz o języku: O wyższości kartofla nad ziemniakiem. Gazeta Wrocławska. Pobrane 13 lipca 2021, z https://gazetawroclawska.pl/rzecz-ojezyku-o-wyzszosci-kartofla-nad-ziemniakiem/ar/387160
• Mizerny, J. (2018, 13 listopada). 10 najlepszych rozwiązań dla poprawy klimatu. Green Projects. Eko-scytujące! Pobrane 28 sierpnia 2021, z https://www.green-projects. pl/10-najlepszych-rozwiazan-dla-poprawy-klimatu/
• Morcinek, G. (1934). W zadymionem słońcu. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolffa.
• Morcinek, G. (1946). Listy spod morwy (Sachsenhausen-Dachau). Katowice: Wydawnictwo „Literatura Polska”.
• Morcinek, G. (1947a). Dziewczyna z Champs Elysées. Katowice: „Ognisko” Spółdzielnia Księgarska.
• Morcinek, G. (1947b). Wyrąbany chodnik. T. 3. Cieszyn: Nakładem Dziedzictwa bł. Jana Sarkandra.
• Morcinek, G. (1955). Po kamienistej drodze. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Norwid, C.K. (1996). Moja Piosnka [II]. W: C. K. Norwid: Nowy wybór poezji. Wybrał i oprac. J.W. Gomulicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Nowosielska-Sobel, J., Strauchold, G., Nowakowski, R., red. (2018). „Jabłka zaś ziemne, a po teraźniejszemu kartofle”. Znaczenie ziemniaka w Europie i na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego Śląska w kontekście historii i teraźniejszości. Wrocław, Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Półtawska, W. (1998). I boję się snów. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
• Sadzikowska, L. (2013). Życie w kamień wpisane. „Po kamienistej drodze” Gustawa Morcinka. W: M. Roszczynialska, K. Wądolny-Tatar (red.), Kamień w literaturze, języku i kulturze (t. 1, s. 294-304). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Sadzikowska, L. (2015). Między człowiekiem a Bogiem - inspiracje religijne w prozie Gustawa Morcinka. W: Z. Abramowicz, K. Korotkich (red.), Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich, seria III, Literatura. Język. Kultura. Historia, (t. 1: Chrześcijaństwo w literaturze i języku, s. 161-181). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Sadzikowska, L. (2018a). Mówiło się: idziemy za las… Wspomnienia Pani Elżbiety Gosi Firuzek o Gustawie Morcinku. Śląsk. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny, 2, 71.
• Sadzikowska, L. (2018b). Portret matki w opowiadaniu „Po kamienistej drodze” Gustawa Morcinka. W: A. Guzy, D. Krzyżyk, M. Ochwat, M. Wójcik-Dudek (red.), W krajobraz literacko-kulturowy i językowy wpisane… Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Bernadecie Niesporek-Szamburskiej w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej (s. 157-174). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Świrko, S., red. (1967). Dzieła wszystkie Oskara Kolberga (t. 60: Przysłowia). Wrocław, Poznań: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
• Timmermans, T. (2015). Fusion Food waste data set for EU-28: New Estimates and Environmental Impact. Wageningen University & Research. Pobrane 12 czerwca 2021, z: https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/503784
• Walęciuk-Dejneka, B. (2010). Chleb w folklorze polskim. W poszukiwaniu znaczeń. Siedlce: Wydawnictwo Akademii Podlaskiej.
• Wańkowicz, M. (1932). U pisarza górnika. „Kurier Warszawski” 12 VII 1932.
• Wronicz, J., red. (1995). Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego. Wisła: Towarzystwo Miłośników Wisły; Ustroń: Towarzystwo Miłośników Ustronia.
• Business Insider Polska. (2019, 10 października). Zakaz wyrzucania jedzenia przez sklepy nie rozwiąże problemu marnowania żywności. Business Insider. Pobrane 11 września 2021, z https://businessinsider.com.pl/finanse/handel/wyrzucanie-jedzeniana-smietnik-skala-problemu-i-pomysl-na-rozwiazanie/9fem8m1

Identifiers

Biblioteka Nauki

2216780