Epilog zbójnickiego żywota

• Authors: Urszula Janicka-Krzywda

Title variants

EN

The Epilogue of the Robber’s Life

Abstracts

PL

Zbójnictwo trwało na obszarze całych Karpat i Pogórza Karpackiego mniej więcej od początku XVI po połowę XIX stulecia i było problemem nie tylko dla Rzeczpospolitej, ale również dla austriackiego zaborcy, który z różnym skutkiem zmagał się z tym zjawiskiem. Do ścigania przestępstw w Polsce przedrozbiorowej powołani byli z urzędu starostowie grodowi. Najlepsze efekty przyniosły jednak ustanowione pod koniec XVIII wieku w monarchii austro-węgierskiej sądy doraźne, tzw. Standrecht. W sprawach o zbójectwo sądy prawie wyłącznie orzekały wyrok śmierci tzw. kwalifikowanej, a więc ćwiartowanie, łamanie kołem i wplatanie w koło, wbijanie na pal, rozrywanie końmi, poprzedzane często okaleczeniem: ucięciem rąk, nóg, uszu, wykluciem oczu, darciem pasów. Dla najbardziej „zasłużonych” wymiar sprawiedliwości przewidywał powieszenie na szubienicznym haku za poślednie żebro. Egzekucje odbywały się na rynkach miast lub częściej na miejscach straceń położonych poza granicami osad zwykle na pobliskim wzniesieniu. Skazańcowi na miejsce kaźni towarzyszyli m.in. członkowie kolegium sędziowskiego i duchowni.

EN

Robbery in the Carpathians and the Carpathian Foothills region lasted from the early 16th till the mid-19th century, causing problems first for Poland and next, after the Partitions of Poland, for the Austrians who struggled with this phenomenon with varying success., In times before the Partitions, the person responsible for the prosecution of crime was called Starosta Grodowy. However, the best results were achieved by summary courts called Standrecht, introduced in the Austro-Hungarian Monarchy in late 18th century. In cases of robbery courts sentenced to the so-called qualified death, which meant quartering, tortures on a breaking wheel, impalement or dismemberment by horses, often preceded by mutilation: cutting arms, legs or ears, gouging eyes out or flaying. The most “deserving” criminals were sentenced to death by hanging on a hook by the inferior rib. The executions took place in the city markets or more often in special places of execution, located outside the settlements usually on a nearby hill. The convict was accompanied to the place of execution by members of judicial panel and priests.

Keywords

EN

brigandage; court cases; ethnography of the Carpathians

PL

zbójnictwo; sprawy sądowe; etnografia Karpat

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2013
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 75-82

Dates

published

2013

Contributors

author

Urszula Janicka-Krzywda

• Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Oddział w Krakowie

References

• Bielowski A., Pokucie, „Czas”. Dodatek Miesięczny, R. 1857.
• Estreicher S., Wypraszanie od kary śmierci w obyczaju ludu naszego, „Lud” 1904, t. 10.
• Janicka-Krzywda U., Motyw śmierci zbójnickiej w folklorze słownym Podtatrza, „Rocznik Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie”, 1994, t. 11.
• Janicka-Krzywda U., Poczet harnasi karpackich, Warszawa - Kraków 1988.
• Janicka-Krzywda U., Zbójnicy w karpackim folklorze słownym – wątki i motywy, [w:] Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze, Nowy Targ 2007. Materiały z Międzynarodowej Konferencji Naukowej Kraków-Bukowina Tatrzańska 18-22. X. 2006.
• Karpiński F., Pamiętniki. Z rękopisu wydał I[Ireneusz] Oraczewski, Poznań 1844.
• Krzyżanowski J., Proces Janosika, „Przegląd Współczesny” 1936, nr 16 (170) i 17 (171).
• Łopaciński H., Zwyczaj ocalania na śmierć skazanego przez dziewicę, „Wisła” 1905, t. 19.
• Ochmański W., Zbójnictwo góralskie, Warszawa 1950.
• Piasecki Z., Byli chłopcy, byli… Zbójnictwo karpackie – prawda historyczna, folklor i literatura polska, Kraków 1973.
• Szczotka S., Materiały do dziejów zbójnictwa góralskiego z lat 1589-1782, Lublin – Łódź 1952.
• Szczotka S., Żywot zbójnicki Jozefa Baczyńskiego zwanego Skawickim, „Lud” 1936, t. 34.
• Szopieński B., Podróż Simplicissimusa węgierskiego do Tatr w XVII wieku, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego” 1907, t. 28.
• Witkiewicz S., Na przełęczy, Kraków 1978, t. 1.
• Wróbel Z., Zbójnictwo na Podhalu, Częstochowa 1929.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2051734