Od „miasta socjalistycznego” do nowoczesnego miasta XXI w. (krótka retrospekcja z perspektywy początku 2017 r.)

• Authors: Jerzy J. Parysek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Okres ponad 70, lat jaki upłynął od zakończenia II wojny światowej i mające w tym czasie miejsce przemiany: polityczne, społeczne i gospodarcze tworzą dobrą perspektywę czasową do syntezy zmian, jakie się dokonały. Zmiany te w sposób szczególny dotyczą miast, których rola ciągle silnie się zaznacza, nie tylko w gospodarce, ale także w życiu społecznym i kulturalnym współczesnego świata i kraju. W niniejszym artykule zarysowano, z perspektywy początków 2017 roku (wyznaczonego cezurą lat 1945–2016), „drogę przejścia” od tzw. „miasta socjalistycznego” do „nowoczesnego miasta XXI wieku”, przy pełnej świadomości tego, że zarówno termin „miasto socjalistyczne” jak i „miasto nowoczesne” (czy „postsocjalistyczne”) są pewnego rodzaju uproszczeniem dawnej i obecnej rzeczywistości. Skoncentrowano się przede wszystkim na ogólnej charakterystyce miast, ustrojowych podstawach rozwoju i zmian, kierunkach rozwoju gospodarczego i społecznego, zabudowie i strukturze przestrzennej miast oraz warunkach życia ludności, starając się uzyskać pewien uśredniony, ale zarazem ogólny obraz tego co było i tego co jest. Takie ujęcie było możliwe do realizacji bez wykonania specjalnych a przy wykorzystaniu wiedzy zawartej w dostępnej literaturze oraz własnego doświadczenia badawczego. Opracowanie ma wiec charakter przeglądowy odzwierciedlający, co jest oczywiste, punkt widzenia autora.

Keywords

PL

miasto; miasto socjalistyczne; miasto nowoczesne; rozwój miast

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna
• Year: 2017
• Issue: 38
• Pages: 21-49

Dates

published

2018-04-05

Contributors

author

Jerzy J. Parysek

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej

References

• Buszko J. 1986. Historia Polski. T. 4. PWN. Warszawa.
• Carter W.F, Maik W. (red.) 1999. Shock – shift in an enlarged Europe. Ashgate, Aldershot.
• Chojnicki Z, Czyż T, Parysek J. 1999. Transformation and dillemas of the Polsh economy. [W:] W.F. Carter, W. Maik (red.), Shock – shift in an enlarged Europe. Ashgate, Aldershot, s. 7–26.
• Domański R, 2012, Ewolucyjna gospodarka przestrzenna. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
• Enyedi G. 1990. New basis for regional and urban policies in East-Central Europe. Centre for Regional Studies of Hungarian Academy of Science. Discussion Papers, 9. Pecs.
• Friedmann J. 1995. Where we stand: a decade of the world city research. [W:] P.L. Knox, P.J. Taylor (red.), World cities in a world system. Cambridge University Press, Cambridge, s. 21–47.
• Green Paper on territorial cohesion. 2008. European commission. DG Regional Policy, Brussels.
• Hall P. 1996. The global city. Heinemann, London.
• Harding A. 2007. Globalization. Spatial economic change and urban policy. [W:] What policies for globalizing cities? Rethinking the urban policy. Agenda. OECD Club de Madrid, Campo de las Nationes, Madrid, s. 44–73.
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs. 1949. Książka i Wiedza, Warszawa.
• Jałowiecki B. 1972. Miasto i społeczne problemy urbanizacji. PWN, Warszawa–Kraków.
• Jałowiecki B., Szczepański M.S. 2002. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
• Jażdżewska I. (red.) 2001. Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzenni miejskiej i jej przemiany. Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódź.
• Knox P.L. 2002. World cities and the organization of global space. [W:] R.J. Johnston, P.J. Taylor, M.J. Watts (red.), Geographies of global change. Remapping the World. Blackwell, Oxford, s. 328–339.
• Leipziger Charter on sustainable european cities. 2007. European Commission, European Urban Knowledge Network, Brussels.
• Liszewski S. 2001. Model przemian przestrzeni miejskiej miasta postsocjalistycznego. [W:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzenni miejskiej i jej przemiany. Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódź, s. 303–310.
• Mc Neill D. 1999. Globalization and the European city. Cities, 16,3: 143–147.
• Mała encyklopedia ekonomiczna 1962, PWE, Warszawa.
• Mierzejewska L. 2009. Rozwój zrównoważony miasta: aspekty poznawcze i praktyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
• Mierzejewska L. 2011. W poszukiwanie nowych modeli rozwoju miast. [W:] J. Słodczyk, M. Śmigielska (red.), Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI wieku. Studia Miejskie 4: 81–94.
• Mierzejewska L., Parysek J. 2014a. Cities and their problems ay the start of the 21st Century (a Polish perspective). [W:] L. Mierzejewska, J. Parysek (red.), Cities in a Complex World: Problems, Challenges and Prospects, Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań: 15–26.
• Mierzejewska L., Parysek J. 2014b. Integrated planning of the development of a city in terms of the diurnal activity of its residents. Bulletin of Geograph, Socio-Economic Series, 25: 143–153.
• Modrzewski B. 2012. Urban design. Pojęcie i metody. [W:] J. Parysek (red.), Kształtowanie przestrzeni miejskiej. Aspekty teoretyczne i praktyczne. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań–Kalisz, s. 58–79.
• Parysek J. 1992. Polski przemysł a nowe warunki społeczno-ustrojowe. [W:] Z. Chojnicki (red.), Studia geograficzne przemian społeczno-gospodarczych. Biuletyn KPZK PAN, 159: 75–88.
• Parysek J. 1993. Regionalne zróżnicowania rynków pracy w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych. [W:] J. Parysek (red.), Krajowy, regionalne i lokalne rynki pracy w Polsce. Biuletyn KPZK PAN, 161: 7–30.
• Parysek J. 2002a. Metropolises and the processes of metropolitanisation. Geographia Polonica, 75/1: 25–42.
• Parysek J. 2002b. Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania transformacji przestrzenno-strukturalnej miast polskich w końcu XX wieku. [W:] J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 15–32.
• Parysek J. 2004. The socio-economic and spatial transformation of Polish cities after 1989. [W:] M. Pak, D. Rebernik (red.), Cities in transition. Department of Geography. Faculty of Arts, Ljublana. University of Ljublana. Dela, 21: 109–120.
• Parysek J. 2005a. Development of Polish Towns and Cities and Factors Affecting this Process at the Turn of the Century. [W:] E. Nowosielska, J. Parysek (red.), Cities in the transforming post-communist countries: ten years of economic, social and spatial experience. Geographia Polonica, 78, 1. Spring: 99–11.
• Parysek J. 2005b. Miasta polskie na przełomie XX I XXI wieku: rozwój i przekształcenia strukturalne. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Parysek J. 2006a. The postwar rebulding and renewal of historic towns in Poland: Dillemas and problems. [W:] R.C.L. Gonzales (red.), Urban changes in different scales: systems and structures. Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, s. 711–724.
• Parysek J. 2006b. Miasta polskie w procesie globalizacji. [W:] J. Słodczyk, E. Szafranek (red.), Kierunki przekształceń struktury społeczno-gospodarczej i społeczno-demograficznej miast. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 11–32.
• Parysek J. 2007a. Współczesne tendencje rozwoju metropolii: aspekty globalne i lokalne. [W:] J. Lach, M. Borowiec, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych struktur przestrzennych. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków, s. 130–140.
• Parysek J. 2007b. Metropolitanisation from a Central – European perspective at the turn of the 21-st Century. [W:] J. Parysek, A. Toelle (red.), Urban development and urban governance. Quaestiones Geographicae, 26B: 85–96.
• Parysek J. 2008. Urbanizacja i niektóre współczesne idee, koncepcje i modele planowania rozwoju miast. [W:] J. Słodczyk, M. Śmigielska (red.), Współczesne kierunki i wymiary procesów urbanizacji. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 11–26.
• Parysek J. 2010a. Rozwój miast a polityka miejska w Polsce po 1989 roku. [W:] S. Ciok, P. Migoń (red.), Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Wrocław, s. 117–132.
• Parysek J. 2010b. Urban policy in the context of contemporary urbanisation processes and development issues of Polish cities. Journal of Urban and Regional Analysis, II, 2: 33–44.
• Parysek J. 2011. Współczesna polska suburbanizacja i polityka miejska (aktualność hipotez C. Colby’ego po 80 latach). [W:] K. Marciniak, K. Sikora, D. Sokołowski (red.), Koncepcje i problemy badawcze geografii. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 313–330.
• Parysek J. 2012. Współczesne miasta i problemy ich funkcjonowania i rozwoju. [W:] J. Parysek (red.), Kształtowanie przestrzeni miejskiej: aspekty teoretyczne i praktyczne. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Pedagogiczno-Artystyczny, Poznań–Kalisz, s. 9–57.
• Parysek J. 2013. Polityka miejska i współczesne problemy funkcjonowania i rozwoju miast. [W:] Gaczek (red.), Dynamiki, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 79–94.
• Parysek J. 2014. Life of the city. [W:] L. Mierzejewska, J. Parysek (red.), Cities in a Complex World: Problems, Challenges and Prospects. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 213–224.
• Parysek J., Mierzejewska L. 2005a. Two stages in postwar urbanisation in Poland: From socialist to postmodern urbanisation. [W:] Y. Murayama, G. Du (red.), Cities in global perspective: Diversity and transition. Rikkyo University with IGU Urban Commission, Tokyo, s. 72–82.
• Parysek J., Mierzejewska L. 2005b. Między dezurbanizacją a reurbanizacją. [W:] I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 47–56.
• Parysek J., Mierzejewska L. 2009. Problemy funkcjonowania i rozwoju miast polskich z perspektywy 2009 roku. [W:] J. Parysek (red.), Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI wieku. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 6: 9–26.
• Parysek J., Mierzejewska L. 2013. Życie miasta: studium Poznania. Miasto i jego mieszkańcy. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Parysek J., Mierzejewska L. 2014. Życie miasta: studium Poznania. Infrastruktura miejska. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
• Parysek J., Wdowicka M. 2002. Polish socio-economic transformation. Winners and losers at the local level. European Urban and Regional Studies, 9(1): 73–80.
• Rykiel Z. 1999. Przemiany struktury społeczno-przestrzennej miasta polskiego a świadomość terytorialna jego mieszkańców. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa. Prace Geograficzne, 170.
• Rykiel Z. 2002. Przemiany przestrzenne polskiego miasta postsocjalistycznego. [W:] J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 285–296.
• Sassen S. 1991. The global cities. Princeton University Press, Princeton.
• Słodczyk J. 2001. Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia. Opole. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Studia i Monografie, 298.
• Słodczyk J. 2010. Geneza i rozwój osiedli blokowych. [W:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 11–26.
• Szafrańska E. 2010. Wielkie osiedla mieszkaniowe w okresie transformacji – próba diagnozy i kierunki przemian na przykładzie Łodzi. [W:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 219–236.
• Szafrańska E. 2014. Transformation of large housing estates in post-socialist Łódź (Poland). Geographia Polonica, 87,1: 15–24.
• Szczepański M.S. 1991. Miasto socjalistyczne i świat współczesny jego mieszkańców. Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego. Warszawa. Rozwój Regionalny, Rozwój Lokalny, Samorząd Terytorialny, 32.
• Taylor P.J, Walker D.R.F. 2001. World Cities. A first multivariate analysis of their service complex. Urban Studies, 38,1: 23–47.
• Trzeciak M. 1988. Historia, psychika, architektura. PWN, Warszawa,
• Tymowski M., Kieniewicz J, Holzer J. 1990. Historia Polski. Editions Spotkania. Warszawa.
• Wdowicka M. 2007. Lokalizacja nowych osiedli mieszkaniowych w obszarze metropolitalnym Poznania. Biuletyn KPZK PAN, 232: 48–61.
• Węcławowicz G. 2002. Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Węcławowicz G. 2003. Geografia społeczna miast. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Węcławowicz G., Łotocka M., Baucz A., 2010, Rozwój miast w Polsce. Raport wprowadzający Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• Wilczyński W. 1992. Trudny powrót Polski do gospodarki rynkowej (warunki przezwyciężenia zapaści gospodarczej). [W:] W. Dymarski (red.), Drogi wyjścia z polskiego kryzysu gospodarczego. PWN, Warszawa–Poznań.