Tradycja republikańska, respublica, republikanizm

• Authors: Dorota Pietrzyk-Reeves

Title variants

EN

Republican tradition, respublica, republicanism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej z nich przedstawiam krótką analizę głównych pojęć związanych ze współczesnym odrodzeniem zainteresowania tradycją republikańską, takich jak respublica, klasyczna tradycja republikańska oraz nowożytny republikanizm. Może ona posłużyć w badaniach poświęconych zarówno republikanizmowi w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jak i neorepublikanizmowi. Celem drugiej części artykułu jest wprowadzenie do dyskusji nad źródłami i podstawami polskiej tradycji republikańskiej, która bierze początek w XVI wieku i przynosi niezwykle bogaty dyskurs teoretyczny inspirowany ideami klasycznej tradycji republikańskiej obecny w polskiej myśli politycznej aż do czasów rozbiorów.

EN

This article has two aims; first it provides a conceptual analysis of the main terms related to the contemporary revival of interest in the republican tradition such as respublica, classical republican tradition and modern republicanism. This conceptual framework can be used in the research on republicanism in the Polish-Lithuanian Commonwealth (Rzeczpospolita) and neorepublicanism. The second aim of the article is to discuss in an introductory manner the sources and the foundation of the Polish republican tradition which goes back to the sixteenth century and brings exceptionally rich theoreticaldiscourse inspired by the ideas of the classical republican tradition that were present in the political thought until the partition period.

Keywords

PL

tradycja republikańska; ład polityczny; republika; nowożytny republikanizm; tradycja republikańska; ład polityczny; republika; nowożytny republikanizm

EN

republican tradition; political order; republic; modern republicanism

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2013
• Volume: 4
• Issue: 7
• Pages: 47-66

Dates

published

2013-06-30

Contributors

author

Dorota Pietrzyk-Reeves

References

• Arystoteles, 2000, Etyka nikomachejska, przekł. D. Gromska, w: tenże, Etyka nikomachejska; Etyka wielka; Etyka eudemejska; O cnotach i wadach, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa.
• Augustyniak, U., 2004, Polska i łacińska terminologia ustrojowa w publicystyce politycznej epoki Wazów, w: Axer, J., Łacina jako język elit, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Bailyn, B., 1967, The Ideological Origins of the American Revolution, Harvard University Press, Cambridge (Mass.).
• Cicero Marcus Tulius, 1960, O państwie, w: tenże, O państwie, O prawach; O powinnościach; O cnotach, przeł. W. Kornatowski, PWN, Warszawa.
• Ben-Wiśniewska, E., 1998, Funkcjonowanie nazwy Polska w języku czasów nowożytnych (1530-1795), Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Bem-Wiśniewska, E., 2007, Wizja Rzeczpospolitej w epoce staropolskiej. Od historii języka do historii kultury, w: Dybaś, B., Hanczewski, P., Kempa, T., (red.), Rzeczpospolita w XVI-XVIII wieku. Państwo czy wspólnota?, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
• Brugger, B., 1999, Republican Theory in Political Thought. Virtuous or Virtual?, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Cichocki, M.A., 2009, Rzeczpospolita – utracony skarb Europy, w: Kloczkowski, J., (red.), Władza w polskiej tradycji myśli politycznej, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Collinson, P., 1987, The Monarchical Republic of Queen Elizabeth I, „Bulletin of the John Rylands University Library of Manchester”, vol. 69, no. 2.
• Fink, Z.S., 1945, Classical Republicans: An Essay in the Recovery of a Pattern of Thought in Seventeenth Century England, Northwestern University Press, Evanston.
• Fontana, B., (ed.), 1994, The Invention of the Modern Republic, Cambridge University Press, Cambridge – New York.
• Goldsmith, M.M., 1987, Liberty, Luxury and the Pursuit of Happiness, w: Pagden, A., (ed.), The Languages of Political Theory in Early-Modern Europe, Cambridge University Press, Cambridge – New York.
• Gromelski, T.W., 2008, The Commonwealth and Monarchia Mixta in Polish and English Political Thought in the Later Sixteenth Century, w: Unger, R., (ed.), Britain and Poland-Lithuania: Contact and Comparison from the Middle Ages to 1795, Brill Academic Pub., Boston.
• Grzybowski, K., 1964, Rozwój myśli państwowej na Uniwersytecie Krakowskim w pierwszej połowie w. XV, w: Lepszy, K., (red), Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, PWN, Kraków.
• Hankins, J., 2010, Exclusivist Republicanism and the Non-Monarchical Republic, „Political Theory”, vol. 38, no. 4.
• Koehler, K., 2009, Wstęp, w: Koehler, K., (red.), Stanisława Orzechowskiego i Augustyna Rotundusa debata o Rzeczypospolitej, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Kot, S., 1911, Wpływ starożytności klasycznej na teorie polityczne Andrzeja Frycza z Modrzewa, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności”, t. 29, Kraków.
• Krasnodębski, Z., 2003, Demokracja peryferii, Słowo/Obraz, Terytoria, Gdańsk.
• Krasnodębski, Z., 2009, Republikanizm po komunizmie – utopia czy alternatywa?, w: Kloczkowski, J. (red.), Władza w polskiej tradycji myśli politycznej, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Lane, F.C., 1966, At the Roots of Republicanism, „American Historical Review” vol. 71, no. 2.
• Legutko, R., 2002, Demokracja i republika, w: Legutko, R., Kloczkowski, J., (red.), Oblicza demokracji, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Lovett, F., Pettit, P., 2009, Neorepublicanism: A Normative and Institutional Research Program, „Annual Review of Political Science”, vol. 12.
• Mouritsen, P., 2008, Four Models of Republican Liberty and Self-Government, w: Honohan, I., Jennings, J., (eds.), Republicanism in Theory and Practice, Routledge, London – New York.
• Nelson, E., 2004, The Greek Tradition in Republican Thought, Cambridge University Press, Cambridge.
• Ochmann, S., 1990, Rzeczpospolita jako monarchia mixta – dylematy władzy i wolności, w: Bartnicki, A., i in., (red.), Kultura, polityka, dyplomacja.
• Studia ofiarowane profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę jego urodzin, PWN, Warszawa.
• Orzechowski, S., 1972, Mowa do szlachty polskiej przeciw prawom i ustawom Królestwa Polskiego uporządkowanym przez Jakuba Przyłuskiego, w: tenże, Wybór pism, oprac. J. Starnawski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Peltonen, M., 1995, Classical Humanism and Republicanism in English Political Thought 1570-1640, Cambridge University Press, Cambridge – New York.
• Pettit, P., 1989, The Freedom of the City: A Republican Ideal, w: Hamlin, A., Pettit, P. (eds.), The Good Polity. Normative Analysis of the State, Blackwell, Oxford – New York.
• Pettit, P., 1994, Republicanism: A Theory of Freedom and Government, Oxford University Press, Oxford – New York.
• Pettit, P., 2012, On People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy, Cambridge University Press, Cambridge.
• Pietrzyk-Reeves, D., 2012, Ład rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Pietrzyk-Reeves, D., Szlachta, B., 2006, Republika, w: Szlachta B., (red.), Słownik społeczny, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Pocock, J.G.A., 1975, The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition, Princeton University Press, Princeton.
• Pole, J.R., 1969, Political Representation in England and the Origins of the American Republic, Palgrave MacMillan, London.
• Rahe, P., 1992, Republics Ancient and Modern: Classical Republicanism and the American Revolution, University of North Carolina Press, Chapel Hill, vol. 1-2.
• Robbins, C., 1959, The Eighteenth-Century Commonwealthman, Harvard University Press, Cambridge (Mass.).
• Scott, J., 2004, Commonwealth Principles: Republican Writing of the English Revolution, Cambridge University Press, Cambridge.
• Siemieński, J., 1932, Polska kultura polityczna XVI wieku, w: Kultura staropolska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Skinner, Q., 1978, The Foundations of Modern Political Thought, vol. 1, Cambridge University Press, Cambridge – New York.
• Skinner, Q., 1998, Liberty Before Liberalism, Cambridge University Press, Cambridge – New York.
• Stanisław ze Skarbimierza, 1978, Pochwała Uniwersytetu na nowo ufundowanego, w: Filozofia i myśl społeczna XIII-XV wieku, opr. J. Domański, PWN, Warszawa.
• Stanisław ze Skarbimierza, 1979, Sermones sapientiales, wyd. B. Chmielowska, t. 2, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
• Szlachta, B., 2008, Monarchia prawa? Angielska myśl polityczna doby Tudorów, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Wood, G.S., 1969, The Creation of the American Republic, 1776-1787, University of North Carolina Press, Chapel Hill.
• Wootton, D., 2006, The True Origins of Republicanism, or de vera respublica, w: Il repubblicanesimo moderno. L’idea di repubblica nella riflessione storica di Franco Venturi, a cura di M. Albertone, Bibliopolis, Napoli.
• Wyczański, A., 1991, Polska – Rzeczą Pospolitą Szlachecką, PWN, Warszawa.
• Venturi, F., 1971, Utopia and Reform in the Enlightenment, Cambridge University Press, Cambridge.