Dzieje chłopskiego rodu Zająców z Ogrodzonej koło Cieszyna od XVII do początku XX wieku

• Authors: Michael Morys-Twarowski

Title variants

EN

The History of the Zając Peasant Family from Ogrodzona near Cieszyn from the 17th to the Early 20th Century

Abstracts

PL

Zającowie byli jedną z najważniejszych rodzin chłopskich osiadłych w Ogrodzonej koło Cieszyna. W artykule przedstawiono losy Zająców z Ogrodzonej od protoplasty rodu Jerzego, kowala, który w 1614 roku nabył grunt w tej miejscowości, aż do przełomu XIX i XX wieku. Z tej rodziny wywodzili się między innymi Andrzej (1818–1885), lekarz w Cieszynie i działacz społeczny, Jerzy (1826–1896), radny Ogrodzonej, działacz społeczny, i Jan (1865–1943), wójt Ogrodzonej, polski działacz narodowy i społeczny, w 1928 roku kandydat w wyborach do Senatu. Zebrany materiał może stanowić podstawę do analizy imiennictwa chłopów na Śląsku Cieszyńskim, ich wyborów religijnych w dobie kontrreformacji i polityki małżeńskiej elit chłopskich oraz wyborów politycznych w 2. połowie XIX i na początku XX wieku.

EN

The Zając family was one of the most important peasant families settled in the village of Ogrodzona near Cieszyn. The article presents the fate of the family from Ogrodzona from Jerzy, the progenitor of the family and a blacksmith, who in 1614 acquired land in the village, until the late nineteenth and the early twentieth century. Members of this family include among others Andrzej (1818–1885), a physician in Cieszyn and social activist, Jerzy (1826–1896), a local councilor and social activist, and Jan (1865–1943), a mayor of the village of Ogrodzona and Polish national and social activist, who in 1928 was a candidate in election to the Senate. The collected materials can form the basis for the analysis of the naming tradition of peasant families from Cieszyn Silesia, their religious choices in the era of the Counter-Reformation, marital policy of peasant elites and political choices in second half of the nineteenth and the early twentieth century.

Keywords

EN

Ogrodzona; Cieszyn; genealogy; Cieszyn Silesia; the Zając family; peasant families

PL

genealogia; Śląsk Cieszyński; Ogrodzona; Cieszyn; rody chłopskie; rodzina Zająców

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2016
• Volume: 4
• Issue: 4
• Pages: 99-137

Dates

published

2016

Contributors

author

Michael Morys-Twarowski

• Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie

References

• Balas P., Pindur D., Spor o pohřbení apostaty v Puncově roku 1712, „Těšínsko” 2007, t. 50, nr 4.
• Bogus M., Kotulowie i ich działania oświatowe na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku, Ostrava 2006.
• Chlebowczyk J., Gospodarka Komory Cieszyńskiej na przełomie XVII–XVIII oraz w pierwszej połowie XVIII w., Wrocław 1966.
• Dobrowolski P., Józef Kożdoń – przywódca ślązakowców na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Śląsk w myśli politycznej i działalności Polaków i Niemców w XX wieku (cz. 2.), red. D. Kisielewicz, L. Rubisz, Opole 2004.
• Dobrowolski P., Ugrupowania i kierunki separatystyczne na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem w latach 1918–1939, Warszawa – Kraków 1972.
• Doležal H., Oberschlesische Studenten an der medizinischen Fakultät der Universität Wien in den Jahren 1818 bis 1938, [w:] Górny Śląsk dokumentowanie dziejów lecznictwa ze szczególnym uwzględnieniem ziem dawnych księstw cieszyńskiego i opawskiego, red. J. M. Dyrda, J. Miozga. Katowice 2007.
• Gąsior G., Tygodnik „Ślązak” wobec polskiego i czeskiego ruchu narodowego 1909–1923, „Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka”, 2006, t. 61, nr 1.
• Gojniczek W., U schyłku panowania dynastii Piastów (1528–1653), [w:] Dzieje Cieszyna od pradziejów do czasów współczesnych, t. 2, red. I. Panic, Cieszyn 2010.
• Gojniczek W., Urzędy książęce i ziemskie w ustroju księstwa cieszyńskiego (1477–1653), Katowice 2014.
• Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 3, Cieszyn 1998.
• Grajewski W., Beskidzka epopeja. Dzieje Hellerów z Huty – górali z Brennej na Śląsku Cieszyńskim, „Rocznik ››Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie‹‹” 2015, t. 3.
• Homola-Skąpska I., „Tygodnik Cieszyński” i „Gwiazdka Cieszyńska” pod redakcją Pawła Stalmacha (1848–1887), Katowice – Kraków 1968.
• Iwanek W., Słownik artystów na Śląsku Cieszyńskim, „Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Sztuka” 1967, z. 2.
• Jungnitz J. (wyd.), Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln, Teil 1, Breslau 1904.
• Kliber J., Ewangeliccy przodkowie Karola Wojtyły – ród Przeczków z Datyni, „Kalendarz Ewangelicki” 2013, t. 127.
• Kubień B., Dzieje Towarzystw – Upiększania i Miłośników Ustronia w latach 1888–2009. Szkic monograficzny, „Pamiętnik Ustroński” 2009, t. 14.
• Kubień B., Wykaz ustrońskich przedsiębiorców z okresu od XVII wieku do 1945 roku w układzie chronologicznym, „Pamiętnik Ustroński” 2005, t. 12.
• Kukutsch O, Ost-Schlesien. Geschicke eines Grenzlandes im Spiegel der Geschichte einer bodenständigen Familie, Bonn 1950.
• Londzin J., 250-letni jubileusz młyna ropickiego, „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 79 z 25 X 1921.
• Lubojacki J., Pergaminy w Muzeum śląskiem, „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 87 z 31 X 1913.
• Marcoń W. (wyd.), Szuścik J., Życiorys „Pamiętnik nauczyciela”, Toruń 2011.
• Michejda K., Dzieje Kościoła ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim, [w:] Z dziejów Kościoła ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim, red. T. J. Zieliński, Warszawa 1992.
• Milerski W., Nazwiska cieszyńskie, Cieszyn 1996.
• Morys-Twarowski M., Francusowie w XIX i na początku XX wieku – historia chłopskiej rodziny ze Śląska Cieszyńskiego, „Studia Historyczne” 2012, t. 55.
• Morys-Twarowski M., Jan Martinek (1862–1920). Polský učitel, společenský a národní aktivista, „Těšínsko” 2013, t. 61, nr 4.
• Morys-Twarowski M., Kłodowie z Puńcowa koło Cieszyna od XVIII do początku XX wieku, „Rocznik Muzeum ››Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie‹‹” 2014, t. 2.
• Morys-Twarowski M., Krąg rodzinny Marii Lipa (1830–1920). Ze studiów nad genealogią rodzin chłopskich na Śląsku Cieszyńskim, „Pamiętnik Cieszyński” 2005, t. 20.
• Morys-Twarowski M., Losy chłopskiej rodziny Lipów ze Śląska Cieszyńskiego do 1918 roku i jej droga do polskiej narodowości, „Świat i Słowo” 2011, t. 2 (17).
• Morys-Twarowski M., Przyczynek do genealogii Franciszka Śniegonia, biskupa-sufragana wrocławskiego, „Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka” 2010, r. 65, z. 4.
• Morys-Twarowski M., Pszczółkowie z Krasnej koło Cieszyna od XVII do początku XX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2011, z. 138.
• Morys-Twarowski M., Rodzinne powiązania cieszyńskich elit w okresie międzywojennym na przykładzie rodziny Szczurków, [w:] Rodzina na Śląsku w XIX i na początku XX wieku, red. A. Dawid, A. Maziarz, Opole 2011.
• Morys-Twarowski M., Sztwiertnia Jan (1850–1912), rolnik, działacz na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 49, 2013, z. 1.
• Novák L., Ondra Foltýn a jeho rod na Karvínsku, „Těšínsko” 1960, z. 11.
• Nowak K., Niewytyczona granica? Refleksje historyczne na temat narodowości śląskiej, [w:] Górny Śląsk wyobrażony: wokół mitów, symboli i bohaterów dyskursów narodowych. Imaginiertes Oberschlesien: Mythen, Symbole und Helden in den nationalen Diskursen, red. J. Haubold-Stolle, B. Linek, Opole – Marburg 2005 („Tagungen zur Ostmitteleuropa-forschung”, t. 23).
• Nowak K., Przemiany prawno-administracyjne, demograficzne, społeczno-zawodowe i narodowościowe, [w:] Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848–1920), red. K. Nowak, I. Panic, Cieszyn 2013 („Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych”, red. I. Panic, t. 5).
• Nowak K., Ruch kożdoniowski na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Regionalizm a separatyzm – historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów, red. M. W. Wanatowicz, Katowice 1995.
• Panic I., Język mieszkańców Śląska Cieszyńskiego od średniowiecza do połowy XIX wieku, Cieszyn 2016.
• Panic I., Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528–1653), Cieszyn 2011 („Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych”, red. I. Panic, t. 3).
• Panic I. (wyd.), Urbarz cieszyńskiego klucza dóbr książęcych z 1646 roku, Cieszyn 2005 („Acta Historica Silesiae Superioris”, t. 16).
• Panic I. (wyd.), Urbarz Cieszyński z 1577 r., Cieszyn 2001 („Acta Historica Silesiae Superioris”, t. 9).
• Panic I. (wyd.), Urbarz Cieszyński z 1621 r., Cieszyn 2003 („Acta Historica Silesiae Superioris”, t. 12)
• Pilch J., Ustrońska rodzina Lipowczanów, „Pamiętnik Ustroński”, t. 5, 1992.
• Pindur D., Książę czasów przełomu. Kazimierz II cieszyński (1450–1528) i jego władztwo, Wrocław 2010.
• Pindur D., Případ „apostaty“ Adama Myšky z Jablunkova, „Sborník Sborník Státního okresního archivu ve Frýdku-Místku” 2007, t. 8.
• Pindur D., Století rekatolizace Těšínska. Ke konfesním proměnám – od knížete po poddané (1609–1709), [w:] Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie, red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek, Cieszyn – Český Těšín 2010.
• Poloczkowa B., Dzieje starego młyna w Ustroniu i rodziny młynarzy Kralów, „Ziemia Śląska” 1993, t. 3.
• Poloczkowa B., Urbarz „państwa” frysztackiego z roku 1571, „Pamiętnik Cieszyński” 1997, t. 12.
• Poloczkowa B., Znaki pieczętne chłopów cieszyńskich, „Pamiętnik Cieszyński” 1992, t. 4.
• Popiołek F., Parę wiadomości z historii wsi Krasna i Mnisztwo, „Nowiny Śląskie”, nr 38 z 23 XII 1934.
• Popiołek F., Studia z dziejów Śląska Cieszyńskiego, Katowice 1958.
• Prasek V., Guntovni a sirotčí registra na Těšínsku, „Selský archiv”, 1907, t. 6, nr 2 (22).
• Prasek V., Staré rody na Těšínsku, „Rodokmen. Časopis pro rodopis, znakosloví a ostatní pomocné vědy historické”, 1946, t. 1, nr 4.
• Satke A., Pověsti z Těšínska o Josefu II., „Těšínsko” 1990, nr 2.
• Spyra J., Śląsk Cieszyński w okresie 1653–1848, Cieszyn 2012 („Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych”, red. I. Panic, t. 4).
• Stibor J., Těšínská šlechta v proměnách staletí, [w:] Šlechtic v Horním Slezsku / Szlachcic na Górnym Śląsku, red. J. Brňovják, W. Gojniczek, A. Zářický, Katowice – Ostrava 2011, s. 71–106.
• Sztefek J., Kilka przyczynków do drzewa genealogicznego rodziny Śliwków z Polany, „Pamiętnik Ustroński” 1995, t. 8.
• Sztefek J., Niektóre gałęzie drzewa genealogicznego rodziny Szczepańskich, „Pamiętnik Ustroński” 1993, t. 6.
• Szweda W., Z dziejów Ogrodzonej, Ogrodzona 2008.
• Šefčík E., Walka o cieszyńską ordynację ziemską z 1573 r., „Pamiętnik Cieszyński” 1993, t. 6.
• Trawniczek Mateusz (1860–1934), proboszcz w Ogrodzonej, Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku, [@:] http://www.encyklo.pl/index.php5?title=Trawniczek_Mateusz, dostęp: 9 VIII 2014.
• Trombik K., Galeria wójtów końszczańskich, [w:] Z przeszłości gminy Końskiej, przygotował do druku S. Zahradnik, Końska – Podlesie 1968.
• Wrzoł J., Tyc W., Cmentarz w Zabrzegu, Czechowice-Dziedzice – Zabrzeg 1995.
• Wrzoł J., Woźniak E., W służbie Boga i Ojczyzny: ród Wrzołów z Zabrzega, Czechowice-Dziedzice 1994.
• Zahradnik S., Ropice – vesnice Těšínska. Ropica – wioska cieszyńska, Ropice 2004.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2057002