Czy Arnold Gehlen był naturalistycznym redukcjonistą?

• Authors: Rafał Michalski

Title variants

EN

Was Arnold Gehlen a Naturalistic Reductionist?

Abstracts

EN

The article takes up a polemic with an accusation of naturalist reductionism, which allegedly constitutes the philosophical anthropology of Arnold Gehlen. In the first section of the article I will analyze the legitimacy of the charge of reductionism in the context of Gehlen’s considerations on human nature, in turn the subjcekt of the second part will be the concept of nature as an objective world, while the third and fourth sections will deal with issues concerning morality (3) and culture and human consciousness (4) in view of the allegation of the naturalism of his anthropological project. The author argues that Gehlen’s anthropology is aimed at integrating the results of the biological and social sciences, but he derives philosophical implications from them on such a level of generality that they go beyond the competence of specific sciences. Their findings acquire a universal meaning in his concept within the framework of a system of philosophical categories describing man as a whole project of nature. Gehlen rejects all attempts to create a general human theory on the basis of comparative studies that derive the property of the human condition from the animal world. Gehlen’s anthropobiology resigns from the concept of man’s nature in the biological sense, i.e. as a set of evolutionarily determined morphological, physiological and behavioral features, he also abandons the objectiveist concept of “external nature” as an ontical area independent of cultural mediation. Language, consciousness and culture are the result of processes compensating for biological deficits, and at the same time they represent the area of competence and values that are autonomous and autotelic, and therefore completely independent of biological conditions.

PL

Artykuł podejmuje polemikę z zarzutem naturalistycznego redukcjonizmu, którym rzekomo obciążona jest antropologia filozoficzna Arnolda Gehlena. W pierwszej części artykułu przeanalizuję zasadność zarzutu o redukcjonizm w kontekście rozważań Gehlena nad naturą człowieka, z kolei przedmiotem drugiej części będzie pojęcie natury jako obiektywnego świata, natomiast część trzecia i czwarta podejmą wątki dotyczące zagadnienia moralności (3) oraz kultury i ludzkiej świadomości (4) pod kątem zarzutu o rzekomy naturalizm jego projektu antropologicznego. Argumentuję, że antropologia Gehlena ma wprawdzie na celu zintegrowanie wyników badań nauk biologicznych i społecznych, jednakże wyprowadza z nich implikacje filozoficzne o takim poziomie ogólności, że wykraczają one poza kompetencje nauk szczegółowych. Ich ustalenia uzyskują w jego koncepcji uniwersalne znaczenie w ramach systemu filozoficznych kategorii opisujących człowieka jako całościowy projekt natury. Gehlen odrzuca wszelkie próby tworzenia ogólnej teorii człowieka na podstawie badań komparatystycznych wyprowadzających własności ludzkiej kondycji ze świata zwierzęcego. Gehlenowska antropobiologia rezygnuje z pojęcia natury człowieka w sensie biologicznym, tzn. jako zestawu ewolucyjnie zdeterminowanych cech morfologicznych, fizjologicznych i behawioralnych, porzuca również obiektywistyczne pojęcie „natury zewnętrznej” jako obszaru ontycznego niezawisłego od zapośredniczeń kulturowych. Język, świadomość, kultura stanowią efekt procesów kompensujących biologiczne deficyty, a jednocześnie reprezentują obszar kompetencji i wartości, które są autonomiczne i autoteliczne, a zatem całkowicie niezależne od biologicznych uwarunkowań.

Keywords

PL

Arnold Gehlen; naturalistyczny redukcjonizm; antropologia filozoficzna; kultura; język; moralność; instytucje

EN

Arnold Gehlen; naturalistic reductionism; philosophical anthropology; culture; language; morality; institutions

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
• Journal: Filozofia i Nauka
• Year: 2018
• Volume: 6
• Pages: 97-116

Dates

published

2018

Contributors

author

Rafał Michalski

• Instytut Filozofii UMK

Identifiers

Biblioteka Nauki

31343862