Pre-performative Shadows and Traces of Anthropology. On the Borderline between Social Sciences and Theater

• Authors: Marcin Jacek Kozłowski
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Many anthropologists have their share in precursory ideas important for the development of Performance Studies. This article aims to present three main categories of anthropological contribution to the abovementioned field: debate, practice, and concepts. Although the meeting between Theatre and Anthropology in terms of a theory was late, the first signs of their collision can be found in ancient philosophy and literature topos Theatrum Mundi. In early Anthropology, we have the analysis of religion which takes into account relation between ritual and theatre. This analysis started a long debate and contributed to the theoretical basis of Performance Studies. In terms of research methods, both fields discussed prefer to rely on experience gained through fieldwork (Anthropology) and participation in the creative process (Performance Studies). This type of approach refers us to the participant observation, in which the scholar in his physical and mental self is forced to play various “roles”. Apart from its key role in the debate and equally important contribution to research practice Anthropology has a significant share in creating a theoretical basis of Performance Studies. The two most important concepts here are a cultural spectacle and social drama. The expression pre-performative used in this paper aims at emphasizing that the history and ubiquity of the performative aspect of cultural and social activities are vast and performative actions existed long before they started to be part of anthropological analyzes or became a ground on which new branch of social science started to grow.

PL

Wśród prekursorskich myśli istotnych dla studiów performatywnych znajduje się dorobek wielu antropologów. Centralnym celem tego artykułu jest zaprezentowanie trzech głównych kategorii antropologicznego wkładu do tej dziedziny. Przedstawieniu kolejno podlegać będą: debata, praktyka i koncepcje. Chociaż spotkanie między teatrem a antropologią w wymiarze teoretycznym było późne, to pierwsza refleksja o takim charakterze wiązana być może z pojawieniem się toposu teatrum mundi w starożytnej filozofii i literaturze. Wczesna antropologia podjęła się analiz religii, uwzględniając kwestię relacji rytuału i teatru, co rozpoczęło jedną z najdłuższych debat, stanowiącą teoretyczne podłoże studiów performatywnych. Obie dziedziny preferują w swojej metodzie doświadczenie, pochodzące z badań terenowych lub partycypacji w procesie twórczym. Takie ujęcie odsyła nas do obserwacji uczestniczącej, w której to etnograf w swej cielesno-intelektualnej rozciągłości zmuszony jest do odgrywania różnych „ról’’. Antropologia, co oczywiste, oprócz kluczowej debaty i nie mniej ważnej praktyki badawczej odznacza się istotnym teoretycznym wkładem do studiów performatywnych, który omówiony zostanie na podstawie dwóch koncepcji: widowiska kulturowego i dramatu społecznego. W tym sensie wyrażenie pre-performatywny nie usiłuje zaprzeczyć odwieczności i wszechobecności performatywnego aspektu kulturowo-społecznych działań, a raczej wskazuje na czas, w którym – po pierwsze – nie stanowił on sformułowanego i wyjściowego elementu dla podejmowanych analiz antropologicznych i – po drugie – nie przyczynił się do powołania odpowiednich katedr.

Keywords

EN

anthropology, ritual, theatre, cultural performance, social drama

PL

antropologia, rytuał, teatr, widowisko kulturowe, dramat społeczny

• Publisher: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Instytut Socjologii
• Journal: Konteksty Społeczne
• Year: 2017
• Volume: 5
• Issue: 2

Dates

published

2017

online

2020-10-23

Contributors

author

Marcin Jacek Kozłowski

References

• Barba, E., Savarese, N. (2005). Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych.
• Bell, C. (1997). Ritual. Perspectives and Dimensions. New York: Oxford University Press.
• Buchowski, M. (1993). Magia i rytuał. Warszawa: Instytut kultury.
• Burke, K. (1977). Tradycyjne zasady retoryki. Pamiętnik Literacki, 68(2), 219-250.
• Burke, K. (1978). Questions and Answers about the Pentad. College Composition and Communication, 29 (4), 330-335.
• Clifford, J. (2000). Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka (tłum. E. Dżurak). Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Conquergood, D. (1991). Rethinking Ethnography: Towards a Critical Cultural Politics, Comunication Monographs, 58(2), 179-194.
• Csikszentmihalyi, M. (1975). Beyond boredom and anxiety. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Domańska, E. (2007). ,,Zwrot performatywny’’ we współczesnej humanistyce. Teksty drugie, 5, 48-61.
• Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (tłum. M. Bucholc). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Durkheim, E. (1990). Elementarne formy życia religijnego (tłum. A. Zadrożyńska). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Eliade M. (1998). Obrazy i symbole: szkice o symbolizmie magiczno-religijnym (tłum. M. Rodak, P. Rodak) Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Geertz, C. (2005a). Interpretacja kultur. Wybrane eseje (tłum. M. M. Piechaczek) Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Geertz, C. (2005b). Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej (tłum. D. Wolska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• van Gennep, A. (2006). Obrzędy przejścia (tłum. B. Biały). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Goffman, E. (1989). On Fieldwork. Journal of Contemporary Ethnography, 18, s. 123-132.
• Goffman, E. (2008). Człowiek w teatrze życia codziennego (tłum. H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak). Warszawa: Wydawnictwo Altheia.
• Grotowski, J. (2012). Teksty zebrane. Warszawa: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego oraz Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Hastrup, K. (2008). Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią (tłum. E. Klekot). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Huizinga, J. (1985). Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury (tłum. M. Kurecka, W. Wirpsza). Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
• Jacknis, I. (1988). Margaret Mead and Gregory Bateson in Bali: Their Use of Photography and Film. Cultural Anthropology, 3(2), 160-177.
• Jacorzynski, W. (2015). La idea de la perspectiva en filosofía, antropología y literatura. México: Casa Chata.
• Jung, C. (1971). The relations between the Ego and the Unconscious. W: J. Campbell (red.), The Portable Jung (ss. 70-138). New York: Viking Press.
• Kluckhohn, C. (1933). The Great Chants of the Navajo. Theatre Arts Monthly, XVII, 639-645.
• Kocur, M. (2013). Źródła teatru. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Kozłowski, M. J. (2014). Język gra rolę! Studia performatywne między filozofią a antropologią. W: Tematy z Szewskiej – Performatywność, 2(12), 75-108.
• Kozłowski, M. J. (2015). Koncepcja „ciało-pamięć” jako wkład Jerzego Grotowskiego do ucieleśnienia nauk społecznych. W: Skąd ciało wiedziało? Ucieleśnienie w naukach kognitywnych i społecznych (ss. 59-73). Warszawa: Wydawnictwo Cień Kształtu.
• Kozłowski, M. J. (2017). W ponowoczesnym Warsztacie fizyki ducha. Praktyki cielesne w pracy twórczej Taller de Investigaciónes Teatrales/UNAM, W: Ciało i ponowoczesność. Historia i społeczeństwo (T.1, ss. 153-179). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Jacorzynski, W. (2015). La idea de la perspectiva en filosofía, antropología y literatura. México D.F.: Casa Chata.
• Malinowski, B. (1987). Argonauci zachodniego Pacyfiku (tłum. B. Olszewska-Dyoniziak). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Matthews, W. (1902). The Night Chant, A Navaho Ceremony (Memoirs of the American Museum of Natural History VI, Anthropology V). New York: The American Museum of Natural History.
• Mauss, M. (2001). Socjologia i antropologia (tłum. M. Król, J. Szacki, K. Pomian). Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Maxwell, I. (2008). The Ritualization of Performance (Studies). W: G. St John (red.), Victor Turner And Contemporary Cultural Performance (ss. 59-75). New York-Oxford: Berghahn Books.
• Moore, S. F., Myerhoff, B. G. (1977). Secular Ritual. Assen Uitgeverij Van Gorcum.
• Schechner, R. (2003). Performance Theory. London-New York: Routledge.
• Schechner, R. (2006). Performatyka. Wstęp (tłum. T. Kubikowski). Wrocław: Ośrodek badań twórczości Jerzego Grotowskiego i poszukiwań teatralno-kulturowych.
• Segalen, M. (2009). Obrzędy i rytuały współczesne (tłum. J. J. Pawlik). Warszawa: Verbinum.
• Singer, M. (1958). The Great Tradition in a Metropolitan Center: Madras. The Journal of American Folklore, 71(281), 347-388.
• Singer, M. (1972). When a Great Tradition Modernizes: An Anthropological Approach to Indian Civilization. New York: Praeger Publishers.
• Steiner, M. (2003). Geneza teatru w świetle antropologii kulturowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Szekspir, W. (1947). Makbet (tłum. J. Paszkowski). Kraków: Nakładem Księgarni Stefana Kamińskiego.
• Szturc, W. (2013). Rytualne źródła teatru. Obrzęd-maska-święto. Kraków: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im Ludwika Solskiego w Krakowie.
• Turner, V. W. (2005a). Gry społeczne, pola, metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie (tłum. W. Usakiewicz). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Turner V. W. (2005b). Od rytuału do teatru. Powaga zabawy (tłum. M. Dziekan, J. Dziekan). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
• Turner, V. W., Turner E. (1982). Performing Ethnography. The Drama Review: TDR, 26(2), 33-50.
• West W. N. (2008). Knowledge and Performance in the Early Modern Theatrum Mundi, Metaphorik, 14, 1-20. http://www.metaphorik.de/sites/www.metaphorik.de/files/journal-pdf/14_2008_west.pdf
• Wittgenstein, L. (2005). Dociekania filozoficzne (tłum. B. Wolniewicz). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN.