Krótkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolności (1587). Analiza intencji

• Authors: Krzysztof Koehler

Title variants

EN

Krotkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolnosci (1587). An analysis of the Intention of the Text

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst jest poświęcony analizie kontekstowej i retorycznej anonimowej broszury Krótkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolności wydanej w 1587 roku. Bada się w nim użycie zagadnienia „wolności” w politycznej debacie – jak rozumiemy – po śmierci Stefana Batorego. Autor rozważa cele dzieła, które rozumie jako promowanie postawy opozycyjnej, a przede wszystkim aktywności publicznej jako dobra samego w sobie, które służyć ma dobru wspólnemu. Broszura, zdaniem autora tekstu, odsłania niejako „kuchnię” szlacheckiego podejścia do rozumnej polityki: poprzez ukazanie galerii przykładów osobowych wywiedzionych z historii, poprzez przykładowy sposób debaty publicznej (mowy z „wojny kokoszej”), aż po rozważania o wymiarach wolności w Rzeczypospolitej (dobre i złe rozumienie „wolności”). Tekst jest też stonowaną polemiką metodologiczną z tradycyjną szkołą politologiczną (w znaczeniu historia idei); proponuje się w nim retoryczną analizę zastosowań idei w kontekstach historyczno- politycznych.

EN

The text provides the contextual and rhetorical analysis of the anonymous pamphlet Krótkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolności published in 1587. It examines the problem of “liberty” in the way it was used in the political debate – as we understand it – after the death of Stefan Batory. The author considers the objectives of the work which – as he understands them – are the promotion of the views of the opposition, and, above all, public activity as a good in itself. According to the author of the text, thepamphlet reveals – as it terms it – “the kitchen” (or the underlying) attitude of the szlachta towards reasonable politics. It manages to do this in many ways: from showing a gallery of personal characters derived from history and an exemplary method of political debating (a speech from the kokosza war) up to a deliberation on the different aspects of liberty in the Commonwealth (a right and wrong understanding of “liberty”). The text also represents a moderate methodological polemic with a traditional paradigm of political science (in the meaning of the history of ideas): it suggests a rhetorical analysis of the implementation of ideas in historio-political contexts.  

Keywords

PL

retoryczna krytyka tekstu; republikanizm; wolność; makiawelizm; obywatel; aktywność polityczna; aluzja; retoryczna krytyka tekstu; republikanizm; wolność; makiawelizm; obywatel; aktywność polityczna; aluzja

EN

rhetorical critique of the text; republicanism; liberty; machiavellism; citizen; political activity; allusion

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2013
• Volume: 4
• Issue: 7
• Pages: 67-88

Dates

published

2013-06-30

Contributors

author

Krzysztof Koehler

References

• Austin, J.L., 1993, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, przełożył, wstępem i przypisami opatrzył oraz skorowidz sporządził B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa.
• Czubek, J., 1906, Pisma polityczne z okresu pierwszego bezkrólewia, Akademia Umiejętności, Kraków.
• Dzięgielewski, J., 2011, O ustroju, decydentach i dysydentach. Studia i szkice z dziejów Pierwszej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów, Kraków.
• Estreicher, K., Bibliografia Staropolska <http://www.estreicher.uj.edu.pl/staropolska/baza/17665.html>.
• Hampton, T., 1990, Writing from History. Rhetoric of exemplarity, Cornell University Press, Ithaca and London.
• Łukaszewicz, L., 1859, Rys dziejów piśmiennictwa polskiego, Poznań.
• Perelman, Ch., 2004, Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, przekł. M. Chomicz, red. nauk. R. Kleszcz, PWN, Warszawa.
• Pietrzyk-Reeves, D., 2012, Ład Rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska, Wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Rymkiewicz, J.M., 2010, Samuel Zborowski, wyd. Sic!, Warszawa.
• Skinner, Q., 2002, Vision of Politics, Vol. 1, Regarding Method, Cambridge University Press, Cambridge.
• Starnawski, J., Wstęp do: Orzechowski, S., 1972, Wybór pism, BN I/210, Kraków – Wrocław.
• Tarnowski, S., 1886, Pisarze polityczni XVI wieku, Kraków.
• Tazbir, J., 2012, O niesłuchanym proroku, „Nowe Książki” 3.