Pozycja ustrojowa Prezydenta RP w Konstytucji z 1997 r. a jego kompetencje w stosunkach zewnętrznych

• Authors: Marian Grzybowski , Anna Dobosz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest charakterystyka przeobrażeń kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sferze stosunków zewnętrznych państwa od nowelizacji Konstytucji PRL z kwietnia 1989 r. poprzez uregulowania Małej Konstytucji z 1992 r. po ujęcie tych uprawnień w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. oraz późniejszą ewolucję praktyki. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przywrócenie instytucji Prezydenta Rzeczypospolitej w wyniku nowelizacji Konstytucji z 1989 r. doprowadziło do przejęcia przez ten organ klasycznych kompetencji głowy państwa w relacjach zewnętrznych (głównie o charakterze symbolicznym i protokolarnym). Wprowadzenie(w 1990 r.) bezpośrednich i powszechnych wyborów wzmocniło pozycję Prezydenta. W następstwie tej zmiany, popartej politycznymi aspiracjami, Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 r. (Mała Konstytucja) przypisała Prezydentowi RP atrybut „ogólnego kierownictwa” w sferze stosunków zewnętrznych. Jednocześnie prowadzenie polityki zagranicznej uczyniła – co do zasady – domeną rządu. Konstytucja 1997 r. petryfikowała dualizm oddziaływania na stosunki zewnętrzne państwa. Prezydentowi przypisała rolę „najwyższego przedstawiciela państwa”. Doprecyzowała zarazem – i to ograniczająco (w art.133.1) – jego kompetencje w tej sferze. Nałożyła też na Prezydenta powinność współdziałania z Prezesem Rady Ministrów i ministrem właściwym ds. zagranicznych. Autorzy posłużyli się metodą językowo‑semantycznej wykładni aktów konstytucyjnych, zaś przy analizie dokumentacji prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego – metodami stosowanymi w historii prawa. Przy interpretacji przeobrażeń praktyki ustrojowej wykorzystali dorobek metodyczny analizy systemowej. PROCES WYWODU: Po przedstawieniu ewolucji konstytucyjnych uprawnień Prezydenta RP w sferze stosunków zewnętrznych w latach 1989-1997 autorzy wskazali na ustrojowe konsekwencje ich uszczuplenia w Konstytucji z 1997 r., a jednocześnie – na następstwa wywierania wpływu na relacje zewnętrzne państwa przez dwa organy władzy wykonawczej o zróżnicowanej legitymizacji wyborczej. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza potwierdza występowanie dwuośrodkowego mechanizmu oddziaływania na relacje zewnętrzne Rzeczypospolitej, przy jednoczesnym domniemywaniu właściwości Rady Ministrów w zakresie prowadzenia polityki zagranicznej. Sytuacja ta sprzyja równoważeniu nietożsamych zapatrywań na kierunki oraz sposób kształtowania stosunków zewnętrznych. Z drugiej strony – zwłaszcza w okresach kohabitacji – może się okazać konfliktogenna; sprzyja generowaniu niespójności w oddziaływaniach na relacje z innymi państwami, z Unią Europejską oraz organizacjami międzynarodowymi. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Unormowania uprawnień Prezydenta oraz Rady Ministrów w sferze stosunków zewnętrznych skłaniają – w świetle doświadczeń dwudziestolecia (1997-2017) – do dokonania ich rewizji pod kątem eliminacji odcinkowego „pokrywania” się pól aktywności oraz uściślenia funkcji każdego z wymienionych organów. Zdefiniowanym konstytucyjnie funkcjom winny ściślej odpowiadać kompetencje obu organów. Pożądane jest nadto doprecyzowanie form ich współdziałania (nakazanego w art. 133 ust. 3 Konstytucji) oraz uściślenie zakresów odpowiedzialności (także w relacjach z instytucjami Unii Europejskiej).

Keywords

PL

competencies; Constitutional Act of October 17th; 1992; Constitution of April 2nd; 1997; counter-signature; defense; division and balance of powers; election (parliamentary; presidential); external (state) relations; foreign policy; ?highest representative

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2018
• Volume: 9
• Issue: 26
• Pages: 129-148

Dates

published

2018-06-01

Contributors

author

Marian Grzybowski

author

Anna Dobosz

References

• Chorążewska, A. (2008). Model prezydentury w praktyce politycznej po wejściu w życie Konstytucji RP z 1997 r. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Ciapała, J. (1999). Prezydent w systemie ustrojowym Polski (1989-1997). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Ciemniewski, J. (1993). Podział władz w „Małej Konstytucji”. Kilka uwag o stosunkach między parlamentem a rządem. W: M. Kruk (red.), Mała Konstytucja w procesie przemian ustrojowych w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 19-41.
• Działocha, K. (1996). Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Nr XX. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Garlicki, L., Derlatka, M. i Wiącek, M. (red.). (2016). Na straży państwa prawa. Trzydzieści lat orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Gebethner, S. (1996). Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Nr XXI. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Graczyk, R. (1997). Konstytucja dla Polski. Tradycje, doświadczenia, spory. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Grzybowski, M. i Mikuli, P. (2006). Realizacja konstytucyjnych kompetencji Prezydenta RP w sferze stosunków międzynarodowych. W: M. Grzybowski (red.), System rządów Rzeczypospolitej Polskiej. Założenia konstytucyjne a praktyka ustrojowa. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 51-64.
• Juchniewicz, J. i Dąbrowski, M. (2014). Kompetencyjny charakter art. 126 Konstytucji RP. Przegląd Sejmowy, (123)4, 65-84.
• Kozioł, Ł. i Witkowski Z. (1991). Zagadnienie obronności i porządku publicznego w przyszłej konstytucji. W: J. Pietrzak i Z. Witkowski (red.), Prace Komisji Konstytucyjnej Senatu RP. Z. 4. Warszawa: Wydawnictwo Senatu RP, 105-119.
• Masternak‑Kubiak, M. (2003). Przestrzeganie prawa międzynarodowego
• w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Kraków: Kantor Wydawniczy „Zakamycze”.
• Mojak, R. (1993). Stanowisko konstytucyjne Prezydenta RP w Małej Konstytucji 1992 r. Przegląd Sejmowy, 2(2), 68-112.
• Mojak, R. (1995). Instytucja Prezydenta RP w okresie przekształceń ustrojowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
• Mojak, R. (1997). Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Nr XXXVIII. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Mojak, R. (2007). Parlament a rząd w ustroju Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
• Nowak, K. (2016). Kompetencje głowy państwa w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i bezpieczeństwem państwa w polskim prawie konstytucyjnym. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Opaliński, B. (2012). Rozdzielenie kompetencji władzy wykonawczej między Prezydenta RP oraz Radę Ministrów. Warszawa: Lex a Wolters Kluwer business.
• Orzeczenie TK z 19 czerwca 1992 r., sygn. akt U 6/92 (OTK 1992, cz. I, poz. 13, s. 203 i n.).
• Osiński, J. i Pytlik, B. (2000). Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W: J. Osiński (red.), Prezydent w państwach współczesnych. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa, 199-226.
• Popławska, E. (2014). Prezydent w systemie konstytucyjnym Rzeczypospolitej Polskiej. W: J. Kielin‑Maziarz i J. Wawrzyniak (red.), Instytucja Prezydenta w Polsce i we Włoszech. Warszawa: Lex a Wolters Kluwer business, 219-233.
• Sarnecki, P. (2000). Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do przepisów. Kraków: Kantor Wydawniczy „Zakamycze”.
• Skrzydło, W. (1992). Ustrój polityczny Francji. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sokolewicz, W. (1996). Zasada podziału władz w prawie i orzecznictwie konstytucyjnym Rzeczypospolitej Polskiej. W: J. Trzciński i A. Jankiewicz (red.), Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej. Warszawa: Biuro Trybunału Konstytucyjnego, 177-199.
• Sokolewicz, W. (1997). Ustawa ratyfikacyjna. W: M. Kruk (red.), Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w wewnętrznym porządku prawnym. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 93-126.
• Sutor, J. (2010). Prawo dyplomatyczne i konsularne. Warszawa: LexisNexis.
• Tuleja, P. (red.). (1997). Prawo konstytucyjne, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Wawrzyniak, J. (2014). Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W: J. Kielin‑Maziarz i J. Wawrzyniak (red.), Instytucja Prezydenta w Polsce i we Włoszech. Warszawa: Lex a Wolters Kluwer business, 118-138.
• Wronkowska, S. (2005). Klauzula państwa prawnego. W: A. Preisner i T. Zalasiński (red.), Podstawowe problemy stosowania Konstytucji RP. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 15-23.