„Wodzenie niedźwiedzia”. O możliwych wariantach interpretacji obrzędowości zapustnej na Górnym Śląsku

• Authors: Tomasz Liboska

Title variants

EN

“Bear Guiding”. On Possible Alternatives of the Interpretation of Shrovetide Customs in Upper Silesia

Abstracts

PL

Wodzenie niedźwiedzia to jeden z najbardziej wyrazistych i wciąż szeroko kultywowanych na Górnym Śląsku obrzędów zapustnych. Przebieg oraz wewnętrzna struktura obrzędu, a zwłaszcza udział w obrzędzie zoomorficznej postaci niedźwiedzia pozwala na daleko idące poszukiwania interpretacyjnych analogii względem innych faktów kulturowych. Artykuł skupia się przede wszystkim na roli zwierząt w kulturze ludowej oraz porównawczej analizie symbolicznego znaczenia niedźwiedzia w cyklu obrzędów dorocznych. Wnioski końcowe odnoszą się do kulturotwórczej roli zwierzą w odniesieniu do wybranych elementów mitologii.

EN

“Bear guiding” is one of most characteristic and still practiced rites during the carnival period in Upper Silesia. The course and the internal structure of the ritual, especially the participation of a zoomorphic figure of “bear” in the ceremony, allows us to search for the interpretational analogies to other cultural facts. The study is focused on the role of animals in the folk culture and on a comparative analysis of the symbolic meaning of “bear” in the cycle of annual rites. The final conclusion address the culture-shaping role of animals with reference to selected elements of mythology.

Keywords

EN

annual rituals; carnival customs; Slavic mythology

PL

obrzędowość doroczna; zwyczaje karnawałowe; mitologia słowiańska

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2013
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 99-120

Dates

published

2013

Contributors

author

Tomasz Liboska

• Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

References

• Bogatyriew P., Semiotyka kultury ludowej, Warszawa 1979.
• Ciołek T., Olędzki J., Zadrożyńska A., Wyrzeczysko. O świętowaniu w Polsce, Warszawa 1976.
• Cooper J. C., Zwierzęta symboliczne i mityczne, Poznań 1998.
• Czerwińska H., Czas świąteczny w tradycyjnej kulturze ludowej, „Lud” 1984.
• Domańska – Kubiak J., Wegetacyjny sens kolędowania, „Polska Sztuka Ludowa”, 1979.
• Drabik W., Cztery pory roku (O współzależności obrzędów dorocznych i rodzinnych), „Polska Sztuka Ludowa” 1990, nr 1.
• Dydawiczowa J., Wielkopolskie Zapusty, „Polska Sztuka Ludowa” 1963, nr 2.
• Eliade M., Sacrum, mit, historia, Warszawa 1970.
• Fiderkiewicz M., Zespoły obrzędowe Żywiecczyzny, „Polska Sztuka Ludowa” 1988, nr 1-2.
• Frazer G., Złota gałąź, Warszawa 1978.
• Gierlach B., Sanktuaria słowiańskie, Warszawa 1980.
• Gloger Z., Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, Warszawa 1900.
• Kalinowska – Kłosiewicz D, Tańce zapustne kobiet „na wysoki len”. Elementy zaduszkowe w obrzędowości zapustnej, „Polska Sztuka Ludowa” 1988, nr 1-2.
• Karpiński Z., Wiosenne zwyczaje i obrzędy agrarne w opoczyńskim, „Lud” 1998, t. 82.
• Kiersnowski R., Niedźwiedzie i ludzie w dawnych i nowszych czasach. Fakty i mity, Warszawa 1990.
• Kohutnicki B, Podobieństwo elementów kultu niedźwiedzia u ludów północnych obszarów Ameryki i Azji, „Etnografia Polska” 1965, t.9.
• Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 5, Wrocław – Poznań 1962.
• Kowalski A. P., Mit w obrzędzie pogrzebowym. Próby etnograficznej analizy materiału prahistorycznego, „Lud” 1988, t. 72.
• Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.
• Lach K., Archaiczne formy kultu św. Mikołaja na pograniczu śląsko – morawskim, Studia Etnologiczne i Antropologiczne, t. 3, Religijność ludowa na pograniczach kulturowych i etnicznych, Katowice 1999.
• A. Lebeda, Wiedza i wierzenia ludowe, „Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego”, t. 6, red. Z. Kłodnicki, Wrocław – Cieszyn 2013.
• Majerczyk M., Binarna opozycja semantyczna ”tu” i “tam” w konstruowaniu wizji świata pozagrobowego (faza przejścia). Region Karpat, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 1996, nr 3-4.
• Malicki L., Rok obrzędowy na Kaszubach, Gdańsk 1986.
• Mieletiński E., Poetyka mitu, Warszawa 1981.
• Morgul T., Zwierzę w micie i kulcie, Lublin 1996.
• Moszyński K., Kultura Ludowa Słowian, t. 2, Kultura duchowa, cz.1, Warszawa 1967.
• Pośpiech J., Obrzędy i zwyczaje doroczne na Śląsku, Opole 1987.
• Pośpiech J., Obrzędy i zwyczaje doroczne, „Folklor Górnego Śląska”, red. Dorota Simonides, Katowice 1989.
• Roux J. P., Krew. Mity, symbole, rzeczywistość, Kraków 1994.
• Rosiński F. M., W kręgu wierzeń i obrzędów Ajnoskich, „Literatura Ludowa” 1999, nr 4/5.
• Szyjewski A., Etnologia religii, Kraków 2008.
• Targońska A., Symbolika włosów i manipulacje włosami w kulturze ludowej, „Lud”1998, t. 82.
• Tomiccy J., R., Drzewo życia: ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975.
• Toporow W., O kosmologicznych źródłach wczesnohistorycznych opisów, [w:] Semiotyka kultury, red. E. Janus, M. R. Mayenowa, Warszawa 1977.
• Uspieński B. A., Kult św. Mikołaja na Rusi, Lublin 1985.
• Walęcik – Dejneka B., Projekcja nowego ładu w obrzędowości bożonarodzeniowej, „Literatura Ludowa” 1999, nr 3.
• Wojciechowska B., Od Godów do Świętej Łucji – Obrzędy doroczne w Polsce późnego średniowiecza, Kielce 2000.
• Zadrożyńska A., Powtarzać czas początku, cz. 1, O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce, Warszawa 1985.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2051738