Struktura, elementy i krajobraz historyczny Biskupic, Mikulczyc i Rokitnicy (dzisiejszych dzielnic Zabrza) w średniowieczu. Przyczynek archeologiczno-historyczno-geograficzny

• Authors: Szymon Walkowski

Title variants

EN

The Structure, Components and Historical Landscape of Biskupice, Mikulczyce and Rokitnica (the current districts of Zabrze) in the Middle Ages. The Archaeological, Historical and Geographical Contribution to the Studies

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia nieco inne spojrzenie na trzy dzisiejsze dzielnice Zabrza (a dawniej średniowieczne wsie) – Rokitnicę, Biskupice oraz Mikulczyce. Podejmuje się próby wskazania, z punktu widzenia archeologa, na jeszcze dziś czytelne pozostałości pierwotnej struktury tych wsi oraz ich elementy składowe o późnośredniowiecznej metryce. Po przedstawieniu najważniejszych źródeł historycznych, dotyczących początków i historii tych miejscowości w okresie średniowiecza, autor skupia się na lokalizacji pierwotnego nawsia i niwy siedliskowej oraz szczegółowo omawia istniejące dawniej w granicach tych osad późnośredniowieczne siedziby rycerskie – tzw. gródki stożkowate. Zestawienie wyników badań archeologicznych ze skanami terenu (LIDAR) uaktualnia spojrzenie na formę i rozmiary tych założeń. Opracowanie może stanowić punkt wyjścia do bardziej szczegółowych i interdyscyplinarnych badań nad wsią górnośląską w późnym średniowieczu.

EN

The article presents a somewhat different view on three districts of modern city of Zabrze(former medieval villages) – Rokitnica, Biskupice and Mikulczyce. It attempts to identify the still visible remains of the original structure of these villages and their components originating from the late medieval period from the archeological point of view. After the presentation of the most important historical sources concerning the origins and history of these villages in the Middle Ages, the author focuses on the location of the original village greens and settlement areas and discusses in detail the formerly existing within these settlements latemedieval knights seats. Comparison of the results of the archaeological research with the conducted site scans (LIDAR) updates the view on the form and size of these assumptions. Thus the following study can be a starting point for more detailed interdisciplinary research on villages of Upper Silesia in the late Middle Ages.

Keywords

EN

archaeological surveys; history of the Middle Ages; Biskupice; Mikulczyce; Rokitnica

PL

historia średniowiecza; badania archeologiczne; Biskupice; Mikulczyce; Rokitnica

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2015
• Volume: 3
• Issue: 3
• Pages: 29-51

Dates

published

2015

Contributors

author

Szymon Walkowski

References

• Adamska D., Latocha A., Nowakowski D. et al, Słownik wsi śląskich w średniowieczu, t. 1, Powiat lubiński, Wrocław 2014.
• Bagniewski Z., Sprawozdanie z badań powierzchniowych. Obszar AZP 97-45, w zbiorach Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach.
• Barciak A., Początki średniowiecznego osadnictwa w rejonie Zabrza, [w:] Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej, red. A. Barciak, Katowice 2003, s. 193–200.
• Bednarek G., Spichlerz bez tajemnic, http://zabrze.naszemiasto.pl/archiwum/spichlerz-bez tajemnic,651096,art,t,id,tm.html, dostęp: 18.12.2004.
• Boguszewicz A., Przemiany w XIII-wiecznym śląskim budownictwie obronnym, [w:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. Rewolucja XIII wieku, red. K. Wachowski, Wrocław 1998, s. 97–111.
• Chmura A., Razowska-Jaworek L., Wantuch A., Zabrze, [w:] Wody podziemne miast Polski. Miasta powyżej 50 000 mieszkańców, red. Z. Nowicki, Warszawa 2009, s. 500.
• Codex Diplomaticus Silesiae, nr 1892.
• Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte, 1301–1305. Herausgegeben von
• Cwołek K., W najstarszej dzielnicy miasta, „Gość Niedzielny” 2015, nr 24, s. IV–V (dodatek gliwicki).
• Halmer D., Początki Biskupic, „Kroniki Miasta Zabrza” 2010, nr 2(19), s. 225–236.
• Halmer D., Początki organizacji parafialnej na terenie obecnego miasta Zabrze, „Kroniki Miasta Zabrza” 2014, nr 6 (23), s. 129–142.
• Hnatyszyn P., Kalendarium zabrzańskie, Zabrze 2006, s. 5.
• Hnatyszyn P., Muschalik P., Zabrze – powroty / heimkehr / comebacks, Zabrze 2007, s. 7.
• Horwat J., Księstwo bytomskie i jego podziały, Gliwice 1993.
• Kloch B., Najstarsze parafie Górnego Śląska, Bielsko-Biała 2008.
• Kosmala T., Średniowieczne rezydencje możnowładcze z Zabrza, Rokitnicy i Mikulczyc, „Orbis Interior. Pismo muzealno-humanistyczne” 1999, vol. 1, s. 238; E. Tomczak, Mało znane warownie Górnego Śląska, Katowice 2012, s. 204.
• Kostorz R., Zabrzańskie zeszyty historyczne. Zachowane zabrzańskie nazwy miejscowe, Zabrze 1994.
• Kula W., Miary i ludzie, Warszawa 1970, s. 68.
• Maciszewski J., Szlachta polska i jej państwo, Warszawa 1968, s. 50.
• Maroń F., Historia diecezji katowickiej, „Nasza Przeszłość: studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”, 1975, t. 44, s. 9–87.
• Maroń F., Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Protokoły wizytacyjne z 1611 roku, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1973, t. 6, s. 317–331.
• Maroń F., Rozwój sieci parafialnej diecezji katowickiej do końca XV wiek, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 1969/1970, t. 2, s. 101–167.
• Pawłowski A., Grody stożkowate i ostrosłupowe i wieże mieszkalno-obronne na Śląsku w średniowieczu, cz. 1, Wrocław 1979, s. 140–168 (praca doktorska w archiwum Politechniki Wrocławskiej).
• Pierszalik Z., Dawne dzieje Rokitnicy, cz.1, [b.m] 2000, s. [b.n.s.].
• Pierzyna M., Wyniki badań archeologicznych na grodzisku w Zabrzu-Mikulczycach, „Kroniki Miasta Zabrze” 1971, s. 155.
• Pierzyna W., Sprawozdanie z prac ratowniczych przeprowadzonych na średniowiecznym grodzisku w Zabrzu-Mikulczycach, stanowisko 6, s. 2 (maszynopis z roku 1971 przechowywany w Muzeum Miejskim w Zabrzu).
• Radziej M., Sto lat Kościoła 1912–2012. Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zabrzu Rokitnicy. Przewodnik, Zabrze 2012.
• Szczech B., Biskupice wczoraj i dziś, Zabrze 1993, [b.n.s.].
• Szczech B., Biskupice. Zarys dziejów, Zabrze 1997.
• Szczech B., Ilustrowana kronika Biskupic 1243–1993, Zabrze 1993, s. 2–3.
• Szczech B., Kościół św. Wawrzyńca w Mikulczycach, w świetle zapisków parafialnych połowy XVIII wieku, Zabrze 1995, s. 3.
• Szczech B., Nasze korzenie, Zabrze 1997, s. 2.
• Szulc H., Typy wsi śląska opolskiego na początku XIX wieku i ich geneza, Warszawa 1968.
• Witkowski S., Kasztelania bytomska w średniowieczu. Zarys problematyki (początki kasztelanii, dzieje polityczne, granice), Sosnowiec 2009.
• Witkowski S., Własność ziemska w kasztelanii bytomskiej w średniowieczu, Katowice 2004.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2057012