Dwór Jana Tschammera w Dolnym Ustroniu w świetle inwentarza pośmiertnego z 1689 roku

• Authors: Wacław Gojniczek

Title variants

EN

The Manor House of Jan Tschammer in Dolny Ustroń in the Light of the Posthumous Inventory of 1689

Abstracts

PL

Przedmiotem analizy, a następnie edycji jest spisany w dniu 2 sierpnia 1689 roku inwentarz pośmiertny drobnego szlachcica Jana starszego Tschammera z Dolnego Ustronia w księstwie cieszyńskim. Inwentarze pośmiertne są pierwszorzędnym źródłem do badań nad życiem codziennym i pozwalają cofnąć tego typu badania dla Górnego Śląska co najmniej do 2. połowy XVI wieku. Dostarczają także cennych informacji na temat szlacheckich rezydencji, tych wielkich, jak również tych małych. Wykorzystanie w badaniach większej liczby inwentarzy pośmiertnych szlachty górnośląskiej pozwoli na znaczne poszerzenie wiedzy na temat siedzib szlacheckich na Górnym Śląsku, ponadto da możliwość szerszej i bardziej precyzyjnej oceny majętności stanu szlacheckiego. Najlepiej ilustruje ten fakt przykład siedziby szlacheckiej w Dolnym Ustroniu, o której dotąd nic nie było wiadome. Zachowane źródło w dość precyzyjny sposób pozwala na jego rekonstrukcję, a nawet więcej poznać jego wnętrza, meble i inne sprzęty, gospodarstwo rolne, wysiewane zboża i inne rośliny oraz inwentarz żywy, ponadto archiwum rodzinne i skromną bibliotekę.

EN

The analysis presented in the following article concentrates on the written on August 2, 1689 posthumous inventory of a minor nobleman Jan Tschammer, Sr. from Dolny Ustroń in the Duchy of Cieszyn. Posthumous inventories are the primary source for studies on everyday life and allow researchers to conduct this type of research for the Upper Silesia region at least to the second half of the sixteenth century. Furthermore, they also provide valuable information on the mansions of both great and minor noblemen. The use of a greater number of posthumous inventories of the Upper Silesian nobility will significantly improve the knowledge of aristocratic residences in Upper Silesia. Moreover, it will also give the opportunity to a broader and more precise assessment of possessions of the nobility. This fact is best illustrated by an example of a little-known nobleman’s house in the Lower Ustroń. The preserved source in a fairly precise way allows for the reconstruction of its exterior and interior, including furniture and other utensils, farm, sown grain, crops and livestock, as well as the family archive and austere library.

Keywords

EN

Jan Tschammer; posthumous inventories; aristocratic residences in Upper Silesia

PL

Jan Tschammer; inwentarze pośmiertne; górnośląskie siedziby szlacheckie

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2016
• Volume: 4
• Issue: 4
• Pages: 9-33

Dates

published

2016

Contributors

author

Wacław Gojniczek

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Adel in Schlesien, Bd. 2 (Forschungsperspektive – Quellenkunde – Bibliographie), Hg. J. Bahlcke, W. Mrozowicz [i in.], Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa 37, München 2010
• Biografický slovník Slezska z severní Moravy, t. 7, red. M. Myška, Opava – Ostrava 1996
• Bůžek V., Adelige und bürgerliche Nachlaẞinventare des 16. und 17. Jahrhunderts in der böhmischen Ländern, [w:] Quellenkunde der Habsburgermonarchie (16.–18. Jahrhundert). Ein exemplarisches Handbuch, Hg. J. Pauser, M. Scheutz, T. Winkelbauer, Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung, Ergänzungsband 44, Wien – München 2004, s. 468–476
• Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, red. P. Wiszewski, S. Rosik, Acta Universitatis Wratislaviensis 2783, Historia 171, Wrocław 2005
• Gojniczek W., Dzieje szlacheckiej rodziny Tschammerów z Iskrzyczyna. Pochodzenie – genealogia – pozycja społeczna, Wrocław 1999 (maszynopis pracy doktorskiej)
• Gojniczek W., Feudalni panowie Ustronia i okolic, [w:] Ustroń 1305–2005, red. I. Panic, t. 1 (Ustroń 1305–1945), Ustroń 2005, s. 123–152
• Gojniczek W., Kalinowska-Wójcik B., Dzieje i zasób archiwum parafii ewangelickiej w Cieszynie, [w:] Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie, red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek, Cieszyn 2010, s. 534-546
• Gojniczek W., Klochowie z Kornic i Bestwiny – dzieje szlacheckich dziedziców Ustronia do początków XVII w., [w:] Studia z dziejów Ustronia, red. I. Panic, Ustroń 2000, s. 7-21
• Gojniczek W., Manufaktura drogą do odzyskania pozycji społecznej. Przypadek Johanna Gottlieba Tschammera z Iskrzyczyna, [w:] Šlechtic podnikatelem podnikatel šlechticem. Šlechta a podnikání v českých zemích v 18.–19. století, red. J. Brňovják, A. Zářický, Nobilitas in Historia Moderna 1, Ostrava 2008, s. 253–260
• Gojniczek W., Tschammerowie z Iskrzyczyna w drugiej połowie XV i w XVI wieku, „Familia Silesiae”, t. 2, 1997, s. 5–23
• Gojniczek W., Urzędy książęce i ziemskie w ustroju księstwa cieszyńskiego, Katowice 2014
• Holasová A., Poznámky k problematice studia inventářů raněnovověkých šlechtických sídel jako jednoho z pramenů poznání kultury společnosti, „Theatrumhistoriae. Sborník prací Katedry historických věd Fakulty filozofické Univerzity Pardubice“ 2, 2007, s. 109–122
• Igálffy-Igály L., Die Entstehung der schlesischen Kornitz-Familien mit Beiträgen zur Genealogie der Sobeck, Bielik, Rogowsky und Dubowsky von Kornitz, „Adler” 1953/1955, 3, s. 41–55
• IhnatowiczI., Biernat A., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, wyd. 2, Warszawa 2003
• Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953
• Jež R., Inventář pozůstalosti Václava Skrbenského z Hříště a na Šenově z roku 1590, „Sborník Státního okresního archivu Frýdek-Místek” 8, 2007, s. 28–44
• Karolínský katastr slezský, ed. J. Brzobohatý, S. Drkal, t. 2, Praha 1973
• Korbelářova I., Karolinský katastr slezský. Soupis, Opava 2006
• Książka – biblioteka – szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego, red. J. Spyra, Cieszyn 2001
• Kysil M., Kataster karoliński – nieznany zespół do dziejów społeczno-gospodarczych w zasobie Archiwum Państwowego we Wrocławiu, „Archeion” 113, 2012, t. 113 s. 191–202
• Lambrecht K., Auswahlbibliographie zur Geschichte und Kultur des Adels in Schlesien, [w:] Adel in Schlesien, Bd. 2 (Forschungsperspektive – Quellenkunde – Bibliographie), Hg. J. Bahlcke, W. Mrozowicz [i in.], Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa 37, München 2010, s. 471–771
• Lipovski R., Popelka P., Pozůstalostní spisy v městském a venkovském prostředí v 18.–19. století, [w:] Prameny k hospodářským a sociálním dějinám novověku, red. M. Myška, A. Zářický [i in.], Ostrava 2010, s. 126–149
• Mannheims H., Roth K., Nachlaßverzeichnisse. Internationale Bibliographie, Münster 1984
• Mašitová P., František Albrecht Skrbenský Hříště z pohledu pozůstalostního inventáře (každodennost na zámku v Petříkovech na konci 17. století), „Historie/Historica”, 2008, č. 15, s. 155–165
• Mašitová P., Sonda do každodennosti barokního kavalíra (Pozůstalostní inventář Jiřího Štefana, hraběte z Vrbna a Bruntálu), „Sborník bruntálského muzea”, 2003, s. 191–203
• Maťa P., Der Adel Böhmens und Schlesiens in der Frühen Neuzeit in vergleichender und beziehungsgeschichtlicher Perspektive, [w:] Adel in Schlesien, Bd. 1. (Herrschaft – Kultur – Selbstdarstellung), Hg. J. Harasimowicz, M. Weber, Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa 36, München 2010, s. 223–262
• Metrologická příručka, opr. G. Hofmann, Plzeň – Sušice 1984
• Michejda K., Dzieje kościoła ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskiem, Cieszyn 1909
• Najstarszy Kopiarz wsi Ochaby, wyd. K. Kajzer, Acta Historica Silesiae Superioris, 4, Cieszyn 1997
• Neuß E., Geschichte des Geschlechtes v. Wilmowsky, Halle 1938
• Nirtl J., Zur Geschichte des Teschner Adels, „Adler” 4, 1942, H. 4–6, s. 45–53
• Ordynacja ziemska cieszyńska. Zbiór praw i porządków ziemskich księstwa cieszyńskiego. Zrzyzeni Zemske knizecztwi tiessynskeho, wyd. I. Panic, Acta Historica Silesiae Superioris 8, Cieszyn 2001
• Orzechowski K., Katastry śląskiego podatku szacunkowego (1527–1740), Acta Universitatis Wratislaviensis 1506, Prawo 224, Wrocław 1992
• Patzelt H., Geschichte evangelische Kirche in Österreichische Schlesien, Schriften der Stiftung Haus Oberschlesien 5, Dülmen 1989
• Pešek J., Pozůstalostní inventáře jako pramen poznání každodenního života, „Opera historia” 1, 1991, s. 30–42
• Pilnáček J., Rody stareho Slezska, wyd. 3, Brno 2010
• Pindur D., Soupis pozůstalosti po zesnulém Kašparu Borkovi z Tvorkova a Roztropic, zemském hejtmanovi těšínského knížectví, [w:] Země a její pán. Struktury vlády a její projevy na území Rakouského Slezska do konce první světové války, red. I. Matejko-Peterka, Slezsko: Lidé a země 5, Opava 2014, s. 404–405 (nr artefaktu B 4–51).
• Popiołek F., Grodziec Śląski i jego właściciele, „Ziemia” 27, 1937, nr 7/8, s. 170–175
• Popiołek F., Studia z dziejów Śląska Cieszyńskiego, Katowice 1958
• Popiołek F., Wędrynia. Jedna ze wsi Beskidzkich w pow. cieszyńskim. Jej dzieje i źródła historyczne z Archiwum zamkowego w Cieszynie (ze szkicem sytuacyjnym i 6 ilustracjami), Fontes V, Katowice 1938
• Prameny k hospodářským a sociálním dějinám novověku, red. M. Myška, A. Zářický [i in.], Ostrava 2010
• Prasek V., Zpráva o muzeu Matice Opavské, „Větník Matice Opavské” 10, 1902, s. 45–70
• Ptak M., Śląskie ordynacje ziemskie, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 34, 1979, z. 1, s. 17–35
• Quellenkunde der Habsburgermonarchie (16.–18. Jahrhundert). Ein exemplarisches Handbuch, Hg. J. Pauser, M. Scheutz, T. Winkelbauer, Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung, Ergänzungsband 44, Wien – München 2004
• Radda K., Materialen zur Geschichte des Protestantismus im Herzogthums Teschen, „XII Jahresbericht des Staats-Realschule in Teschen“ 1884/5, s. 1–42
• Šlechtic podnikatelem podnikatel šlechticem. Šlechta a podnikání v českých zemích v 18.–19. století, red. J. Brňovják, A. Zářický, Nobilitas in Historia Moderna 1, Ostrava 2008
• Sójka-Zielińska K., Historia prawa, wyd. 15, Warszawa 2015
• Spyra J., Die Juden im Teschener Schlesien (bis Anfang des 18. Jh.), „Oberschlesische Jahrbuch”, 1993, 9, s. 41–66
• Spyra J., Gospodarka i społeczeństwo w XVIII w. (do 1780 r.), [w:] Ustroń 1305–2005, s. 167–205
• Spyra J., Historiografia a tożsamość regionalna w czasach nowożytnych na przykładzie Śląska Cieszyńskiego w okresie od XVI do początków XX wieku, Częstochowa 2015
• Spyra J., Kobiety, wino i... Kupcy włoscy w Cieszynie w czasach nowożytnych, [w:] Vážně i nevážně o víně. Sborník k padesátým narozeninám PhDr Karla Müllera, red. P. Tesař, I. Moravcová, O. Gebauerová, Opava 2008, s. 93–108
• Spyra J., Książęce i cesarskie przywileje dla żydowskiej rodziny Singerów z Cieszyna, „Pamiętnik Cieszyński” 7, 1993, s. 112–124
• Spyra J., Szlachecka rodzina Bludowskich z Dolnych Bludowic herbu Kozioł i zabytki sztuki z nią związane, „Familia Silesiae”, t. 1, 1997, s. 14–29
• Statut ziemski księstw opolskiego i raciborskiego i innych ziem do nich należących, oprac. i wyd. O. Kniejski, R. Sękowski, Opole 2012
• Stibor J., Sobkové z Kornic, [w:] Biografický slovník Slezska z severní Moravy, t. 7, red. M. Myška, Opava – Ostrava 1996, s. 107–114
• Studia z dziejów Ustronia, red. I. Panic, Ustroń 2000
• Szelong K., Podróże edukacyjne szlachty cieszyńskiej (do końca XVII w.). Motywy, kierunki, konsekwencje, [w:] Książka – biblioteka – szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego, red. J. Spyra, Cieszyn 2001, s. 59–115
• Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie, red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek, Cieszyn 2010
• Ustroń 1305–2005, red. I. Panic, t. 1 (Ustroń 1305–1945), Ustroń 2005
• Vážně i nevážně o víně. Sborník k padesátým narozeninám PhDr Karla Müllera, red. P. Tesař, I. Moravcová, O. Gebauerová, Opava 2008
• Zemské zřízení Těšínského knížectví z konce 16. století. Edice, ed. E. Šefčík, Studie o Těšínsku 17, Český Těšín 2001
• Żerelik R., „Fida memoriae custos est scripta”. O potrzebie tworzenia archiwów w średniowieczu, [w:] Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, red. P. Wiszewski, S. Rosik, Acta Universitatis Wratislaviensis 2783, Historia 171, Wrocław 2005, s. 627–644
• Żerelik R., Inwentaryzacja dokumentów w średniowiecznych archiwach śląskich, „Z pomocných věd historických XVI”. Acta universitatis Carolinae – philosophica et historica 1–2, Praha 2002, s. 47–54
• Zrzyzeny Zemske Knyzietstwy Oppolskeho a Ratiborzskeho, y ginych Kraguw k nim przislussegiczych, [wyd. O. Kniejski, R. Sękowski], Opole 2012

Identifiers

Biblioteka Nauki

2057017