Kulturowe przyczyny rozwoju i upadku Sumeru oraz Starego Państwa egipskiego

• Authors: Dariusz Rymar

Title variants

EN

The Cultural Causes of the Rise and Fall of Sumer and the Egyptian Old Kingdom

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

CEL NAUKOWY: Głównym celem artykułu jest poszerzenie optyki her­meneutycznej poprzez uwzględnienie procesów zachodzących w kulturach wczesnopiśmiennych. Realizacja tego zamierzenia umożliwia uzyskanie pełniej­szej – niż dotąd – odpowiedzi na pytanie: które cechy kultury sprzyjają integracji społecznej, a które są kryzysogenne? PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule poruszany jest problem zasadności opisów kultur wczesnohistorycznych, których kontekst społeczny jest fragmentaryczny, a opisy pochodzące z epoki są silnie zabarwione mitologią. Wykorzystano podstawowe metody filozoficzne: analizę porównawczą i meta­filozoficzną, połączoną z hermeneutyką i elementami dialektyki filozoficznej. PROCES WYWODU: Artykuł rozpoczyna się szkicem przedstawiającym etapy poprzedzające powstanie pierwszych kultur historycznych; szeroka per­spektywa opisu ukazuje pełniejszy sens pierwszych znanych narracji, w których istotnym motywem jest odpowiedź na pytania o źródła człowieczego świata. Analizowane są wybrane treści literatury Egiptu i Sumeru; wskazane zostały istotne podobieństwa i różnice obydwu kultur, omówiona została rola realiza­cji wielkich zespołów architektonicznych dla procesów społecznych. Analiza struktur instytucjonalnych Egiptu i Sumeru pozwoliła przejść do uogólnio­nych konkluzji odnośnie do przyczyn poważnych kryzysów i sposobów ich przezwyciężenia. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza porównawcza Starego Państwa w Egipcie oraz Sumeru umożliwiła uchwycenie procesów kulturotwórczych w społeczeństwach o niskim poziomie czytelnictwa. Charakterystyka cech przekazu religijnego o wysokim stopniu metamorficznego myślenia pozwoliła ukazać najważniejsze błędy interpretacji opierających się na kryteriach współ­czesnego pragmatyzmu. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Analiza porównawcza pozwoliła wskazać celowość dalszych prac badawczych, ujawniając braki w dotychczasowych opracowaniach perspektyw z zakresu filozofii religii, psy­chologii społecznej czy teorii twórczości; wstępnie dookreśliła postulat Piotra Steinkellera badania kultur „na ich własnych warunkach”; na poziomie ogól­nym pomogła zarysować obszar badawczy, który może dostarczyć nowych argumentów wyjaśniających przyczyny wyhamowania tempa rozwoju kultur wczesnopiśmiennych, a także wskazać ogólne hipotezy dotyczące tych cech społeczno-kulturowych, które stymulują przyspieszenie tempa rozwoju, oraz tych, które go utrudniają, generując sytuacje kryzysowe. Analizy przedstawione w artykule można interpolować na badania współczesnych procesów społecz­nych, osłabiając dogmatyczne tendencje oparte na schematach interpretacyjnych.

EN

CEL NAUKOWY: Głównym celem artykułu jest poszerzenie optyki hermeneutycznej, poprzez uwzględnienie procesów zachodzących w kulturach wczesnopiśmiennych. Realizacja tego zamierzenia umożliwia uzyskanie pełniejszej – niż dotąd – odpowiedzi na pytanie: jakie cechy kultury sprzyjają integracji społecznej, a które są kryzysogenne? Analizy przedstawione w artykule służą wyznaczeniu pola badań określających cechy uprawnionych interpretacji procesów społecznych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule poruszany jest problem zasadności opisów kultur wczesnohistorycznych, których kontekst społeczny jest fragmentaryczny a opisy pochodzące z epoki są silnie zabarwione mitologią. Wykorzystano podstawowe metody filozoficzne: analiza porównawcza i metafilozoficzna, połączona z hermeneutyką i elementami dialektyki filozoficznej.  PROCES WYWODU: Artykuł rozpoczyna się szkicem przedstawiającym etapy poprzedzające powstanie pierwszych kultur historycznych; szeroka perspektywa opisu, ukazuje pełniejszy sens pierwszych znanych narracji, w których istotnym motywem jest odpowiedź na pytania o źródła człowieczego świata. Analizowane są wybrane treści literatury Egiptu i Sumeru; wskazane zostały istotne podobieństwa i różnice obydwu kultur, omówiona  została rola realizacji wielkich zespołów architektonicznych dla procesów społecznych.  WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza porównawcza Starego Państwa w Egipcie oraz Sumeru, umożliwiła uchwycenie  procesów kulturotwórczych w społeczeństwach o niskim poziomie czytelnictwa. Określenie cech przekazu religijnego o wysokim udziale metamorficznego myślenia– jest raczej poprawne; natomiast całe wyrażenie może łatwiej byłoby zastąpić - Charakterystyka cech przekazu religijnego o wysokim stopniu metamorficznego myślenia . Analiza zarazem wskazała ograniczone możliwości zrozumienia społeczeństw przedfilozoficznych ukształtowanych w innych  kontekstach. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Analiza porównawcza pozwoliła wskazać celowość dalszych prac badawczych, ujawniając braki w dotychczasowych opracowaniach perspektyw z zakresu filozofii religii, psychologii społecznej czy teorii twórczości; pozwoliła wstępnie dookreślić postulat Piotra Steinkellera badania kultur „na ich własnych warunkach”; na poziomie ogólnym pozwoliła zarysować obszar badawczy, który może dostarczyć nowych argumentów wyjaśniających przyczyny wyhamowania tempa rozwoju kultur wczesnopiśmiennych, a także dookreślić ogólne hipotezy odnośnie tych cech społeczno-kulturowych, które stymulują przyspieszenie tempa rozwoju oraz tych, które go utrudniają, generując sytuacje kryzysowe.

Keywords

PL

mit; pamięć społeczna; propaganda; rozwój; kryzys; mit; pamięć społeczna; propaganda; rozwój; kryzys

EN

myth; social memory; propaganda; development; crisis

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2019
• Volume: 10
• Issue: 32
• Pages: 47-69

Dates

published

2020-01-28

Contributors

author

Dariusz Rymar

References

• Algaze G. (2008), Ancient Mesopotamia at the Dawn of Civilization. The Evolution of an Urban Landscape. Chicago - London: The University of Phicago Press.
• Arnaiz-Villena A. (2000), Prehistoric Iberia: Genetics, Anthropology, and Linguistics. New York: Springer Science+Business Media.
• Black J., Cunningham G., Robson E., Zólyomi G. (2004): The Literature of Ancient Sumer. Translated and Introduced. Oxford - New York: Oxford University Press.
• Brodka D., Greber E., Hajda W., Korpanty J., Rzepiela M. (red.) (2003): Słownik łacińsko polski. t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
• Charvát P. (2013), The Birth of the State: Ancient Egypt, Mesopotamia, India and China. Publisher: Karolinum Press, Charles University.
• Edzard O. D. (1991): Irikagina (Urukagina), pp. 77-79. In: Ancient Near Eastern Studies in Honor of Miguel Civil on the Occasion of his Sixty-Fifth Birthday. Michalowski, P., Steinkeller P., Stone E. C., and Zettler, R. (ed), Aula Orientalis. Revista de estudios del Próximo Oriente Antiguo 9, Barcelona.
• Eliade M. (1997), Historia wierzeń i idei religijnych. Przeł. S. Tokarski, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Filipowicz P., Harabasz K. i Marciniak A. (2018): Jak upadało miasto. Çatalhöyük w ostatnich stuleciach swego istnienia, w: „Archeologia żywa”, 4 (70) 2018. https://archeologia.com.pl/2018/10/29/catalhoyuk-w-ostatnich-stuleciach-swego-istnienia/ (dostęp: 21.01.2020)
• Gabriel R. A. (2002), Gods of Our Fathers: The Memory of Egypt in Judaism and Christianity. Westport (Connecticut): Greenwood Publishing.
• Hallo W. W. (2010), The World’s Oldest Literature. Studies in Sumerian Belles-Lettres. Leiden - Boston: Brill.
• Harris W. V. (1989), Ancient Literacy. Cambridge – London: Harvard University Press.
• Havelock E.A. (2007), Przedmowa do Platona. Przeł. Majewski P. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Łyczkowska K., Szarzyńska K. (1981), Mitologia Mezopotamii, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Michalowski P. (2003), A Man Called Enmebaragesi, pp. 195-208 in W.
• Sallaberger, K. Volk, and A. Zgoll, eds., Literatur, Politik, und Recht in Mesopotamien. Orientalia Biblica et Christiana. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Ryholt K. and Gojko B. (2019), Libraries before Alexandria. In: Kim Ryholt, Gojko Barjamovic: Libraries before Alexandria Ancient Near Eastern Traditions. Oxford University Press.
• Schulz R., Seidel M. (red.) (2001), Egipt. Świat faraonów. Przeł. Gorzelany D., Agata Kubala A. Könneman, Köln.
• Shaffer A. (1983), Gilgamesh, the Cedar Forest and Mesopotamian History, pp. 307-313. In: Journal of the American Oriental Society 103.
• Simpson W. K., Ritner R. K., Tobin V. A., Wente E. (2003), The Literature of Ancient Egypt: An Anthology of Stories, Instructions, Stelae, Autobiographies, and Poetry. New Haven: Yale University Press, Year.
• Słownik PWN https://sjp.pwn.pl/sjp/propaganda;2508812.html (dostęp 21.01.2020)
• Steinkeller P. (1999), Land-Tenure Conditions in Southern Babylonia under the Sargonic Dynasty. pp. 553‒557. In: Munuscula Mesopotamica: Festschrift für Johannes Renger, ed. by B. Böck, E. Cancik-Kirschbaum, and Th. Richter. Alter Orient und Altes Testament 267. Münster: Ugarit-Verlag.
• Šulgi B, A praise poem of Shulgi (Shulgi B), http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/section2/tr24202.htm (dostęp: 14.01. 2020).
• Thompson W.R. (2004), Complexity, Diminishing Marginal Returns, and Serial Mesopotamian Fragmentation. Journal of World-Systems Research, 10, 2004, pp. 613-652.