Przygoda estetyczno-mentalna w przekładzie

• Authors: Bożena Tokarz

Title variants

EN

Aesthetic-mental adventure of Translation

• Languages of publication: PL

Abstracts

SI

Prevajalec in prevod sta pogosto označena metaforično (npr. prevajalec kot izdajalec, kanibal, kuhar, prevod kot uvoz avtorja in izvoz bralca, prevajanje kot širjenje obzorij ipd.), k tem oznakam želim dodati še eno: prevajanje kot dogodivščina prevajalca in bralca, prinaša jima zadovoljstvo, zadoščenje, razočaranje in muke. Prevajamo predvsem zaradi antropološke in obenem tudi sporazumevalne vloge prevoda. dogodivščina ni vezana le na potovanja, čeprav se ob pripravah na pot pogosto pripravimo tudi na nenavadna doživetja. od samega potovanja se razlikuje glede na racionalna, pragmatična, emocionalna in fizična pričakovanja. na pojem pričakovanje se vežejo lastnosti: šibke točke posameznika, ambicije, želja po sporazumevanju, spoznavanju in doživetju nečesa dotlej nepoznanega ter interakcija med njimi v obliki presenečenja, očaranosti in celo šokiranosti. V vsakem tipu prevoda je vsaj eden od elementov pomensko-predstavnega polja pojma »dogodivščina«. zaradi tega se posploševanje pravil (zlasti pri umetniškem prevodu) nenehno srečuje s težavami, tako kot udeležba na tečaju ustvarjalnega pisanja ne naredi iz vsakega udeleženca pesnika, pisatelja ali dramatika. zmeraj je zraven tisto, čemur rečemo nadarjenost in empatija.

EN

The translator and translation are often referred to by means of metaphors (e.g. translator traitor, cannibal, cook, translation is the author’s import and the reader’s export, translation is a fusion of horizons, etc.), to which i will add another one: translation is an adventure for the translator and the reader, bringing joy, satisfaction, disappointment and suffering. We translate predominantly because of the anthropological, and thus the communicative, aspect of translation. adventure does not only mean a journey, although taking to the road, we very often expect extraordinary experiences. it is distinguished from the road by means of a desire of rational, pragmatic, emotional and physical nature. The paradigm of desire is defined by: individual weaknesses, ambition, desire for communication, knowledge and experience of something so far unknown and the interaction between them in the form of surprise, dazzlement, and even shock. all types of translation include at least one of the elements of the semantic-imagery field of the phenomenon and the word adventure. This results in that the normalization of rules (especially in the case of artistic translation) often meets with difficulties, just as not every participant of creative writing course is turned into a poet, writer or dramatist. There remains the ‘something’, which is called talent and empathy.

Keywords

EN

translation; adventure; empathy; intercultural communication; creativity of the interpreter — Tone Pretnar

SI

prevod; dogodivščina; empatija; medkulturna komunikacija; kreativnost prevajalca — Tone Pretnar

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2018
• Volume: 9
• Issue: 1
• Pages: 17-36

Dates

published

2018

Contributors

author

Bożena Tokarz

References

• Balcerzan E., 1998: Literatura z literatury (strategie tłumaczy). Katowice, Wydawnictwo Śląsk.
• Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2014: Kolaż, centon, ready-mades jako techniki translatorskie. W: P. Fast, red. j. Pisarska, współpr.: Strategie translatorskie. Od modernizmu do (post)modernizmu. Katowice, Wydawnictwo Śląsk i SiW, s. 88—89.
• Davidson D., 1992: Zdarzenie mentalne. T. Baszniak, tłum. W: D. Davidson: Eseje o prawdzie, języku i umyśle. B. Stanosz, wyb. i wstęp. Warszawa, PWN, s. 163—193.
• Davis M.H., 1999: Eempatia. O umiejętności współodczuwania. J. Kubiak, tłum. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Elzenberg H., 1991: Z filozofii kultury. M. Woroniecki, wyb., oprac. i wprow. Kraków, Znak.
• Gadamer H.G., 2000: Rozum, słowo, dzieje. [Wyd. 2]. M. Łukasiewicz, K. Michalski, tłum. K. Michalski, wyb., oprac. i wstęp. Warszawa, PiW.
• Gołaszewska M., 1970: Świadomość piękna. Problematyka genezy, funkcji, struktury i wartości w estetyce. Warszawa, PWN.
• Gołaszewska M., 2001: Estetyka współczesności. Kraków, Wydawnictwo Uj.
• Ingarden R., 1966: Przeżycie, dzieło, wartość. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
• Kmita J., 1995: Jak słowa łączą się ze światem. Poznań, Wydawnictwo Naukowe IF, UAM.
• Krokowski M., Rydzewski P., 2004: Inteligencja emocjonalna. Łódź, Imperia Sc.
• Kuhn T.S., 2001: Struktura rewolucji naukowych. H. Ostromęcka, tłum. J. Nowotniak, posł., przeł. Warszawa, Fundacja Aletheia.
• Lakoff G., Johnson M., 1998: Metafory w naszym życiu. T.P. Krzeszowski, tłum. Warszawa, PiW.
• Langacker R., 2009: Gramatyka kognitywna. E. Tabakowska et al., tłum. Kraków, Universitas.
• Legeżyńska A., 1986: Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa, PWN.
• Metthews G., Zeidner M., Roberts R.D., 2004: Emotional intelligence: Sciens and Myth. Cambridge, MIT Press.
• Pretnar T., 1993a: „Tiho ti govorim”. Prevajalski dnevnik. Z. Pretnar, ur. Celovec— Ljubljana—Dunaj, Mohorjeva založba.
• Pretnar T., 1993b: Veter davnih vrtnic. N. Jež in P. Svetina, ur. Ljubljana, Slava.
• Pretnar T., 1998: Mickiewicz in Prešeren. O slovenskem in poljskem verzu. N. Jež in M. Pavičić, prev. Ljubljana, Slovenska matica.
• Pretnar T., 2005: Verzi Toneta Pretnarja. M. Seliškar, izbrala in uredila. Celje, Celjska Mohorjeva družba.
• Ricœur P., 1989: Język, tekst, interpretacja. P. Graff, K. Rosner, tłum. K. Rosner, wyb. i wst. Warszawa, PiW.
• Serafin K., 2013: Ogólna teoria wartości w filozofii Marii Gołaszewskiej. „Kultura i Wartości”, nr 4, s. 75—90.
• Sosnowski R., 2002: Radość tłumaczenia tekstów specjalistycznych. Terminologia. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 7, s. 205—216.
• Šurla a., 2009: Cicha rozmowa ostatnich przekładów Tonego Pretnara. „Przekłady literatur Słowiańskich”, t. 1, cz. 1: Wybory translatorskie, s. 278—292.
• Šurla a., 2016: Toneta Pretnarja prevod sonetov Jana Nepomucena Kamińskiego. „Przekłady literatur Słowiańskich”, t. 7, cz. 1: Wybory translatorskie, s. 271— 285.
• Szymborska W., 1997: Widok z ziarnkiem piasku. Poznań, Wydawnictwo a5. Szymczak M., red., 1979:
• Słownik języka polskiego. T. 2. Warszawa, PWN. Tabakowska E., 2002: Bariery kulturowe są zbudowane z gramatyki. W: R. Lewicki, red.: Przekład, język, kultura. Lublin, UMCS, s. 25—34.
• Wittgenstein l., 2000: Dociekania filozoficzne. [Wyd. 2]. B. Wolniewicz, tłum., wst. i przyp. Warszawa, PWN.