Iconotropy of images of St Barbara from the Upper Silesian coal mines: the case of “Graf Franz” / “Wawel” mine

• Authors: Beata Piecha-van Schagen

Title variants

PL

Ikonotropia wizerunków św. Barbary z górnośląskich kopalń węgla kamiennego: przypadek kopalni „Graf Franz” / „Wawel”

Abstracts

PL

Artykuł omawia zmiany formalne wizerunku świętej Barbary z kopalni „Graf Franz” / „Wawel” oraz towarzyszące jej zmiany ontologiczne obiektu w świetle przemian o podłożu politycznym i ekonomicznym. Wizerunki świętej Barbary, umieszczane w cechowniach kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku szczególnie intensywnie na przełomie XIX i XX wieku, były obiektami o potencjale kultowym, wykonywanymi przeważnie przez zawodowych artystów. W połączeniu z górniczą pobożnością bazującą na nabożeństwie do Najświętszego Sakramentu, tworzyły jednorodny obraz sztuki i teologii. W okresie rządów komunistycznych w Polsce Ludowej doszło to usunięcia rzeźby świętej Barbary z cechowni i ukrycia jej przez pracowników kopalni, dzięki czemu zyskała ona status symbolu oporu przeciwko władzy. Powrót wizerunku do cechowni w 1980 roku i przemalowanie farbą techniczną sprawiły, że stał się on symbolem religijnym, politycznym, a jednocześnie pełnił funkcję obiektu apotropeicznego. Po likwidacji kopalni „Wawel”, rzeźba pokryta realistyczną polichromią, pełni rolę obiektu dewocyjnego w kościele pw. św. Piusa X w Rudzie Śląskiej.

EN

The article discusses the formal changes to the image of Saint Barbara from the “Graf Franz” / “Wawel” coal mine and the accompanying ontological changes to the object in the light of politically and economically motivated transformations. The images of Saint Barbara placed in the pit head buildings of the coal mines in Upper Silesia particularly intensively at the turn of the 19th and 20th centuries were objects of religious cult, and were mostly created by the professional artists. As objects of miners’ piety, based on devotion to the Blessed Sacrament, they represented the idea of an art object unified with theology. During the communist rule in Poland, the statue of Saint Barbara was removed from the pit head building and hidden by the miners, and given the status of a symbol of resistance against the state authorities. The returning of the image to the pithead building in 1980 and repainting it with technical paint made it a religious and political symbol, while also serving as an apotropaic object. After the liquidation of the “Wawel” mine, the sculpture, covered with a realistic polychrome, serves as a devotional object in the Church of Saint Pius X in Ruda Śląska.

Keywords

EN

religious image; St Barbara; iconotropy; religious art; lived religion; coal miners; Upper Silesia

PL

obraz religijny; św. Barbara; ikonotropia; sztuka sakralna; żywa religia; górnicy; Górny Śląsk

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2022
• Volume: 10
• Issue: 10
• Pages: 111-137

Dates

published

2022

Contributors

author

Beata Piecha-van Schagen

• Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”

References

• Assmann J., Semiosis and Interpretation in Ancient Egyptian Ritual, [in:] Interpretation in Religion, ed. S. Biderman and B.-A. Scharfstein, Leiden, 1992.
• Aston M., Faith and Fire: Popular and Unpopular Religion, 1350-1600, Ohio 1993.
• Belting H., An Anthrolopogy of Images. Picture, Medium, Body, Princeton 2011.
• Bortlik-Dźwierzyńska M., Barbórka czy Dzień Górnika? Czyli słowo o tym, jak partia ze świętą konkurowała, [in:] „Przewodnia siła Narodu”. Z dziejów partii komunistycznej na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1945-1990, red. T. Kurpierz, Katowice 2010.
• Braun J., Der christliche Altar in seiner geschichtlichen Entwicklung, Vol. 2, München 1924.
• Brown F.B., Religious Aestetics, London 1990.
• Chrząszcz J., Historia parafii św. Barbary w Królewskiego Hucie na Górnym Ślązku, Królewska Huta 1902.
• Eliade M., The Sacred and the Profane. The Nature of Religion, translated by W.R. Trask, New York 1963.
• García J.T., Sáenz-López Pérez S., Introducion. Iconotropy and the alteration of religious images, [in:] Iconotropy and Cult Images from the Ancient to Modern World, ed. by J.T. García, S. Sáenz- López Pérez, New York 2022.
• Górecki J., Pielgrzymki na Górnym Śląsku w latach 1869-1914, Katowice 1994.
• Hilger H.P., Altäre und Ausstellung rheinischen Kirchen, [in:] Kunst des 19. Jahrhunderts in Rheinland, Trier 1980.
• Humblin W.J., Iconotropy and the JS Abraham Fascimiles, [@:] The Interpreter Foundation, access: 29.10.2022.
• Jaros J., Kopalnia „Walenty-Wawel” – organizacja, gospodarka i technika produkcji, [in:] Kopalnia „Wawel” 1752-1987, Katowice 1987.
• McIntyre E., Rescuing God from Bad Taste: Religious Kitsch in Theory and Practice, “Literature & Aestetics” 24, 2014.
• Morgan D., Art, Material Culture and Lived Religion, [in:] The Oxford Handbook of Religion and the Arts, ed. F. B. Brown, New York 2014.
• Musillo M., Avalokiteśvara is mutating again: Chinese and Japanese encounters with the Virgin Mary, [in:] Iconotropy and Cult Images from the Ancient to Modern World, ed. by J.T. García, S. Sáenz-López Pérez, New York 2022.
• Myszor J., Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821-1914, Katowice 1991.
• Osten G. von der, Der Schmerzesmann: Typengeschichte eines deutschen Andachtsbildwerkes von 1300 bis 1600, [in:] “Forschungen zur der deutschen Kunstgeschichte. Jahresgabe des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft”, t. 7, 1935.
• Piecha-van Schagen B., „A kaj jest Barbórka?” Biskupi górnośląscy wobec odnawiania kultu św. Barbary w kopalniach węgla kamiennego w roku 1980 – wspólnota pamięci, [in:] Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski „Ludowej”, Vol. 2., ed. by. R. Łatka, Warszawa 2022.
• Piecha-van Schagen B., Górnicza demonologia, [in:] Leksykon mitów, symboli i bohaterów Górnego Śląska w XIX i XX wieku, ed. by A. Michalczyk, B. Linek, Opole 2015.
• Piecha-van Schagen B., „Kult świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego wśród górników Bytomia, Zabrza i Gliwic w XIX i XX wieku”, Katowice 2014, mps.
• Piecha-van Schagen B., Kult świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego w XIX i XX wieku, t. 1, Zabrze 2018.
• Piecha-van Schagen B., Ołtarze św. Barbary jako wyznaczniki świętości miejsca i czasu w przestrzeni kopalnianych cechowni, [in:] Katowice. W 144 rocznicę uzyskania praw miejskich, ed. by A. Barciak, Katowice 2010.
• Piecha-van Schagen B., Święta Barbara w kopalni, czyli górniczy lęk przed umieraniem, [in:] Miasta górnicze i górnictwo w Europie Środkowej. Pamięć – dziedzictwo – tożsamość, red. A. Barciak, Katowice – Zabrze 2019.
• Poprzęcka M., O złej sztuce, Warszawa 1998.
• Rust J., “Image of Idolatryes”: Iconotropy and the Theo-Political Body in “The Faerie Queene”, “Religion & Literature”, 2006 Vol. 38, No. 3.
• Świątkiewicz W., Tradycja i wybór. Socjologiczne stadium religijności na Górnym Śląsku, Katowice-Wrocław 1997.
• Ziolkowski T., Fictional transfigurations of Jesus, Princeton 1972.

Identifiers

Biblioteka Nauki

28891970